Referendum w Polsce w 2015 roku

Referendum w Polsce w 2015 roku

Państwo	Polska
Rodzaj	referendum ogólnokrajowe w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa
Data przeprowadzenia	6 września 2015
Data zarządzenia	17 czerwca 2015 przez: Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego
Podstawa prawna	Ustawa o referendum ogólnokrajowym
Koszt	71 575 097 zł
Głosowanie
Frekwencja: 7,80%
poprzednie: referendum 2003 następne: referendum 2023
Strona internetowa

Referendum w Polsce w 2015 roku – referendum ogólnokrajowe przeprowadzone w dniu 6 września 2015. Głosujący odpowiedzieli w nim na trzy pytania, dotyczące wprowadzenia jednomandatowych okręgów wyborczych w wyborach do Sejmu, stosunku do dotychczasowego sposobu finansowania partii politycznych z budżetu państwa oraz interpretacji zasad prawa podatkowego w razie wątpliwości na korzyść podatnika.

Zapowiedziane zostało przez prezydenta RP Bronisława Komorowskiego po I turze wyborów prezydenckich. 13 maja skierował on projekt postanowienia o zarządzeniu referendum do Senatu, który zaakceptował je 21 maja. 17 czerwca prezydent podpisał projekt postanowienia zatwierdzonego przez Senat, zaś 19 czerwca zostało ono opublikowane w Dzienniku Ustaw. 3 sierpnia 2015 prezydent wydał postanowienie zmieniające wcześniejsze postanowienie. Koszt przygotowania i przeprowadzenia referendum wyniósł 72 mln zł.

Frekwencja wyniosła 7,8% i była najniższą z odnotowanych we wszystkich ogólnokrajowych głosowaniach przeprowadzonych w Europie po 1945. Ponieważ nie przekroczyła progu połowy uprawnionych, zgodnie z art. 125 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wynik referendum nie był wiążący.

Pytania

Treść

Nr	Treść pytania
1	Czy jest Pani/Pan za wprowadzeniem jednomandatowych okręgów wyborczych w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej?
2	Czy jest Pani/Pan za utrzymaniem dotychczasowego sposobu finansowania partii politycznych z budżetu państwa?
3	Czy jest Pani/Pan za wprowadzeniem zasady ogólnej rozstrzygania wątpliwości co do wykładni przepisów prawa podatkowego na korzyść podatnika?

Omówienie pytań

Jednomandatowe okręgi wyborcze

Udzielenie odpowiedzi pozytywnej „TAK” oznaczało zgodę, zaś udzielenie odpowiedzi negatywnej „NIE” oznaczało brak zgody na wprowadzenie jednomandatowych okręgów wyborczych w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Nie było jasności czy odpowiedź twierdząca oznacza zgodę na wprowadzenie jednomandatowych okręgów wyborczych w zakresie niemal wszystkich mandatów sejmowych czy tylko nieznacznej części. Nie określono też ilości wyborców, jaka mogłaby wybrać posła z okręgu jednomandatowego. Konstytucyjna zasada proporcjonalności wyborów została zatem wystawiona na konieczność gruntownego doprecyzowania. Zajęcie stanowiska w ramach tego pytania oznaczało zatem wolę zwiększenia w tym zakresie uprawnień orzecznictwa konstytucyjnego.

Zdaniem części konstytucjonalistów wprowadzenie jednomandatowych okręgów wyborczych i pytanie referendalne w tej sprawie było sprzeczne z ustawą zasadniczą.

12 maja 2015 prezydent Bronisław Komorowski skierował do Sejmu projekt nowelizacji konstytucji znoszący wymóg proporcjonalności wyborów.

Finansowanie partii politycznych

Udzielenie odpowiedzi pozytywnej „TAK” oznaczało zgodę, zaś udzielenie odpowiedzi negatywnej „NIE” oznaczało brak zgody na utrzymanie dotychczasowego sposobu finansowania partii politycznych z budżetu państwa. Udzielenie odpowiedzi negatywnej oznaczało więc de facto możliwość zachowania dotychczasowego sposobu finansowania partii politycznych z budżetu państwa ze wzmocnieniem skutków oddziaływania obowiązujących regulacji jak i wprowadzenie nowego sposobu, opartego na całkowicie innych założeniach.

Pytanie było sformułowane w sposób nieprecyzyjny. W przypadku wiążącej odpowiedzi przeczącej, wykonaniem woli Narodu mogłaby być nawet minimalna zmiana w sposobie finansowania, co nie musiałoby wywołać szczególnego znaczenia w zakresie obowiązujących regulacji. Zdaniem dr. hab. Ryszarda Piotrowskiego zadanie tego pytania stanowiło ingerencję w toczące się postępowanie ustawodawcze.

Rozstrzyganie wątpliwości podatkowych

Udzielenie odpowiedzi pozytywnej „TAK” oznaczało zgodę, zaś udzielenie odpowiedzi negatywnej „NIE” oznaczało brak zgody na bezpośrednie wpisanie do ustawy Ordynacja podatkowa zasady, zgodnie z którą w przypadku istnienia wątpliwości prawnych organ zobowiązany jest wątpliwości te rozstrzygać na korzyść podatnika. Udzielenie odpowiedzi negatywnej oznaczało więc de facto możliwość zachowania dotychczasowego modelu, jak i jego gruntowną zmianę.

Zasada rozstrzygania wątpliwości podatkowych na korzyść podatnika nie jest wyartykułowana wprost w przepisach, lecz pojawia się w orzecznictwie.

10 lipca 2015 Sejm przyjął nowelizację ordynacji podatkowej, zawierającą zasadę, że niedające się usunąć wątpliwości co do treści przepisów prawa podatkowego, rozstrzyga się na korzyść podatnika. 5 sierpnia prezydent Bronisław Komorowski podpisał ustawę zawierającą tę zasadę.

Kalendarz czynności

Pierwotnie terminy wykonania poszczególnych czynności określono w załączniku do postanowienia z 17 czerwca 2015. 3 sierpnia 2015 prezydent Bronisław Komorowski wydał postanowienie wprowadzające zmodyfikowany załącznik (zmiany dotyczyły głosowania korespondencyjnego). 11 sierpnia zostało opublikowane w Dzienniku Ustaw, a dzień później weszło w życie.

Poniżej przedstawiono kalendarz wynikający z rozporządzenia Prezydenta i dwóch uchwał Państwowej Komisji Wyborczej (w takim przypadku dodano przypis do odpowiedniej uchwały):

• do 23 lipca 2015 – utworzenie obwodów głosowania w szpitalach, zakładach pomocy społecznej, zakładach karnych i aresztach śledczych, w domach studenckich i zespołach domów studenckich oraz ustalenie ich granic, siedzib i numerów;
• do 28 lipca 2015 –

1) zawiadomienie Państwowej Komisji Wyborczej przez podmioty uprawnione o zamiarze uczestniczenia w kampanii referendalnej w programach radiowych i telewizyjnych nadawców publicznych;

2) podanie do wiadomości publicznej informacji o numerach i granicach obwodów głosowania oraz siedzibach obwodowych komisji do spraw referendum, w tym o lokalach obwodowych komisji do spraw referendum dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych uprawnionych do udziału w referendum, a także o możliwości głosowania korespondencyjnego i przez pełnomocnika;

• do 7 sierpnia 2015 –

1) zgłaszanie przez armatorów wniosków o utworzenie obwodów głosowania na polskich statkach morskich;

2) zgłaszanie kandydatów do obwodowych komisji wyborczych przez podmioty uprawnione;

• do 16 sierpnia 2015 –

1) powołanie obwodowych komisji do spraw referendum;

2) podanie do wiadomości publicznej informacji o numerach i granicach obwodów głosowania utworzonych za granicą oraz siedzibach obwodowych komisji do spraw referendum;

3) sporządzenie spisów osób uprawnionych do udziału w referendum;

• do 17 sierpnia 2015 – zgłaszanie konsulom kandydatów do obwodowych komisji ds. referendum za granicą przez podmioty uprawnione;
• od 16 do 23 sierpnia 2015 – składanie przez żołnierzy pełniących zasadniczą lub okresową służbę wojskową oraz pełniących służbę w charakterze kandydatów na żołnierzy zawodowych lub odbywających ćwiczenia i przeszkolenie wojskowe, a także ratowników odbywających zasadniczą służbę w obronie cywilnej poza miejscem stałego zamieszkania, policjantów z jednostek skoszarowanych, funkcjonariuszy BOR, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej pełniących służbę w systemie skoszarowanym, wniosków o dopisanie do wybranego przez nich spisu osób uprawnionych do udziału w referendum, sporządzonego dla miejscowości, w której odbywają służbę;
• do 19 sierpnia 2015 – zgłaszanie konsulowi zamiaru głosowania korespondencyjnego za granicą;
• do 21 sierpnia 2015 – powołanie obwodowych komisji do spraw referendum za granicą;
• do 21 sierpnia do 4 września 2015 – nieodpłatne rozpowszechnianie w programach publicznych nadawców radiowych i telewizyjnych audycji referendalnych podmiotów uprawnionych;
• do 22 sierpnia 2015 – zgłaszanie wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) zamiaru głosowania korespondencyjnego w kraju, w tym przy pomocy nakładek do karty do głosowania sporządzonych w alfabecie Braille’a;
• do 28 sierpnia 2015 – składanie wniosków o sporządzenie aktu pełnomocnictwa do głosowania;
• do 1 września 2015 –

1) zgłaszanie kapitanom polskich statków morskich kandydatów do obwodowych komisji ds. referendum na polskich statkach morskich przez podmioty uprawnione;

2) składanie wniosków o dopisanie do spisu osób uprawnionych do udziału w referendum w wybranym przez siebie obwodzie głosowania;

• do 3 września 2015 –

1) powołanie obwodowych komisji wyborczych na polskich statkach morskich;

2) składanie przez osoby uprawnione do udziału w referendum przebywające na statkach morskich wniosków o wpisanie do spisu osób uprawnionych do udziału w referendum utworzonych na tych statkach;

3) składanie przez osoby uprawnione do udziału w referendum przebywające za granicą zgłoszeń w sprawie wpisania do spisu osób uprawnionych do udziału w referendum w obwodach głosowania utworzonych za granicą;

• 4 września 2015, godz. 24:00 – zakończenie kampanii referendalnej;
• 6 września 2015, godz. 6:00–22:00 – głosowanie.

Kampania referendalna

Przebieg

21 maja za wyrażaniem zgody na przeprowadzenie referendum opowiedzieli się wszyscy obecni senatorowie. W głosowaniu nie wzięło udziału 43 senatorów, wśród których najliczniejszą grupę stanowili przedstawiciele PiS-u.

Prawo i Sprawiedliwość, a później także partia KORWiN, Twój Ruch (wraz z SLD, UP i Zielonymi) oraz Biało-Czerwoni postulowali dopisanie dodatkowych pytań.

21 sierpnia prezydent Andrzej Duda przekazał do Senatu projekt postanowienia zarządzającego na 25 października (dzień wyborów parlamentarnych) dodatkowe referendum w sprawie wieku emerytalnego, systemu funkcjonowania lasów państwowych, oraz obowiązku szkolnego sześciolatków. 4 września Senat nie wyraził zgody na jego przeprowadzenie.

Zarejestrowano 133 podmioty (w tym 94 stowarzyszenia, 34 fundacje i 5 partii politycznych) uprawnione do prowadzenia kampanii. Ponadto 24 organizacje zakwalifikowano jako nieuprawnione.

2 września w TVP1 została wyemitowana „Debata. Wszystko o referendum”.

Sondaże

Stosunek do pytań referendalnych

Data	Ośrodek badawczy	Pytanie nr 1			Pytanie nr 2			Pytanie nr 3			Frekwencja
		TAK	NIE	Niezdec.	TAK	NIE	Niezdec.	TAK	NIE	Niezdec.
17–24.08	CBOS	41%	22%	19%	14%	73%	7%	76%	4%	11%	52%
24.08	Millward Brown	62%	28%	9%	19%	75%	6%	90%	4%	4%	55%
01–08.07	CBOS	45%	16%	25%	13%	75%	9%	81%	4%	11%	62%
11–17.06	CBOS	54%	18%	16%	15%	75%	6%	82%	5%	8%	60%
08–09.06	TNS Polska	60%	20%	20%	19%	73%	8%	90%	4%	6%	76%
22–23.05	IBRiS	61%	20%	19%	15%	74%	11%	88%	3%	9%	51%

Wiedza na temat referendum

Postanowieniem Bronisława Komorowskiego, za zgodą Senatu, 6 września br. odbędzie się ogólnokrajowe referendum. Czy wie Pan(i), czego konkretnie dotyczyć będzie to referendum? (sondaże CBOS):
Data
	Zdecydowanie tak	Raczej tak	Raczej nie	Zdecydowanie nie	Trudno powiedzieć/ Odmowa odpowiedzi
17–24.08	22%	29%	21%	26%	2%
01–08.07	20%	29%	19%	31%	1%
11–17.06	17%	22%	22%	36%	3%

Wyniki

Wyniki głosowania zostały podane w obwieszczeniu Państwowej Komisji Wyborczej z 7 września 2015. 4 listopada 2015 Sąd Najwyższy stwierdził ważność referendum, lecz unieważnił głosowanie w obwodzie nr 37 w Siemianowicach Śląskich w zakresie dotyczącym pytania trzeciego ze względu na błędne wypełnienie protokołu przez komisję (pomylone odpowiedzi na tak i nie). 23 listopada 2015 PKW opublikowała skorygowane wyniki.

Sprawa		Odpowiedź		Głosy ważne	Głosy nieważne
		TAK	NIE
1.	Wprowadzenie jednomandatowych okręgów wyborczych w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej	1 829 995 (78,75%)	493 935 (21,25%)	2 323 930 (97,45%)	60 850 (2,55%)
2.	Utrzymanie dotychczasowego sposobu finansowania partii politycznych z budżetu państwa	404 515 (17,37%)	1 923 994 (82,63%)	2 328 509 (97,64%)	56 271 (2,36%)
3.	Wprowadzenie zasady ogólnej rozstrzygania wątpliwości co do wykładni przepisów prawa podatkowego na korzyść podatnika	2 194 684 (94,52%)	127 288 (5,48%)	2 321 972 (97,37%)	62 694 (2,63%)
Frekwencja:				2 384 780 (7,80%)

	Pytanie nr 1				Pytanie nr 2				Pytanie nr 3				Frekwencja
Województwo	TAK#	TAK%	NIE#	NIE%	TAK#	TAK%	NIE#	NIE%	TAK#	TAK%	NIE#	NIE%	#	%
dolnośląskie	144416	77,20%	42660	22,80%	33616	17,94%	153754	82,06%	177345	94,85%	9637	5,15%	191752	8,27%
kujawsko-pomorskie	88485	78,84%	23752	21,16%	19155	17,03%	93320	82,97%	105397	94,06%	6653	5,94%	115330	7,02%
lubelskie	103661	79,87%	26132	20,13%	21517	16,55%	108489	83,45%	121488	93,74%	8119	6,26%	133294	7,64%
lubuskie	42798	79,36%	11132	20,64%	8189	15,14%	45882	84,86%	50822	94,33%	3055	5,67%	55337	6,86%
łódzkie	112828	78,32%	31224	21,68%	24986	17,30%	119435	82,70%	136367	94,74%	7578	5,26%	147879	7,31%
małopolskie	155300	78,21%	43263	21,79%	37043	18,63%	161783	81,37%	187083	94,33%	11236	5,67%	203724	7,68%
mazowieckie	256894	75,48%	83431	24,52%	70138	20,57%	270776	79,43%	323360	95,00%	17014	5,00%	349580	8,31%
opolskie	52235	82,92%	10760	17,08%	9933	15,75%	53132	84,25%	59003	93,81%	3890	6,19%	64684	7,95%
podkarpackie	115811	82,67%	24284	17,33%	21652	15,45%	118533	84,55%	130976	93,78%	8686	6,22%	143712	8,36%
podlaskie	51708	79,38%	13429	20,62%	10499	16,10%	54718	83,90%	61230	94,11%	3832	5,89%	67023	6,99%
pomorskie	111618	77,12%	33119	22,88%	25042	17,25%	120105	82,75%	136793	94,43%	8073	5,57%	148508	8,39%
śląskie	234030	80,73%	55868	19,27%	47187	16,24%	243323	83,76%	275202	95,02%	14417	4,98%	296573	8,13%
świętokrzyskie	58286	80,97%	13696	19,03%	11964	16,60%	60091	83,40%	67764	94,29%	4107	5,71%	73870	7,11%
warmińsko-mazurskie	64810	79,84%	16362	20,16%	12978	15,94%	68419	84,06%	76423	94,19%	4712	5,81%	83449	7,27%
wielkopolskie	154894	77,90%	43938	22,10%	34010	17,05%	165445	82,95%	187232	94,24%	11436	5,76%	204379	7,51%
zachodniopomorskie	82221	79,74%	20885	20,26%	16606	16,06%	86789	83,94%	98199	95,30%	4843	4,70%	105686	7,85%
Polska	1829995	78,75%	493935	21,25%	404515	17,37%	1923994	82,63%	2194684	94,52%	127288	5,48%	2384780	7,80%

Linki zewnętrzne

• Serwis informacyjny Państwowej Komisji Wyborczej dotyczący referendum ogólnokrajowego 2015. pkw.gov.pl.
• Projekt postanowienia Prezydenta RP o zarządzeniu ogólnokrajowego referendum – opinie prawne. senat.gov.pl.