Chełmiec
| wieś | |
Siedziba gminy Chełmiec | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
3731[2] |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
33-395[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KNS |
| SIMC |
0419905 |
Położenie na mapie gminy Chełmiec | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego | |
Chełmiec (do 29 maja 1953 – Chełmiec Polski[4]) – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Chełmiec[5], której jest siedzibą.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Wieś leży w Kotlinie Sądeckiej, na lewym brzegu Dunajca, przy drodze krajowej nr 28. Działają w niej firmy budowlane, handlowe i transportowe. Mieści się tu także placówka straży gminnej, zespół szkół, ośrodek zdrowia i biblioteka publiczna.
Infrastruktura
[edytuj | edytuj kod]W Chełmcu znajdują się liczne obiekty sportowe[6]:
- kryta pływalnia – Aqua Centrum Chełmiec[7],
- hala sportowa,
- boisko „Orlik”,
- zadaszone lodowisko zamieniane w okresie letnim na rolkowisko[8],
- Skatepark,
- miasteczko rowerowe.
Zgodnie z przyjętym Gminnym Programem Rewitalizacji w miejscowości planowana jest budowa obserwatorium astronomicznego na dachu budynku zespołu szkół, rozbudowa Aqua Centrum Chełmiec o nową część rekreacyjną oraz budowa parku zieleni i nowych parkingów[9].
Historia i zabytki
[edytuj | edytuj kod]Chełmiec był jedną z wsi, którą w 1257 roku Bolesław V Wstydliwy oddał swojej żonie Kindze. Ta owdowiawszy, w roku 1280 ufundowała starosądecki klasztor Klarysek, ofiarowując na jego utrzymanie wszystkie swe folwarki na Sądecczyźnie. Wieś duchowna, własność klasztoru klarysek w Starym Sączu, położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie sądeckim województwa krakowskiego[10]. W 1579 roku ksieni starosądecka oddała Spytkowi Jordanowi wieś Chełmiec w dożywotnią dzierżawę, a ten z kolei odstąpił ją Sebastianowi z Lubomierza.
W 1772 w wyniku I rozbioru Polski Chełmiec znalazł się pod władzą austriacką. W XIX wieku część Chełmca została skolonizowana przez sprowadzonych tu osadników niemieckich, co spowodowało podział wsi na Chełmiec Polski i Chełmiec Niemiecki. Po kasacji starosądeckiego zakonu w roku 1782 Chełmiec przeszedł w ręce rodziny Wittingów i należał do niej do roku 1945. W końcu XIX wieku Chełmiec Polski i Niemiecki liczyły odpowiednio 752 i 279 mieszkańców[11].
Chełmiec Polski i Chełmiec Niemiecki stanowiły odrębne miejscowości i gminy jednostkowe w powiecie nowosądeckim; w 1921 roku liczyły odpowiednio 1119 i 373 mieszkańców[12]. 1 sierpnia 1934 oba Chełmce weszły w skład nowo utworzonej zbiorowej gminy Chełmiec Polski w powiecie nowosądeckim w województwie krakowskim[13]. 15 września 1934 Chełmiec Polski i Chełmiec Niemiecki utworzyły wspólną gromadę (sołectwo) o nazwie Chełmiec w gminie Chełmiec Polski[14].
W okresie II wojny światowej w Chełmcu istniał obóz pracy przymusowej. 29 maja 1953 zmieniono nazwę Chełmca Polskiego na Chełmiec[15]
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
2 lutego 1977 znaczną część Chełmca włączono do Nowego Sącza[16].
5 września 2016 roku, na XXI sesji Rady Gminy, radni pozytywnie odnieśli się do nadania miejscowości Chełmiec statusu miasta[17]. Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2017 r. ustalono, że Chełmiec uzyska status miasta z dniem 1 stycznia 2018 r.[18], po czym datę tę przesunięto na 1 stycznia 2019 r.[19], a następnie na 1 stycznia 2020 r.[20], by ostatecznie pod koniec 2019 r. zrezygnować z nadawania miejscowości praw miejskich[21].
We wsi znajdowały się ruiny XIX-wiecznego dworu Wittigów, zostały jednak rozebrane. W jego miejscu planowane jest powstanie centrum kulturalno-rekreacyjnego wraz z amfiteatrem[22].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[23].
- Cmentarzysko.
Kontrowersje w sprawie nadania statusu miasta (2017–2020)
[edytuj | edytuj kod]Rada Gminy w Chełmcu uchwałą XXI/405/2016, w oparciu o wcześniej przeprowadzone konsultacje, wyraziła pozytywną opinię w sprawie nadania statusu miasta miejscowości Chełmiec. 21 lutego 2017 wniosek o zmianę statusu miejscowości Chełmiec został podpisany przez Przewodniczącego Rady Gminy Chełmiec Józefa Zygmunta[24][25]. Rozporządzeniem Rady Ministrów z 24 lipca 2017 Chełmiec miał uzyskać status miasta z dniem 1 stycznia 2018[18]. Jednak w grudniu 2017, 7 chełmieckich radnych z liczby 21 radnych, zakwestionowała rzetelność przeprowadzenia konsultacji społecznych[26]. Na skutek interwencji tych radnych, Rada Ministrów zmieniła zdanie, publikując 6 grudnia projekt zmieniający rozporządzenie z dnia 24 lipca 2017 r, odraczając nadanie statusu miasta Chełmcowi o jeden rok (tzn. do 1 stycznia 2019), co z kolei miało pozwolić wszystkim zainteresowanym na ponowną analizę zasadności tej regulacji, w tym rzetelne skonsultowanie jej z mieszkańcami[27][28][29]. Mimo buntu przyszłego burmistrza Chełmca, Bernarda Stawiarskiego (zarzucającego MSWiA „działanie po cichu i w pełnej konspiracji” oraz łamanie Konstytucji)[30][31], odroczenie daty zatwierdzono Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2017, wchodzącym w życie 31 grudnia 2017[19][31]. 27 stycznia radni zdecydowali, że sprawa Chełmca trafi do Trybunału Konstytucyjnego[32]. Sprawa rzekomo źle przeprowadzonych konsultacji była rozpatrywana w prokuraturze – żaden organ nie wydał negatywnej opinii na temat tych konsultacji. W związku z tym, podczas sesji gminnego samorządu 26 czerwca 2018 radni podjęli decyzję o podtrzymaniu w całości wniosku i opinii lokalnego samorządu w sprawie przekształcenia wsi w miasto. Oznacza to też, że nowe konsultacje nie będą przeprowadzane. Ostatecznie trzynastu radnych poparło wniosek, a ośmiu zagłosowało przeciw, dzięki czemu uchwała została przyjęta[33]. 12 grudnia 2018 MSWiA wydało projekt zmieniający rozporządzenie z 24 lipca 2017 przez usunięcie z listy przyszłych miast Chełmca, dodanego do niej rozporządzeniem z 30 grudnia 2017[19], a mającym wejść w życie 1 stycznia 2019 (a więc praktycznie unieważniając zmiany wprowadzone rozporządzeniem z 30 grudnia 2017)[34]. Przyczyną zmiany zdania były: a) brak przeprowadzenia ponownych konsultacji z mieszkańcami w sprawie nadania statusu miasta Chełmcowi, których pierwsza edycja (w 2017) została zakwestionowana przez część radnych gminy jako nierzetelna, a co z kolei stało się powodem odroczenia nadania statusu miasta Chełmcowi o rok (z 1 stycznia 2018 na 1 stycznia 2019); b) kolejne pismo radnych gminy Chełmiec do MSWiA wnioskujące o uchylenie przepisów dotyczących nadania statusu miasta Chełmcowi z powodu nierzetelnych konsultacji w 2017; c) Sąd Rejonowy w Nowym Sączu (II Wydział Karny) uchylił postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa w sprawie niedopełnienia obowiązków wójta i przewodniczącego rady gminy Chełmiec w trakcie konsultacji społecznych oraz w sprawie poświadczenia nieprawdy przez tych samych co do okoliczności mających znaczenie prawne w dokumentach dotyczących zarówno konsultacji jak i wniosku o nadanie statusu miasta. Żaden z konsultowanych resortów rządowych nie wniósł zastrzeżeń co do projektu rozporządzenia z 12 grudnia 2018[34]. Ostatecznie MSWiA powiadomiło 28 grudnia 2018, że z dniem 1 stycznia 2019 w Polsce przybędzie 10 nowych miast, wśród których nie znalazł się Chełmiec[35]. W kolejnej wersji rozporządzenia korygującego, nadanie statusu miasta Chełmcowi zostało odroczone o kolejny rok, do 1 stycznia 2020[20], natomiast pod koniec 2019 r. ukazało się kolejne rozporządzenie korygujące, którym zrezygnowano z nadawania miejscowości statusu miasta[21]. 20 stycznia radni z gminy Chełmiec ponownie dyskutowali na temat praw miejskich i możliwości odwołania się do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie odwołania decyzji o przyznaniu sołectwu statusu miasta[36].
Ludzie związani z Chełmcem
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 15274
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 143 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Zarządzenie nr 62 Prezesa Rady Ministrów z dnia 9 kwietnia 1953 r. w sprawie zmiany i ustalenia nazw miejscowości. (M.P. z 1953 r. nr 51, poz. 572)
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2014-03-03].
- ↑ Demeco Grzegorz Brzeski, Gmina Chełmiec – Wirtualny spacer [online], www.wirtualny.chelmiec.pl [dostęp 2017-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-06-23].
- ↑ Aqua Centrum Chełmiec [online], basen.chelmiec.pl [dostęp 2017-07-27] (pol.).
- ↑ Gmina Chełmiec [online], chelmiec.pl [dostęp 2017-07-27] (pol.).
- ↑ Gmina Chełmiec [online], chelmiec.pl [dostęp 2017-07-27] (pol.).
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 103.
- ↑ Historia Chełmca
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 12 : Województwo Krakowskie, Śląsk Cieszyński
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 642
- ↑ Krakowski Dziennik Wojewódzki. 1934, nr 19, poz. 144
- ↑ M.P. z 1953 r. nr 51, poz. 572
- ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 2, poz. 12
- ↑ Informacja o posiedzeniu Rady Gminy na stronie gminy Chełmiec. [dostęp 2014-03-03].
- ↑ a b Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2017 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin (Dz.U. z 2017 r. poz. 1427)
- ↑ a b c Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2017 zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin (Dz.U. z 2017 r. poz. 2493)
- ↑ a b Dz.U. z 2018 r. poz. 2463 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin
- ↑ a b Dz.U. z 2019 r. poz. 2510 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 grudnia 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin
- ↑ Gmina Chełmiec [online], 7 lipca 2017.
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-09].
- ↑ Biuletyny Informacji Publicznej [online], bip.malopolska.pl [dostęp 2017-12-03] (pol.).
- ↑ Mieszkańcy Chełmca chcą praw miejskich, Rada Gminy przeciwna.
- ↑ Chełmiec nie będzie miastem póki minister spraw wewnętrznych nie sprawdzi rzetelności konsultacji społecznych
- ↑ Projekt zmieniający rozporządzenie
- ↑ Chełmiec miastem o rok później? Potrzebna „ponowna analiza”
- ↑ BERNARD STAWIARSKI WZBURZONY. MÓWI O ZDRADZIE "PACHOŁKÓW RATUSZA"
- ↑ Wójt Stawiarski burmistrzem nie będzie. Twierdzi więc, że rząd łamie prawo. Mediów już nie straszy
- ↑ a b Chełmiec dalej będzie wsią. Co najmniej rok dłużej
- ↑ Sprawa Chełmca trafi do Trybunału Konstytucyjnego. Tak zdecydowali radni
- ↑ Radni Chełmca nie zmienili stanowiska. Większość chce, aby wieś stała się miastem
- ↑ a b Projekt rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin
- ↑ 10 nowych miast w Polsce od 2019 roku
- ↑ I znów Chełmiec chce się skarżyć, że nie został miastem
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Chełmiec 2 ''pow. sądecki'', [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 560.
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
| Historyczne obszary |