Czarny dąb
Czarny dąb, dąb kopalny, dąb wykopaliskowy, polski heban[1] – drewno dębów przebywających w ziemi lub pod wodą od co najmniej kilkuset lat[2].
Drewno dębowe zawiera garbniki, które reagują z solami żelaza obecnymi w wodzie lub ziemi, zmieniając barwę drewna[1] na szaroczarną do granatowoczarnej. Duży wpływ na jakość i barwę zachowanego drewna mają warunki, w jakich dotrwało do naszych czasów. Zdecydowanie negatywnie działa okresowe wahanie poziomu wód gruntowych, powodujące cykliczne odsłanianie i zalewanie drewna. Przyczynia się to do szybszego rozkładu i, co za tym idzie, obniżenia właściwości mechanicznych. Dęby zatopione w zbiornikach wodnych, bagnach i torfowiskach, w warunkach stałej wilgotności, dotrwały do naszych czasów w bardzo dobrym stanie, mimo (w większości przypadków) rozkładu kory i bielu.
Z istotnych procesów zachodzących w drewnie czarnego dębu, poza utlenianiem, należy również wymienić osadzanie się i krystalizację w ścianach komórkowych substancji mineralnych. Powoduje to znaczne zwiększenie gęstości (w stanie powietrznosuchym 6–17% więcej od drewna współczesnego), a w wymiarze praktycznym utrudnia obróbkę mechaniczną (szybsze tępienie narzędzi skrawających). Czarny dąb, mimo swych zalet, posiada dość istotną wadę, jaką jest duża skłonność do pękania w trakcie suszenia. Wymaga dużo wolniejszego procesu w stosunku do drzew współczesnych.
Czarny dąb znajdowany jest w całej niemal Europie, jednak największe jego skupiska usytuowane są w dorzeczach rzek Europy Środkowej i Południowej. W Polsce największe znaleziska znajdują się w okolicach Dębicy i Szprotawy[2]. Największy wyeksponowany okaz czarnego dębu znajduje się w Muzeum Agatów i Skamieniałych Drzew w Dąbrowie Tarnowskiej i ma dwa metry średnicy.
Polskie prawodawstwo przewiduje, że zatopione w rzekach oraz pod ziemią złoża czarnego dębu stanowią własność Skarbu Państwa[1].
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Drewno czarnego dębu wykorzystuje się do produkcji forniru oraz jako materiał rzeźbiarski. Znajduje zastosowanie przy produkcji mebli stylowych (w przeszłości wysoko cenionych mebli gdańskich), galanterii drzewnej (głównie pamiątkowej), rękojeści noży i fajek. Używany jest także w intarsjach i inkrustacjach.
W carskiej Rosji za posiadanie mebli z czarnego dębu groziła kara śmierci, były one bowiem zastrzeżone dla rodziny panującej[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Marcin Lis, Surowiec rzadszy niż diamenty. Polak produkuje z niego ekskluzywne meble [online], money.pl, 24 września 2017 [dostęp 2017-09-27].
- ↑ a b Dominik Jabłoński, Gatunki drewna. Dąb czarny [online], drewno.pl, 3 sierpnia 2005 [dostęp 2016-03-09].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Słownik terminologiczny sztuk pięknych. PWN, Warszawa 2006 ISBN 83-01-12365-6