U-14 (1935)
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Projekt |
IvS: MVBIIB / 1110C |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
6 lipca 1935 |
| Wodowanie |
28 grudnia 1935 |
| Wejście do służby |
18 stycznia 1936 |
| Wycofanie ze służby |
3 kwietnia 1945 |
| Zatopiony |
5 maja 1945 |
| Los okrętu | |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Długość |
42,7 metra |
| Szerokość |
4,08 metra |
| Zanurzenie |
3,9 metra |
| Zanurzenie testowe |
100 metrów |
| Rodzaj kadłuba |
jednokadłubowy |
| Napęd | |
| 2 x silnik Diesla MWM RS127S (350 KM) 2 x silnik elektryczny SSW PG W322/26 (150 kW) 2 śruby | |
| Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Zasięg |
3100 mil morskich /8 węzłów (pow.) |
| Uzbrojenie | |
| 5 torped G7a, G7e, 1 działko kalibru 20 mm | |
| Wyrzutnie torpedowe |
3 x 533 mm (dziób) |
| Załoga |
25 |
U-14 – niemiecki okręt podwodny typu IIB z okresu międzywojennego i II wojny światowej, o wyporności podwodnej 328 ton.
U-14 został zwodowany 28 listopada 1935 roku w stoczni Deutsche Werke w Kilonii. Po przyjęciu do służby w Kriegsmarine 18 stycznia 1936 roku, wszedł w skład 1. Flotylli U-Bootów „Weddingen” w Kilonii. Między lipcem a wrześniem 1937 roku służył na wodach hiszpańskich, po czym służąc w ramach kilku jednostek, zachował status okrętu operacyjnego do maja 1940 roku, gdy zaczął służyć jako jednostka szkolna. 3 września 1939 roku przeprowadził na Bałtyku nieskuteczny atak torpedowy na polski okręt podwodny ORP „Sęp”, który został przez Niemców oficjalnie uznany za pierwszy atak i pierwsze dokonane przez U-Boota zatopienie podczas tego konfliktu. W operacyjnym okresie swojej służby, odbył łącznie sześć patroli bojowych – biorąc m.in. udział w kampanii norweskiej, podczas których zatopił 9 jednostek o łącznym tonażu 12 344 BRT. U-14 został wycofany ze służby 3 kwietnia 1945 roku, miesiąc później zaś zatopiony przez własną załogę.
Geneza
[edytuj | edytuj kod]Okręt został zaprojektowany w tajnym biurze projektowym Ingenieurskantoor voor Scheepsbouw (IvS) w Holandii, gdzie nosił oznaczenie projektowe MVBIIB w wersji 1110C[1]. Wśród przewidywanych zadań okrętów tego typu było przede wszystkim zabezpieczenie Bałtyku oraz żywotnych dla Niemiec linii żeglugowych między Niemcami i Szwecją, którymi transportowana była do Rzeszy ruda żelaza[2].
Kontrakt na budowę okrętu ze stocznią Deutsche Werke został zawarty 2 lutego 1935 roku[3]. Stępka pod jednostkę została położona 6 lipca 1935 roku, po czym 28 grudnia okręt został zwodowany w Kilonii. 18 stycznia 1936 roku U-14 został przyjęty do służby w Kriegsmarine pod dowództwem Oberleutnanta zur See Victora Oehrna, rozpoczynając swoje działania w składzie 1. Flotylli U-Bootów „Weddingen”[4][5].
Konstrukcja jednostki
[edytuj | edytuj kod]U-14 był przybrzeżnym jednokadłubowym okrętem podwodnym typu IIB w wersji 1110C, wypierającym 279 ton na powierzchni, w zanurzeniu zaś 329 ton[6]. Od oryginalnej konstrukcji 1110B jednostek typu IIB różnił się przedłużonym kioskiem z umieszczonymi na jego szczycie urządzeniami umożliwiającymi bezpośrednie sterowanie okrętem[3].
U-14 był jednostką o długości 42,7 metra, szerokości 4,08 metra i zanurzeniu 3,9 metra[7]. Napęd zapewniały dwa 6-cylindrowe czterosuwowe silniki Diesla Motorenwerke Mannheim MWM RS127S o łącznej mocy 700 KM przy 1000 obrotów na minutę[8] oraz dwa silniki elektryczne SSW PG W322/26 o mocy 300 kW[7]. Układ napędowy zapewniał mu możliwość osiągnięcia prędkości 13 węzłów na powierzchni oraz 7 węzłów w zanurzeniu[6]. Okręt miał stosunkowo niewielki zasięg 3100 mil morskich przy prędkości 8 węzłów na powierzchni oraz 35–45 mil w zanurzeniu, przy prędkości podwodnej 4 węzłów[7]. Znaczącą zaletą okrętu był bardzo krótki czas zanurzania awaryjnego, nieprzekraczający 25 sekund[9]. Architektura i konstrukcja tych okrętów zapewniała im głębokość zanurzenia testowego wynoszącą 100 metrów[10]. Stery głębokości umieszczone były na śródokręciu, zaś stery kierunku za dwoma śrubami[11].
Okręt wyposażony był w trzy wyrzutnie torpedowe kalibru 53,3 cm na dziobie, z dwiema torpedami G7a lub G7e w zapasie[7][11][12]. U-14 nie miał na wyposażeniu klasycznego działa okrętowego – jego uzbrojenie uzupełniało jedynie jedno działko przeciwlotnicze kalibru 2 cm, od roku 1942 zastąpione przez podwójne działko tego samego kalibru[11][7]. Zamiennie z torpedami okręt mógł przenosić do 18 wystrzeliwanych z wyrzutni torpedowych min[7][11].
Służba okrętu
[edytuj | edytuj kod]Po wejściu do służby, U-14 – obok innych jednostek typu IIB – tworzył trzon szkolenia załóg na Bałtyku, od lipca do września 1937 roku operował jednak na wodach hiszpańskich, biorąc w ten sposób udział w toczonej w tym kraju wojnie domowej[9][4].
Służba operacyjna podczas wojny
[edytuj | edytuj kod]Krótko przed wybuchem II wojny światowej – od października 1937 roku działający w składzie 3. Flotylli U-Bootów „Lohs”[4] – U-14, został wysłany do Memel, skąd miał prowadzić działania przeciwko polskiej Marynarce Wojennej. 30 sierpnia 1939 roku – pod dowództwem kapitänleutnanta Horsta Wellnera – wraz z pięcioma innymi U-Bootami na Bałtyku wyszedł na swój pierwszy patrol bojowy[4]. Zadaniem okrętu w tym rejsie miało być zwalczanie jednostek przeciwnika[4].
Atak na „Sępa”
[edytuj | edytuj kod]3 września o godzinie 20:22 patrolujący u wejścia do Zatoki Gdańskiej U-14 wynurzył się i wykrył polski okręt podwodny ORP „Sęp”, po czym nieodkryty podszedł bliżej celu na powierzchni, z uwagi na brak szans na doścignięcie go pod wodą[13]. Z odległości kilometra wystrzelił ok. 20:42 pojedynczą torpedę, po czym zanurzył się, nie chcąc ryzykować walki z silniejszym okrętem[13]. Przyjmuje się, że wystrzelona torpeda G7a T1 z zapalnikiem magnetycznym Pi1 eksplodowała przedwcześnie, zbyt daleko od polskiego okrętu[14][a]. W rzeczywistości wybuch, który wzięto za wybuch pocisku artyleryjskiego, został zaobserwowany 200–500 metrów za rufą „Sępa” i nie spowodował uszkodzeń, a torpeda była ponadto niecelna z uwagi na większą prędkość polskiego okrętu[13]. Niemcy, nieświadomi dotąd błędu konstrukcyjnego swoich zapalników magnetycznych, który kilka miesięcy później zaważył na wynikach U-Bootów w kampanii norweskiej, słysząc eksplozję założyli zniszczenie polskiej jednostki[16]. U-14 wynurzył się i na miejscu celu z pokładu U-Boota dostrzeżono plamę na wodzie, którą wzięto za plamę oleju napędowego[13]. Upewniło to niemieckiego dowódcę, że okręt polskiego dywizjonu został zatopiony, toteż kpt Wellner przekazał informacje o tym do FdU Ost[14]. W niemieckich dokumentach atak U-14 na polski okręt podwodny został w związku z tym oficjalnie zapisany jako pierwszy atak niemieckiej jednostki podwodnej podczas wojny, i pierwsze zatopienie dokonane przez nową generację U-Bootów[14][b]. Kończąc swój pierwszy wojenny patrol, 8 września U-14 zawinął do Kilonii[4].
| Dowódcy okrętu | ||
|---|---|---|
| Kptlt. Victor Oehrn | 18 stycznia 1936 | 4 października 1937 |
| Kptlt. Horst Wellner | 5 października 1937 | 11 października 1939 |
| Oblt. Herbert Wohlfarth | 19 października 1939 | 1 czerwca 1940 |
| Kptlt. Gerhard Bigalk | 2 czerwca 1940 | sierpień 1940 |
| Oblt. Hans Heidtmann | sierpień 1940 | 29 września 1940 |
| Kptlt. Jürgen Koenenkamp | 30 września 1940 | 19 maja 1941 |
| Oblt. Hubertus Purkhold | 20 maja 1941 | 9 lutego 1942 |
| Oblt. Klaus Petersen | 10 lutego 1942 | 30 czerwca 1942 |
| Oblt. Walter Köhntopp | 1 lipca 1942 | 20 lipca 1943 |
| Oblt. Karl-Hermann Bortfeldt | 21 lipca 1943 | 1 lipca 1944 |
| Oblt. Hans-Joachim Dierks | 2 lipca 1944 | 3 marca 1945 |
Rozpoznanie Orkadów
[edytuj | edytuj kod]Już 13 września 1939 roku U-14 wyszedł z Kilonii na swój kolejny patrol, podczas którego miał działać przeciw brytyjskiej flocie w Firth of Moray[4]. Podczas tego rejsu U-14 przeprowadzić miał szczegółowy rekonesans rejonu Orkadów i podejść do Scapa Flow[4]. Uzyskane stąd informacje zostały wykorzystane przez Günthera Priena, gdy dowodząc U-47 przeprowadził zakończony zatopieniem brytyjskiego pancernika „Royal Oak” atak na Scapa Flow[4][19]. 24 września U-14 przeprowadził swój drugi podczas tej wojny atak na nieprzyjacielski okręt podwodny. Przeprowadzony w zanurzeniu atak torpedowy na brytyjską jednostkę, podobnie jak wcześniejszy atak na „Sępa” okazał się nieskuteczny – prawdopodobnie ponownie na skutek zbyt wczesnego zadziałania zapalnika magnetycznego[19]. Pięć dni później U-14 zakończył patrol w Kilonii[20].
Kolejne patrole
[edytuj | edytuj kod]19 października dowództwo U-14 objął pełniący dotąd funkcję oficera wachtowego na U-16 Kptlt Herbert Wohlfarth[21]. Na kolejny patrol bojowy okręt wyszedł jednak dopiero 17 stycznia 1940 roku, z zadaniem operowania w południowej części Morza Północnego – między Antwerpią, a ujściem Tamizy[19]. 25 stycznia przeprowadził swój pierwszy skuteczny atak, zatapiając płynący bez eskorty norweski parowiec SS „Biarritz” o pojemności 1752 BRT[19]. Dzień później U-14 zakończył swój patrol w Wilhelmshaven[19].
11 lutego 1940 roku okręt wyszedł na kolejny patrol z zadaniem operowania w rejonie przylądka Kinnaird Head[19]. Cztery dni później zatopił duński parowiec SS „Sleipner” (1066 BRT), dzień później zaś kolejną należącą do tego kraju jednostkę SS „Rhone” (1064 BRT) i szwedzkie parowce SS „Osmed” (1526 BRT) oraz „Liana” (1664 BRT)[19]. Wszystkie cztery statki zatopione zostały za pomocą ataku torpedowego na północ od Kinnaird Head[19]. 20 lutego U-14 powrócił do Wilhelmshaven[19].
Swój piąty patrol U-14 przeprowadził ponownie w południowej części Morza Północnego, gdzie 7 marca zatopił holenderski parowiec SS „Vecht” (1995 BRT), dwa dni później zaś trzy brytyjskie statki – SS „Borthwick” (1097 BRT), „Abbotsford” (1585 BRT) i „Akeld” (643 BRT)[19]. 11 marca 1940 roku okręt powrócił z patrolu cumując w Kilonii[19].
Operacja Hartmud
[edytuj | edytuj kod]4 kwietnia 1940 roku U-14 opuścił Kilonię z zalakowanymi rozkazami, celem wzięcia udziału w operacji Hartmud. Otwarte dwa dni później rozkazy kierowały okręt ku wybrzeżom Norwegii, gdzie począwszy od 9 kwietnia U-14 wspierać miał niemieckie oddziały i siły morskie w trakcie lądowania w Norwegii oraz zapobiegać jakimkolwiek brytyjskim próbom przeszkodzenia inwazji[19]. Okręt został przydzielony do 3. Grupy U-Bootów, której rejonem operacyjnym był obszar w pobliżu Bergen[19]. Zarówno U-14 jak i cztery inne niemieckie U-Booty 3. Grupy, nocą z 14 na 15 kwietnia pobrały w morzu paliwo z jednostki zaopatrzeniowej, po czym rozpoczęły patrolowanie w pobliżu Trondheim, celem stawienia oporu brytyjskiemu lądowaniu w rejonie[19]. Jednostki te zostały jednak po kilku dniach zmienione przez U-17, U-23 i U-24, same zaś ruszyły na południe w kierunku Bergen[19]. Gdy do 25 kwietnia nie nastąpiło brytyjskie lądowanie, U-14 wraz z innymi okrętami został skierowany na wschód od Szetlandów[19]. 5 maja 1940 roku, po bezowocnym rejsie, okręt powrócił do Kilonii[19].
Dalsze losy okrętu
[edytuj | edytuj kod]Od lipca 1940 roku U-14 ponownie służył jako jednostka szkolno-treningowa na Bałtyku, najpierw w 24., a następnie 22. Flotylli U-bootów[19]. Na początku 1945 roku 22. Flotylla została przeniesiona do Wilhelmshaven, gdzie 3 kwietnia U-14 został wycofany ze służby i zatopiony przez własną załogę 5 maja 1945 roku[19].
Ogółem U-14 odbył sześć patroli bojowych, dwukrotnie bez powodzenia atakował nieprzyjacielskie okręty podwodne, zatopił jednak dziewięć jednostek cywilnych o łącznym tonażu 12 382 BRT[4]. W trakcie służby wchodził w skład kolejno 1. Flotylli U-Bootów (styczeń 1936 – październik 1937), 3. Flotylli U-Bootów (październik 1937 – październik 1939), 1. U-Ausbildungsflottille (listopad 1939 – czerwiec 1940), 24. Flotylli (lipiec – grudzień 1940), 22. Flotylli (Gdynia; styczeń 1941 – luty 1945), 22. Flotylli (Wilhelmshaven; marzec - maj 1945)[4].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Opisujący działania operacyjne wszystkich niemieckich okrętów podwodnych podczas drugiej wojny światowej Kenneth Wynn mylnie podaje, że zdarzenie miało miejsce niedaleko wejścia do Zatoki Botnickiej[4], „Sęp” bowiem opuścił swój sektor na północ od Rozewia dopiero 4 września[15].
- ↑ W rzeczywistości nie był ani jednym, ani drugim, bowiem U-14 nie zatopił „Sępa”, a o godzinę wcześniej kapitänleutnant Fritz-Julius Lemp dowodząc U-30 typu VIIA zatopił pasażersko-towarowy parowiec „Athenia”. Lemp nie powiadomił jednak o tym admirała Karla Dönitza, który dowiedział się o zdarzeniu z brytyjskiego radia, gdy Admiralicja brytyjska ogłosiła ten fakt i oskarżyła Niemców o okrucieństwo[14].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Eberhard Rőssler: The U-Boat, s. 95, 97-100.
- ↑ Peter Padfield: War Beneath the Sea, s. 41.
- ↑ a b Eberhard Rőssler: The U-Boat, s. 102-103.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Kenneth Wynn: U-Boat Operations, s. 9.
- ↑ R. Busch, H-J. Roll: German U-Boat Commanders, s. 191.
- ↑ a b Eberhard Rőssler: The U-Boat, s. 334.
- ↑ a b c d e f E. Möller, W. Brack: The Encyclopedia of U-Boats, s. 66.
- ↑ E. Möller, W. Brack: The Encyclopedia of U-Boats, s. 159.
- ↑ a b Chris Bishop: The Ilustrated Encyclopedia, s. 475.
- ↑ Ulrich Gabler: Submarine design, s. 38.
- ↑ a b c d Ulrich Gabler: Submarine design, s. 162-163.
- ↑ Eberhard Rőssler: The U-Boat, s. 97-100.
- ↑ a b c d Bartelski 2014 ↓, s. 25-27.
- ↑ a b c d Robert Cecil Stern: The Hunter Hunted, s. 55-57.
- ↑ Czesław Rudzki: Polskie Okręty Podwodne, s. 118.
- ↑ Michael Alfred Peszke: Poland's Navy, s. 39-43.
- ↑ R. Busch, H-J. Roll: German U-Boat Commanders, s. 283.
- ↑ U-boat.net: U-14, [on line]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Kenneth Wynn: U-Boat Operations, s. 10.
- ↑ U-boat.net: Patrols by U-14, [online]
- ↑ R. Busch, H-J. Roll: German U-Boat Commanders, s. 275.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jan Bartelski. Nieudane ataki torpedowe U-Bootów na ORP Sęp. „Morze, Statki i Okręty”. 9-10/2014. XIX (148), wrzesień – październik 2014. Magnum-X. ISSN 1426-529X.
- Rainer Busch, Hans-Joachim Roll: German U-Boat Commanders of World War II. A Biographical Dictionary. Annapolis: Naval Institute Press, 1 kwietnia 1999, s. 32. ISBN 1-55750-186-6.
- Eberhard Möller, Werner Brack: The Encyclopedia of U-Boats From 1904 to the Present Day. London: Greenhill Books, 2004. ISBN 1-85367-623-3.
- Michael Alfred Peszke: Poland's Navy 1918-1945. Nowy Jork: Hippocrene Books, 1999. ISBN 0-7818-0672-0.
- Eberhard Rőssler: The U-Boat: The Evolution And Technical History Of German Submarines. Annapolis: Naval Institute Press, 1989. ISBN 0-87021-966-9.
- Czesław Rudzki: Polskie Okręty Podwodne 1926-1969. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1985. ISBN 83-11-07159-4.
- Robert Cecil Stern: The Hunter Hunted: Submarine Versus Submarine : Encounters From World War I To The Present. Annapolis, Md.: Naval Institute Press, 2007, s. 56. ISBN 1-59114-379-9.
- Kenneth Wynn: U-Boat Operations of the Second World War. T. Volume 1: Career Histories, U1-U510. Annapolis: Naval Institute Press, marcach 1998. ISBN 1-55750-860-7.
- U-14. uboat.net. [dostęp 2019-11-26]. (ang.).
- Patrols by U-14. uboat.net. [dostęp 2019-11-27]. (ang.).