Scherzo
Scherzo (wł. żart) – forma muzyczna występująca samodzielnie lub jako część utworu cyklicznego. W scherzu wyrazisty rytm oraz artykulacja są ważniejszymi elementami utworu. Najczęściej ma metrum 3/4 oraz formę A-B-A z trio jako częścią środkową.
Pierwotnie scherzo było utworem instrumentalnym (rzadko wokalnym) o charakterze żartobliwym, wchodzącym w skład formy cyklicznej np. suity. Ludwig van Beethoven ustala miejsce scherza w romantycznej symfonii oraz sonacie — zastępowało ono menueta w trzeciej części cyklu. Na początku XIX wieku, głównie za sprawą F. Chopina, scherzo zmienia swój charakter na poważny, niekiedy nawet tragiczny, upowszechnia się również samodzielność scherza.
Przykłady
[edytuj | edytuj kod]Jako samodzielne utwory
[edytuj | edytuj kod]- F. Mendelssohn-Bartholdy – Scherzo e-moll z 3 Fantazje op. 16
- F. Chopin – Scherzo h-moll op. 20, b-moll op. 31, cis-moll op. 39, E-dur op. 54
- J. Brahms – Scherzo op. 4
Jako części utworów cyklicznych
[edytuj | edytuj kod]- F. Chopin – cz. II Sonaty b-moll op. 35, cz. II Sonaty h-moll op. 58
- L. van Beethoven – cz. III V. Symfonii c-moll op. 67, cz. III Symfonii nr 3 Es-dur op. 55 "Eroica"
- A. Dvořák – cz. III Symfonii nr 9 e-moll "Z Nowego Świata"
- G. Mahler – cz. III V. Symfonii cis-moll
- J. Brahms – cz. III Kwintetu f-moll op. 34
Scherzo w literaturze
[edytuj | edytuj kod]Termin ten używany jest także w literaturze do nazywania utworów poetyckich o charakterze liryczno-żartobliwym i wyrazistej rytmizacji[1]. Przykładem takiego utworu jest Scherzo[2] Juliana Tuwima.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- D. Wójcik, ABC form muzycznych, Musica Iagiellonica, Kraków 1999, s. 59
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michał Głowiński [et al.]: Słownik terminów literackich, pod. red. Janusza Sławińskiego, wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976
- ↑ Zobacz tekst wiersza Scherzo autorstwa Juliana Tuwima w Wikilivres (dawniej Bibliowiki)