Przejdź do zawartości

Chełmiec

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Chełmiec
wieś
Ilustracja
Siedziba gminy Chełmiec
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

nowosądecki

Gmina

Chełmiec

Liczba ludności (2021)

3731[2]

Strefa numeracyjna

18

Kod pocztowy

33-395[3]

Tablice rejestracyjne

KNS

SIMC

0419905

Położenie na mapie gminy Chełmiec
Mapa konturowa gminy Chełmiec, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Chełmiec”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Chełmiec”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Chełmiec”
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego
Mapa konturowa powiatu nowosądeckiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Chełmiec”
Ziemia49°37′49″N 20°39′35″E/49,630278 20,659722[1]
Centrum miejscowości

Chełmiec (do 29 maja 1953 – Chełmiec Polski[4]) – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Chełmiec[5], której jest siedzibą.

Położenie

[edytuj | edytuj kod]

Wieś leży w Kotlinie Sądeckiej, na lewym brzegu Dunajca, przy drodze krajowej nr 28. Działają w niej firmy budowlane, handlowe i transportowe. Mieści się tu także placówka straży gminnej, zespół szkół, ośrodek zdrowia i biblioteka publiczna.

Infrastruktura

[edytuj | edytuj kod]

W Chełmcu znajdują się liczne obiekty sportowe[6]:

  • kryta pływalnia – Aqua Centrum Chełmiec[7],
  • hala sportowa,
  • boisko „Orlik”,
  • zadaszone lodowisko zamieniane w okresie letnim na rolkowisko[8],
  • Skatepark,
  • miasteczko rowerowe.

Zgodnie z przyjętym Gminnym Programem Rewitalizacji w miejscowości planowana jest budowa obserwatorium astronomicznego na dachu budynku zespołu szkół, rozbudowa Aqua Centrum Chełmiec o nową część rekreacyjną oraz budowa parku zieleni i nowych parkingów[9].

Historia i zabytki

[edytuj | edytuj kod]

Chełmiec był jedną z wsi, którą w 1257 roku Bolesław V Wstydliwy oddał swojej żonie Kindze. Ta owdowiawszy, w roku 1280 ufundowała starosądecki klasztor Klarysek, ofiarowując na jego utrzymanie wszystkie swe folwarki na Sądecczyźnie. Wieś duchowna, własność klasztoru klarysek w Starym Sączu, położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie sądeckim województwa krakowskiego[10]. W 1579 roku ksieni starosądecka oddała Spytkowi Jordanowi wieś Chełmiec w dożywotnią dzierżawę, a ten z kolei odstąpił ją Sebastianowi z Lubomierza.

W 1772 w wyniku I rozbioru Polski Chełmiec znalazł się pod władzą austriacką. W XIX wieku część Chełmca została skolonizowana przez sprowadzonych tu osadników niemieckich, co spowodowało podział wsi na Chełmiec Polski i Chełmiec Niemiecki. Po kasacji starosądeckiego zakonu w roku 1782 Chełmiec przeszedł w ręce rodziny Wittingów i należał do niej do roku 1945. W końcu XIX wieku Chełmiec Polski i Niemiecki liczyły odpowiednio 752 i 279 mieszkańców[11].

Chełmiec Polski i Chełmiec Niemiecki stanowiły odrębne miejscowości i gminy jednostkowe w powiecie nowosądeckim; w 1921 roku liczyły odpowiednio 1119 i 373 mieszkańców[12]. 1 sierpnia 1934 oba Chełmce weszły w skład nowo utworzonej zbiorowej gminy Chełmiec Polski w powiecie nowosądeckim w województwie krakowskim[13]. 15 września 1934 Chełmiec Polski i Chełmiec Niemiecki utworzyły wspólną gromadę (sołectwo) o nazwie Chełmiec w gminie Chełmiec Polski[14].

W okresie II wojny światowej w Chełmcu istniał obóz pracy przymusowej. 29 maja 1953 zmieniono nazwę Chełmca Polskiego na Chełmiec[15]

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

2 lutego 1977 znaczną część Chełmca włączono do Nowego Sącza[16].

5 września 2016 roku, na XXI sesji Rady Gminy, radni pozytywnie odnieśli się do nadania miejscowości Chełmiec statusu miasta[17]. Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2017 r. ustalono, że Chełmiec uzyska status miasta z dniem 1 stycznia 2018 r.[18], po czym datę tę przesunięto na 1 stycznia 2019 r.[19], a następnie na 1 stycznia 2020 r.[20], by ostatecznie pod koniec 2019 r. zrezygnować z nadawania miejscowości praw miejskich[21].

We wsi znajdowały się ruiny XIX-wiecznego dworu Wittigów, zostały jednak rozebrane. W jego miejscu planowane jest powstanie centrum kulturalno-rekreacyjnego wraz z amfiteatrem[22].

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[23].

  • Cmentarzysko.

Kontrowersje w sprawie nadania statusu miasta (2017–2020)

[edytuj | edytuj kod]

Rada Gminy w Chełmcu uchwałą XXI/405/2016, w oparciu o wcześniej przeprowadzone konsultacje, wyraziła pozytywną opinię w sprawie nadania statusu miasta miejscowości Chełmiec. 21 lutego 2017 wniosek o zmianę statusu miejscowości Chełmiec został podpisany przez Przewodniczącego Rady Gminy Chełmiec Józefa Zygmunta[24][25]. Rozporządzeniem Rady Ministrów z 24 lipca 2017 Chełmiec miał uzyskać status miasta z dniem 1 stycznia 2018[18]. Jednak w grudniu 2017, 7 chełmieckich radnych z liczby 21 radnych, zakwestionowała rzetelność przeprowadzenia konsultacji społecznych[26]. Na skutek interwencji tych radnych, Rada Ministrów zmieniła zdanie, publikując 6 grudnia projekt zmieniający rozporządzenie z dnia 24 lipca 2017 r, odraczając nadanie statusu miasta Chełmcowi o jeden rok (tzn. do 1 stycznia 2019), co z kolei miało pozwolić wszystkim zainteresowanym na ponowną analizę zasadności tej regulacji, w tym rzetelne skonsultowanie jej z mieszkańcami[27][28][29]. Mimo buntu przyszłego burmistrza Chełmca, Bernarda Stawiarskiego (zarzucającego MSWiA „działanie po cichu i w pełnej konspiracji” oraz łamanie Konstytucji)[30][31], odroczenie daty zatwierdzono Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2017, wchodzącym w życie 31 grudnia 2017[19][31]. 27 stycznia radni zdecydowali, że sprawa Chełmca trafi do Trybunału Konstytucyjnego[32]. Sprawa rzekomo źle przeprowadzonych konsultacji była rozpatrywana w prokuraturze – żaden organ nie wydał negatywnej opinii na temat tych konsultacji. W związku z tym, podczas sesji gminnego samorządu 26 czerwca 2018 radni podjęli decyzję o podtrzymaniu w całości wniosku i opinii lokalnego samorządu w sprawie przekształcenia wsi w miasto. Oznacza to też, że nowe konsultacje nie będą przeprowadzane. Ostatecznie trzynastu radnych poparło wniosek, a ośmiu zagłosowało przeciw, dzięki czemu uchwała została przyjęta[33]. 12 grudnia 2018 MSWiA wydało projekt zmieniający rozporządzenie z 24 lipca 2017 przez usunięcie z listy przyszłych miast Chełmca, dodanego do niej rozporządzeniem z 30 grudnia 2017[19], a mającym wejść w życie 1 stycznia 2019 (a więc praktycznie unieważniając zmiany wprowadzone rozporządzeniem z 30 grudnia 2017)[34]. Przyczyną zmiany zdania były: a) brak przeprowadzenia ponownych konsultacji z mieszkańcami w sprawie nadania statusu miasta Chełmcowi, których pierwsza edycja (w 2017) została zakwestionowana przez część radnych gminy jako nierzetelna, a co z kolei stało się powodem odroczenia nadania statusu miasta Chełmcowi o rok (z 1 stycznia 2018 na 1 stycznia 2019); b) kolejne pismo radnych gminy Chełmiec do MSWiA wnioskujące o uchylenie przepisów dotyczących nadania statusu miasta Chełmcowi z powodu nierzetelnych konsultacji w 2017; c) Sąd Rejonowy w Nowym Sączu (II Wydział Karny) uchylił postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa w sprawie niedopełnienia obowiązków wójta i przewodniczącego rady gminy Chełmiec w trakcie konsultacji społecznych oraz w sprawie poświadczenia nieprawdy przez tych samych co do okoliczności mających znaczenie prawne w dokumentach dotyczących zarówno konsultacji jak i wniosku o nadanie statusu miasta. Żaden z konsultowanych resortów rządowych nie wniósł zastrzeżeń co do projektu rozporządzenia z 12 grudnia 2018[34]. Ostatecznie MSWiA powiadomiło 28 grudnia 2018, że z dniem 1 stycznia 2019 w Polsce przybędzie 10 nowych miast, wśród których nie znalazł się Chełmiec[35]. W kolejnej wersji rozporządzenia korygującego, nadanie statusu miasta Chełmcowi zostało odroczone o kolejny rok, do 1 stycznia 2020[20], natomiast pod koniec 2019 r. ukazało się kolejne rozporządzenie korygujące, którym zrezygnowano z nadawania miejscowości statusu miasta[21]. 20 stycznia radni z gminy Chełmiec ponownie dyskutowali na temat praw miejskich i możliwości odwołania się do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie odwołania decyzji o przyznaniu sołectwu statusu miasta[36].

Ludzie związani z Chełmcem

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Chełmcem.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 15274
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 143 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. Zarządzenie nr 62 Prezesa Rady Ministrów z dnia 9 kwietnia 1953 r. w sprawie zmiany i ustalenia nazw miejscowości. (M.P. z 1953 r. nr 51, poz. 572)
  5. Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2014-03-03].
  6. Demeco Grzegorz Brzeski, Gmina Chełmiec – Wirtualny spacer [online], www.wirtualny.chelmiec.pl [dostęp 2017-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-06-23].
  7. Aqua Centrum Chełmiec [online], basen.chelmiec.pl [dostęp 2017-07-27] (pol.).
  8. Gmina Chełmiec [online], chelmiec.pl [dostęp 2017-07-27] (pol.).
  9. Gmina Chełmiec [online], chelmiec.pl [dostęp 2017-07-27] (pol.).
  10. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 103.
  11. Historia Chełmca
  12. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 12 : Województwo Krakowskie, Śląsk Cieszyński
  13. Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 642
  14. Krakowski Dziennik Wojewódzki. 1934, nr 19, poz. 144
  15. M.P. z 1953 r. nr 51, poz. 572
  16. Dz.U. z 1977 r. nr 2, poz. 12
  17. Informacja o posiedzeniu Rady Gminy na stronie gminy Chełmiec. [dostęp 2014-03-03].
  18. a b Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2017 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin (Dz.U. z 2017 r. poz. 1427)
  19. a b c Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2017 zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin (Dz.U. z 2017 r. poz. 2493)
  20. a b Dz.U. z 2018 r. poz. 2463 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin
  21. a b Dz.U. z 2019 r. poz. 2510 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 grudnia 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin
  22. Gmina Chełmiec [online], 7 lipca 2017.
  23. Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-09].
  24. Biuletyny Informacji Publicznej [online], bip.malopolska.pl [dostęp 2017-12-03] (pol.).
  25. Mieszkańcy Chełmca chcą praw miejskich, Rada Gminy przeciwna.
  26. Chełmiec nie będzie miastem póki minister spraw wewnętrznych nie sprawdzi rzetelności konsultacji społecznych
  27. Projekt zmieniający rozporządzenie
  28. Chełmiec miastem o rok później? Potrzebna „ponowna analiza”
  29. BERNARD STAWIARSKI WZBURZONY. MÓWI O ZDRADZIE "PACHOŁKÓW RATUSZA"
  30. Wójt Stawiarski burmistrzem nie będzie. Twierdzi więc, że rząd łamie prawo. Mediów już nie straszy
  31. a b Chełmiec dalej będzie wsią. Co najmniej rok dłużej
  32. Sprawa Chełmca trafi do Trybunału Konstytucyjnego. Tak zdecydowali radni
  33. Radni Chełmca nie zmienili stanowiska. Większość chce, aby wieś stała się miastem
  34. a b Projekt rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin
  35. 10 nowych miast w Polsce od 2019 roku
  36. I znów Chełmiec chce się skarżyć, że nie został miastem

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]