Nastrój
Nastrój – utrzymujące się przez dłuższy okres zabarwienie emocjonalne wszystkich przeżyć, zarówno doświadczane subiektywnie i relacjonowane, jak również możliwe do obserwacji przez otoczenie.
Nastrój (ang. mood) jest składową temperamentu i wykazuje stałe i zindywidualizowane cechy; u osoby zdrowej psychicznie waha się zależnie od wpływu rozmaitych czynników zewnętrznych i wewnętrznych, nie przekraczając granic płytkiej subdepresji i słabo nasilonej hipomanii[1].
Elementy neurobiologii nastroju
[edytuj | edytuj kod]W regulacji nastroju i napędu psychoruchowego uczestniczą liczne obszary kory (przede wszystkim kora przedczołowa) i ośrodki podkorowe, m.in. należące do międzymózgowia i śródmózgowia (ciało migdałowate, prążkowie, wzgórze, hipokamp i wiele innych). Neurony mózgu łączą te obszary w pętle korowo-korowe, korowo-prążkowiowo-wzgórzowo-korowe (CSTC) i inne. W utworzonych sieciach neuronów zachodzi analiza zbiorów informacji o otoczeniu (środowisku przyrodniczym i społecznym), docierających do mózgu za pośrednictwem zmysłów (zob. bodziec w fizjologii i w psychologii) oraz sygnałów endogennych, pochodzących z wnętrza organizmu (np. o bólu, zmęczeniu, głodzie; zob. też oś jelitowo-mózgowa). Od wyniku tej analizy zależą dalsze zachowania (zob. np. układ nagrody)[2].
| Symbol | Nazwa obszaru | Zachowania, hipotetycznie powiązane z obszarami[2] |
|---|---|---|
| A | ciało migdałowate (amygdala) |
strach, niepokój, panika |
| BF | podstawne przodomózgowie (basal forebrain) |
pamięć, czuwanie |
| C | móżdżek (cerebellum) | napęd |
| H | hipokamp (hippocampus) |
pamięć, ponowne przeżywanie |
| HY | podwzgórze (hypothalamus) |
sen, apetyt, hormony |
| NA | jądro półleżące (nucleus accumbens) |
urojenia, omamy, przyjemność, zainteresowanie, libido, zmęczenie, euforia, nagroda, motywacja, |
| NT | ośrodki neuroprzekaźnika w pniu mózgu (brainstern neurotransmitter centers) | |
| PFC | kora przedczołowa (prefrontal cortex) |
funkcje wykonawcze, uwaga, koncentracja, emocje, impulsy (np. wybuchy gniewu), obsesje, kompulsje, napęd, zmęczenie, luminacje, martwienie się, ból, objawy negatywne, wina, tendencje samobójcze |
| S | prążkowie (striatum) |
kluczowe miejsce przekaźnikowe z PFC, napęd |
| SC | rdzeń kręgowy (spinal cord) |
ból |
| T | wzgórze (thalamus) |
ból, czuwanie, przekazywannie czuciowe do kory i z kory |
Działanie sieci jest zależne od neuroprzekaźników, docierających do poszczególnych jej węzłów. Za główne regulatory nastroju uważane są dopamina i noradrenalina (również serotonina, acetylocholina i histamina)[2].
W zmiennych warunkach życia człowieka dochodzi do naturalnych krótkookresowych zmian nastroju, zgodnych z sytuacją. W niektórych przypadkach wahania nastroju są znacznie większe i pojawiają się bez usprawiedliwiających je czynników zewnętrznych (zmiany egzogenne). W przypadkach wystąpienia takich endogennych wahań nastroju (tj. zaburzenia afektywne dwubiegunowe) jest potrzebna terapia (m.in. psychofarmakoterapia zaburzeń psychicznych)[2][3].
Rodzaje nastroju
[edytuj | edytuj kod]- nastrój prawidłowy (eutymia) – obejmuje zwykły zakres wahań nastroju, bez nastroju wyraźnie obniżonego lub wzmożonego
- nastrój obniżony (depresja) – nastrój z poczuciem smutku:
- dysforia – nastrój obniżony z cechami drażliwości, skłonnością do agresji i czynów impulsywnych
- minorowy – pełen smutku, melancholii i żalu
- nastrój żałobny – nastrój smutku związany z realną utratą
- nastrój wzmożony – nastrój z poczuciem radości:
- euforia – nastrój wzmożony z przeżyciem szczęścia, wielkości, bez zwiększonej aktywności psychoruchowej
- ekstaza – nagłe przeżycie nieopisanego szczęścia
- mania – nastrój wzmożony z cechami ekspansywności, nadmiernym przekonaniem o możliwościach, z towarzyszącą wzmożoną aktywnością psychiczną i ruchową; lekkie nasilenie – hipomania
- labilność – wahania między nastrojem wzmożonym a obniżonym
- drażliwość – łatwe wpadanie w gniew
- anhedonia – niemożność odczuwania przyjemności powodująca zaprzestanie wykonywania czynności dających uprzednio przyjemność
- aleksytymia – niemożliwość wyrażenia za pomocą słów swoich stanów emocjonalnych
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Encyklopedyczny słownik psychiatrii. Lucjan Korzeniowski (red.), Stanisław Pużyński (red.). Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1986, s. 304–305. ISBN 83-200-0775-5.
- ↑ a b c d 7. Obwody w psychofarmakologii. W: Stephen M. Stahl: Podstawy farmakologii. Teoria i praktyka. T. 1. Gdańsk: VMedia sp. z o.o., 2009, s. 200-227. ISBN 978-83-7599-068-3.
- ↑ Zdrowie psychiczne. [w:] Portal ABC Zdrowie [on-line]. Grupa Wirtualna Polska S.A.. [dostęp 2016-11-20].