Boris Pasternak

Boris Pasternak
Imię i nazwisko	Boris Leonidowicz Pasternak
Data i miejsce urodzenia	10 lutego 1890 ; Moskwa
Data i miejsce śmierci	30 maja 1960 ; Pieriediełkino
Narodowość	rosyjska, żydowska
Język	rosyjski
Alma Mater	Uniwersytet w Marburgu
Dziedzina sztuki	proza, publicystyka, liryka
Muzeum artysty	Dom-muzeum Pasternaka w Pieriediełkinie
	Ważne dzieła
	Doktor Żywago
	Odznaczenia
	Nagrody
	Nagroda Nobla w dziedzinie literatury
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Boris Leonidowicz Pasternak (ros. Борис Леонидович Пастернак; ur. 29 stycznia^?/10 lutego 1890 w Moskwie, zm. 30 maja 1960 w Pieriediełkinie) – rosyjski poeta i prozaik żydowskiego pochodzenia.

Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1958, której przyznanie spotkało się z powszechnym aplauzem w kręgach literackich, ale dotkliwie skomplikowało niełatwą sytuację autora w totalitarnym państwie (nie akceptując systemu totalitarnego, znalazł się na marginesie oficjalnego życia kulturalnego). Nękany politycznymi naciskami był zmuszony odmówić jej przyjęcia^[1].

Życiorys

Młodość

Jego ojciec, Leonid Pasternak, był żydowskim malarzem i profesorem w szkole malarstwa w Moskwie. Jego matka, Rosa Kaufman – pianistką koncertową.

Uprawiał intelektualną poezję refleksyjną, opartą na własnym systemie filozoficzno-estetycznym, tematycznie związaną z przyrodą i miłością. Syn znanego malarza i pianistki, odebrał staranne wykształcenie humanistyczne i muzyczne. Początkowo związany był z nurtem poezji futurystycznej (debiut w 1914 roku). Jego późniejsze wiersze nawiązywały do niemieckiego romantyzmu i rosyjskiego symbolizmu. W latach 20. opublikował poematy Porucznik Szmidt i Rok 1905.

Lata trzydzieste

Lata 30. XX w. to okres twórczego kryzysu poety sprzeciwiającego się komunistycznemu reżimowi. W 1936 z powodu swojej bezpartyjności padł ofiarą nagonki ze strony reżimowych krytyków literackich (prowadzonej m.in. na łamach „Litieraturnaj Gaziety”). W 1937 – w apogeum Wielkiej Czystki – jako jedyny nie podpisał się pod apelem pisarzy o rozstrzelanie „gadzin – zdrajców i szpiegów”^[2]. Udało mu się uniknąć aresztowania, mimo iż niektórzy represjonowani artyści (m.in. reżyser Wsiewołod Meyerhold) złożyli pod wpływem tortur obciążające go zeznania^[3].

Lata powojenne

W latach powojennych Pasternak napisał swoją najsłynniejszą powieść, Doktor Żywago (ukończoną w 1954 roku), opowiadającą o przed- i porewolucyjnych losach inteligencji rosyjskiej. Oficjalne wydawnictwa radzieckie odmawiały jej druku, opublikowana została pierwszy raz w 1957 poza granicami ZSRR. W 1958 Pasternak otrzymał literacką Nagrodę Nobla „za istotny wkład we współczesną poezję liryczną i podjęcie wielkiej tradycji prozy rosyjskiej”^[4]^[5].

Przyznanie nagrody wywołało nagonkę władz komunistycznych ZSRR. Pasternaka usunięto ze Związku Pisarzy, postulowano jego deportację, publikowano napastliwe artykuły w prasie. Ze względu na to oraz pod namową swojej kochanki, Olgi Iwińskiej, obawiającej się represji, Pasternak zrzekł się nagrody^[6]. Odebrał nagrodę dopiero syn Jewgienij w 1989 roku^[7].

Na motywach Doktora Żywago został nakręcony, nagrodzony Oscarami, film w reżyserii Davida Leana pod tym samym tytułem, a w 2002 roku powstał film telewizyjny Giacomo Campiottiego, nominowany do nagrody BAFTA.

Boris Pasternak dziś uważany jest za jednego z czołowych rosyjskich pisarzy dysydentów. Zajmował się również tłumaczeniami, m.in. utworów J. Słowackiego, a także poetów zachodnioeuropejskich (m.in. W. Szekspira i J.W. Goethego) i gruzińskich.

Odznaczenia

Kartka pocztowa wydana przez pocztę ZSRR z okazji setnej rocznicy urodzin twórcy

Wybrana twórczość

Powieści

1957 – Doktor Żywago (ros. Доктор Живаго)

Poematy

1924 – Wzniosła choroba (ros. Высокая болезнь)
1925 – Spektorski (ros. Спекторский) – powieść wierszem
1925-1926 – Rok 1905 (ros. Девятьсот пятый год)
1926-1927 – Lejtnant Szmidt (ros. Лейтенант Шмидт)

Zbiory wierszy

1913 – Lirika (ros. Лирика)
1914 – Bliźniak w chmurach (ros. Близнец в тучах)
1917 – Ponad barierami (ros. Поверх барьеров)
1922 – Życie – moja siostra (ros. Сестра моя – жизнь)
1923 – Tematy i wariacje (ros. Темы и вариации)
1932 – Powtórne narodziny (ros. Второе рождение)
1943 – W porannych pociągach (ros. На ранних поездах)
1945 – Przestwór ziemski (ros. Земной простор)
1956-1959 – Gdy się rozpogodzi (ros. Когда разгуляется)

Opowiadania

1918 – Linia Apellesa (ros. Апеллесова черта)
1922 – Dzieciństwo Luvers (ros. Детство Люверс)
1924 – Drogi napowietrzne (ros. Воздушные пути)
1931 – List żelazny
Listy z Tuły (ros. Письма из Тулы)
Dumny nędzarz (ros. Надменный нищий)
Ciocia Ola (ros. Тетя Оля)
Powiat na tyłach (ros. Уезд в тылу)

Ekranizacje

Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Borisa Pasternaka.

Przypisy

↑ Wyniki tłumaczenia: pasternak [online], portalwiedzy.onet.pl [dostęp 2014-05-26] [zarchiwizowane z adresu 2014-05-21] (ang.).
↑ Edward Radziński: Stalin. Warszawa: Wydawnictwo Magnum, 2001, s. 439, 441. ISBN 83-85852-22-0.
↑ Edward Radziński: Stalin. op.cit., s. 459.
↑ Zofia Mejszutowicz-Bocheńska: Florian Nieuważny (red.): Słownik pisarzy rosyjskich. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1994, s. 293. ISBN 83-214-0961-X.
↑ The Nobel Prize in Literature 1958. nobelprize.org. [dostęp 2020-08-21]. (ang.).
↑ Drawicz i inni, Historia literatury rosyjskiej XX wieku. Praca zbiorowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997, s. 539–541, ISBN 83-01-12224-2, OCLC 38052243 .
↑ Anna Żebrowska: Piękniał we wrzątku – o Borysie Pasternaku w 55. rocznicę śmierci pisze Anna Żebrowska. wyborcza.pl, 2015-06-06. [dostęp 2020-08-21]. (pol.).

Bibliografia

Źródła w języku angielskim

Biografia Pasternaka na portalu Spartacus Educational. [dostęp 2013-12-17]. (ang.).
Boris Leonidovich Pasternak, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2013-12-17] (ang.).
Biografia Pasternaka na portalu Russia-InfoCentre. [dostęp 2013-12-17]. (ang.).
Biografia Pasternaka i informacje o jego grobie na portalu Find a Grave. [dostęp 2013-12-17]. (ang.).

Źródła w języku rosyjskim

Biografia Pasternaka na portalu Chronos. [dostęp 2013-12-17]. (ros.).

Linki zewnętrzne

Pasternak Is Dead; Wrote ‘Dr. Zhivago’, [w:] Associated Press, nytimes.com, 31 maja 1960 [dostęp 2014-05-26] (ang.).

[1] Wyniki tłumaczenia: pasternak [online], portalwiedzy.onet.pl [dostęp 2014-05-26] [zarchiwizowane z adresu 2014-05-21] (ang.).

[Stalin-2] Edward Radziński: Stalin. Warszawa: Wydawnictwo Magnum, 2001, s. 439, 441. ISBN 83-85852-22-0.

[StalinM-3] Edward Radziński: Stalin. op.cit., s. 459.

[4] Zofia Mejszutowicz-Bocheńska: Florian Nieuważny (red.): Słownik pisarzy rosyjskich. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1994, s. 293. ISBN 83-214-0961-X.

[5] The Nobel Prize in Literature 1958. nobelprize.org. [dostęp 2020-08-21]. (ang.).

[6] Drawicz i inni, Historia literatury rosyjskiej XX wieku. Praca zbiorowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997, s. 539–541, ISBN 83-01-12224-2, OCLC 38052243 .

[7] Anna Żebrowska: Piękniał we wrzątku – o Borysie Pasternaku w 55. rocznicę śmierci pisze Anna Żebrowska. wyborcza.pl, 2015-06-06. [dostęp 2020-08-21]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]