Vought F6U Pirate
Seryjny F6U-1 | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Typ |
samolot myśliwski |
| Konstrukcja |
metalowa |
| Załoga |
1 |
| Historia | |
| Data oblotu |
2 października 1946 |
| Liczba egz. |
30 + 3 prototypy |
| Dane techniczne | |
| Napęd |
1 × silnik turboodrzutowy Westinghouse J34-WE-30A |
| Ciąg |
14,02 kN |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
10 / 11,18 m (ze zbiornikami)[1] |
| Długość |
11,45 m[1] |
| Wysokość |
3,93 m[1] |
| Powierzchnia nośna |
18,91 m²[1] |
| Masa | |
| Własna |
3320 kg[1] |
| Startowa |
5851 kg[1] |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. |
959 km/h[1] |
| Prędkość przelotowa |
547 km/h[1] |
| Prędkość dopuszczalna |
Ma 0,855[2] |
| Prędkość wznoszenia |
40,9 m/s (z dopalaniem)[1] |
| Pułap praktyczny |
14 112 m[1] |
| Zasięg |
1851 km[1] |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| 4 działka M3 kal. 20 mm | |
| Użytkownicy | |
| USA | |
| Rzuty | |
Vought F6U Pirate – amerykański myśliwiec pokładowy z drugiej połowy lat 40. XX wieku. Oblatany w 1946 roku, był pierwszą konstrukcją z napędem odrzutowym wytwórni Vought. Zbudowany w serii 30 egzemplarzy w jedynej wersji produkcyjnej F6U-1 dla Marynarki USA, nie wszedł do służby liniowej, lecz używany był do celów doświadczalnych. Stanowił poddźwiękowy samolot o prostych skrzydłach, napędzany jednym silnikiem turboodrzutowym. Jako pierwszy myśliwiec marynarki, miał silnik z dopalaczem.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Samolot powstał na zapotrzebowanie Biura Aeronautyki US Navy (Bureau of Aeronautics) z 5 września 1944 roku na jednomiejscowy samolot myśliwski z napędem odrzutowym[3]. Marynarka wskazała jako napęd konkretny silnik turboodrzutowy ze sprężarką osiową J34 (typu 24C), który właśnie powstał w firmie Westinghouse i dysponował większym ciągiem od wcześniejszych jednostek napędowych[3]. W grudniu 1944 roku przyjęto wstępny projekt i 29 grudnia zakłady Vought otrzymały zamówienie na budowę trzech prototypów samolotu oznaczonych jako XF6U-1[3]. Pracami zespołu konstruktorów kierowali John Russell Clark i Harry Nissen[3]. Opracowali oni możliwie mały samolot o klasycznym układzie aerodynamicznym i prostych skrzydłach, z silnikiem w kadłubie w części ogonowej[3]. Wloty powietrza do silnika były pod skrzydłami, a jego dysza według pierwotnego projektu umieszczona była nie na samym końcu kadłuba, ale przed znajdującym się nad nią usterzeniem[4]. Samolot otrzymał oznaczenie fabryczne V-340 i nazwę Pirate (pirat)[3]. W styczniu 1945 roku makieta samolotu została zaaprobowana przez Marynarkę[5]. Według harmonogramu, miał zostać zbudowany i oblatany do 30 września 1945 roku, lecz w toku prac nad nim doszło do znacznych opóźnień[3]. Prototyp, zbudowany w zakładach w Stratford w kwietniu 1946 roku, rozpoczął próby kołowania po dostarczeniu silnika w czerwcu[5].
Prototyp po raz pierwszy wzbił się w powietrze 2 października 1946 roku z bazy Muroc na pustyni Mojave, dokąd przewieziono go z uwagi na dłuższy pas startowy; za sterami siedział pilot doświadczalny Edward Owen[5]. Próby w locie samolotu wykazały jego niezadowalające osiągi i niestateczność boczną, stwarzającą ryzyko przeciągnięcia[1]. Maszyny poddano kilkakrotnym modyfikacjom polegającym głównie na powiększeniu usterzenia pionowego i oprofilowaniu miejsca łączenia statecznika poziomego i pionowego oraz dodaniu nakładek na krawędzi spływu skrzydeł przy kadłubie[1]. W celu polepszenia osiągów, trzeci prototyp wyposażono w 1948 roku w silnik z dopalaczem, aczkolwiek uległ on rozbiciu 1 listopada tego roku wskutek awarii silnika (pilot przeżył)[1]. Instalacja dopalacza, zwiększająca długość silnika o 2,44 m, wymagała wydłużenia kadłuba i dyszy silnika oraz zamontowania tam poszycia żaroodpornego[1]. Próby dopalacza kontynuowano następnie na pierwszym prototypie[1].
W międzyczasie 5 lutego 1947 roku wytwórnia uzyskała zamówienie na 30 samolotów w wersji seryjnej F6U-1[1]. W tym czasie na przełomie lat 1948/1949 zakłady Vought zostały przeniesione do nowej siedziby w Dallas[2]. Pierwszy samolot seryjny wzbił się w powietrze 29 czerwca 1949 roku[2]. Zastosowano w nich dotychczasowe ulepszenia i jeszcze podwyższono statecznik pionowy[2]. Samoloty pomimo modyfikacji nadal wykazywały braki w stateczności, wobec tego dodawano w nich dodatkowe, pionowe, owalne w kształcie powierzchnie stabilizujące blisko końcówek statecznika poziomego[6]. Z powodu daleko idących modyfikacji, seryjne Pirate otrzymały oznaczenie fabryczne V-352[2]. W lutym 1950 roku zakończono dostawy samolotu[6]. Marynarka zamierzała zamówić drugą serię 35 egzemplarzy, ale zrezygnowała z niej z uwagi na dostępność lepszych konstrukcji[6].
Służba
[edytuj | edytuj kod]Z uwagi na opóźnienia rozwoju i problemy w locie, samolot w chwili wejścia do służby był już przestarzały i niespełniający oczekiwań marynarki[6]. Z uwagi na to, nie zamówiono większej serii, a wyprodukowane samoloty nie weszły do służby w jednostkach operacyjnych. Dziewięć samolotów wykorzystywano do różnych prób, w tym trzy pozostały w wytwórni[6]. Dwa z nich zostały następnie przekazane do instytutu NACA, gdzie jeden został przebudowany na wersję rozpoznawczą F6U-1P pozbawioną uzbrojenia, za to z zestawem kamer[6].
Pozostałe 21 samolotów zostało przekazanych na przełomie 1949 i 1950 roku do dywizjonu doświadczalnego marynarki VX-3 w Atlantic City, ale już pod koniec 1950 roku zostały wycofane ze służby[6]. Były one mało wykorzystywane – łącznie wszystkie samoloty seryjne miały 945 godzin nalotu, w tym niektóre tylko kilka godzin[6]. Nie były testowane na lotniskowcu[6]. Część samolotów później była wykorzystywana do szkolenia personelu technicznego, głównie w zakresie obsługi silników z dopalaczem[6]. Mimo epizodycznej służby, F6U-1 odznaczył się będąc pierwszym seryjnym samolotem US Navy wyposażonym w dopalacz[6].
Konstrukcja
[edytuj | edytuj kod]Płatowiec
[edytuj | edytuj kod]Pirate był jednomiejscowym, jednosilnikowym, wolnonośnym średniopłatem (określanym też jako dolnopłat), o konstrukcji metalowej[3]. Skrzydło, część kadłuba i usterzenia poziomego pokryta była nowym lekkim i sztywnym materiałem opracowanym w zakładach Chance Vought nazwanym metalite. Były to dwie warstwy cienkiej blachy wykonanej z duralu o podwyższonej wytrzymałości, pomiędzy którymi znajdowała się balsa, całość miała 6,35 mm grubości[7]. Usterzenie pionowe, kanały dolotowe powietrza i górna część kadłuba przed kabiną pokryte były natomiast również nowym kompozytem o nazwie fabrilite, złożonym z dwóch warstw włókna szklanego z warstwą balsy[5]. Pozostała część kadłuba i skrzydeł była duralowa, z elementami ze stopu magnezu, a po zastosowaniu dopalacza pokrycie w jego rejonie wykonano z blachy żaroodpornej, przy czym w samolotach seryjnych obszar pokrycia kompozytowego jeszcze się zmniejszył[7].
Proste skrzydła o obrysie trapezowym z niewielkim wzniosem 4°, wyposażone były w klapy szczelinowe[4]. Skrzydła były trójdźwigarowe, o profilu laminarnym NACA 65-212 o grubości względnej 12%[4]. Po obu stronach kadłuba, pod krawędzią natarcia w przykadłubowej części skrzydeł znajdowały się niewielkie wloty powietrza do silnika. Skrzydła nie były składane do hangarowania z uwagi na niewielką rozpiętość[4].
Kadłub miał przekrój eliptyczny, w jego przedniej części znajdowało się uzbrojenie, kabina pilota i wyposażenie, w środkowej zbiorniki paliwa, a w tylnej silnik[4]. Kabina pilota w nosie kadłuba, nakryta kroplową przezroczystą osłoną odsuwaną do tyłu, ze stałym wiatrochronem z przednią szybą pancerną[4]. Kabina w samolotach seryjnych była hermetyzowana i wyposażona w fotel wyrzucany Martin-Baker[2]. Po bokach tylnej części kadłuba hamulce aerodynamiczne w postaci wychylanych hydraulicznie płyt[1].
Usterzenie klasyczne, wolnonośne; usterzenie poziome zamontowane w ⅓ wysokości usterzenia pionowego[4]. Początkowo w prototypach statecznik pionowy miał kształt trapezowy, z zaokrąglonym wierzchołkiem i nachyloną przednią krawędzią[8]. W zmodyfikowanych prototypach i wersji seryjnej kadłub był wydłużony wskutek zastosowania dłuższej dyszy silnika z dopalaczem, poszerzono skrzydła przy kadłubie dodając nakładki na krawędzi spływu na ok. ¼ rozpiętości, dodano płetwę grzbietową stanowiącą część usterzenia poziomego oraz zmieniono jego kształt[2].
Napęd
[edytuj | edytuj kod]Samoloty prototypowe napędzane były silnikiem turboodrzutowym Westinghouse J34-WE-22 o ciągu 13,35 kN[3]. Silnik miał 11-stopniową sprężarkę osiową, podwójną pierścieniową komorę spalania i dwustopniową turbinę[3]. W egzemplarzach seryjnych zastosowano wzmocniony silnik Westinghouse J34-WE-30A o ciągu maksymalnym 14,02 kN i trwałym 11,75 kN, z zamontowanym dopalaczem Solar A-103B, zwiększającym ciąg do wartości 18,24 kN[2]. Dopalacz mógł maksymalnie jednorazowo pracować do 5 minut[1]. Prędkość maksymalna z włączonym dopalaczem wynosiła 959 km/h na poziomie morza i 908 km/h na wysokości 6096 m[1]. Bez dopalacza prototyp osiągał prędkość maksymalną 861 km/h na poziomie morza[1].
Zapas paliwa w samolotach seryjnych wynosił 1590 litrów (420 galonów) w dwóch zbiornikach kadłubowych[2]. Ponadto na końcach skrzydeł można było przenosić dodatkowe zbiorniki paliwa o pojemności po 530 l (140 galonów)[4].
Podwozie
[edytuj | edytuj kod]Podwozie chowane hydraulicznie, trójpodporowe[4]. Podwozie przednie jednokołowe chowane do wnęki w kadłubie w kierunku do tyłu, podwozie główne, również z pojedynczymi kołami, chowane do wnęk w centropłacie w kierunku do kadłuba[4]. Pomiędzy podwoziem głównym był opuszczany hydraulicznie hak do lin aerofiniszera[4]. Za wnęką przedniego koła umieszczony był zaczep do katapulty[4].
Uzbrojenie i wyposażenie
[edytuj | edytuj kod]Uzbrojenie stanowiły zamontowane pod kabiną po bokach kadłuba cztery działka lotnicze Browning M3 kalibru 20 mm z zapasem po 150 nabojów na lufę[4]. Samoloty seryjne miały celownik żyroskopowy Mk 8 Mod. 0[2].
W skład wyposażenia wchodziły: radiostacja VHF, system radionawigacji, radionamiernik, system identyfikacji swój-obcy, radiowysokościomierz[2].
| XF6U-1 | 3 | Egzemplarze prototypowe (1946–47) |
| F6U-1 | 30 | Jedyna wersja seryjna (1950) |
| F6U-1P | 1 | Egzemplarz seryjny przebudowany na rozpoznawczy z aparatami fotograficznymi |
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Porównywalne samoloty
- McDonnell FH Phantom – pierwszy amerykański odrzutowy myśliwiec pokładowy
- McDonnell F2H Banshee – amerykański myśliwiec pokładowy z tego samego programu
- North American FJ Fury – amerykański myśliwiec pokładowy z tego samego programu
- Grumman F9F Panther – amerykański myśliwiec pokładowy z tego samego okresu
- Supermarine Attacker – pierwszy brytyjski odrzutowy myśliwiec pokładowy
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Wieliczko 2014 ↓, s. 55-56.
- ↑ a b c d e f g h i j k Wieliczko 2014 ↓, s. 58.
- ↑ a b c d e f g h i j k Wieliczko 2014 ↓, s. 52.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Wieliczko 2014 ↓, s. 53.
- ↑ a b c d Wieliczko 2014 ↓, s. 54.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Wieliczko 2014 ↓, s. 59.
- ↑ a b Wieliczko 2014 ↓, s. 54, 58.
- ↑ Wieliczko 2014 ↓, s. 53 (fotografie).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Leszek A. Wieliczko. Pierwsze odrzutowe myśliwce US Navy. Część 3. Vought F6U Pirate. „Technika Wojskowa Historia”. Nr specjalny 1(13)/2014, s. 52-59, 2014. Warszawa: Magnum X. ISSN 2080-9743.