Zamek Czocha
Zamek Czocha, część główna zamku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
59-820 Leśna |
| Typ budynku |
zamek |
| Fundator |
Piastowie Śląscy lub Przemyślidzi |
| Rozpoczęcie budowy | |
| Ukończenie budowy | |
| Ważniejsze przebudowy | |
| Pierwszy właściciel |
Biskup miśnieński von Weisenow |
| Obecny właściciel |
AMW REWITA Sp. z.o.o. |
Położenie na mapie gminy Leśna | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego | |
Położenie na mapie powiatu lubańskiego | |
| Strona internetowa | |
Zamek Czocha (dawniej: Czajków, 1329: castrum Caychow, niem. Tzschocha), przed 1945 – obronny zamek graniczny położony w miejscowości Sucha, gmina Leśna, powiat lubański, nad Zalewem Leśniańskim na Kwisie w polskiej części Łużyc Górnych.
Zamek posadowiony jest na gnejsowych skałach należących do metamorfiku izerskiego. Najstarszą częścią jest, stojący przy głównych bramach (istnieją dwie, starsza dolna i nowa górna), stołp – później obudowany częścią mieszkalną. Z części mieszkalnej najstarszy jest północny fragment.
Historia zamku
[edytuj | edytuj kod]Powstał jako warownia graniczna na pograniczu śląsko-łużyckim w latach 1241–1247 z rozkazu Piastów śląskich[3], bądź króla czeskiego Wacława I Przemyślidy[4]. Ze względu na swoje strategiczne położenie często zmieniał przynależność. W 1253 roku zdobyty przez Marchię Brandenburską i przekazany w lenno biskupowi miśnieńskiemu von Weisenow[4].
W 1319 roku jako posag razem z okolicznymi ziemiami został włączony do księstwa jaworskiego, którym władał Henryk I jaworski[4]. Po śmierci krewnego w 1346 roku przejął go wraz z całym księstwem zmarłego, Bolko II Mały, książę świdnicko-jaworski[4]. Po śmierci księżnej Agnieszki Habsburg, wdowy po Bolku II Małym, na mocy układu o przeżycie z cesarzem niemieckim Karolem IV Luksemburskim znalazł się w granicach Korony Czeskiej. W latach 1389–1453 znajdował się w dobrach rycerskich rodów von Dohn i von Klüks[4]. W latach 1451–1700 zamek był własnością łużyckiego rodu von Nostitz[5]. Na początku XV wieku bezskutecznie oblegany przez husytów, ostatecznie w 1427 roku zdobyty przez oddział Czirnina pod nieobecność właścicieli, krótko później odbity[4].
Zamek pod polską nazwą Czocha w książce pt. Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku w 1847 wymienił górnośląski nauczyciel i pisarz Józef Lompa, który notuje, że w owym czasie był to „zamek spustoszały”[6].
Kupiony w 1909 roku przez drezdeńskiego producenta wyrobów tytoniowych (cygar) Ernsta Gütschowa za 1,5 mln marek[7], w latach 1912–1920 został przebudowany przez znanego architekta berlińskiego Bodo Ebhardta zgodnie z wyglądem zachowanym na rycinie z 1703 roku[3]. Podczas przebudowy zniszczono jednak wiele najstarszych fragmentów kompleksu. W dawnej fosie urządzono zwierzyniec. Ernst Gütschow utrzymywał dobre stosunki z dworem carskim, a po rewolucji z rosyjskimi emigrantami, od których skupował różne przedmioty o wysokiej wartości artystycznej. W zamku mieszkał do marca 1945 roku. Opuścił zamek, zostawiając najcenniejszą część wyposażenia. Przyjmuje się, że w latach II wojny światowej w zamku mieściła się szkoła szyfrantów Abwehry, jednak brak na to dowodów.
Po II wojnie światowej zamek znalazł się w granicach Polski i przechodził różne koleje losu. Był wielokrotnie okradany z mebli i wyposażenia przez Sowietów. Część zbiorów bibliofilskich została zabrana podczas akcji rewindykacyjnych do Wrocławia. W ostatnich latach dominowała sensacyjna teza, że największej kradzieży dopuścił się 1 lutego 1946 roku burmistrz Leśnej, Kazimierz Lech, wspólnie z Krystyną von Saurma, bibliotekarką zamkową, która odkryła zamkowy schowek, wywożąc pełną ciężarówkę mienia zamkowego: (insygnia koronacyjne Romanowów, 60 popiersi carów rosyjskich, 100 ikon, zastawy porcelanowe, biżuterię, obrazy), z którą udało mu się przedostać do amerykańskiej strefy okupacyjnej[8]. Ostatecznie teza ta została obalona, albowiem ikony zostały zabrane do składnicy rewindykacyjnej w Jeleniej Górze, a stamtąd trafiły do Warszawy[9]. Następnie w zamku przez krótki czas mieszkali uchodźcy z Grecji, którzy w sali rycerskiej trzymali zwierzęta gospodarskie, dopełniając tym samym dzieła dewastacji. Od 1952 roku mieścił się tam Wojskowy Dom Wczasowy i z tego powodu budowla miała charakter utajniony, tj. nie występowała na mapach[4]. Od września 1996 roku publicznie dostępny jako ośrodek hotelowo-konferencyjny. Podczas ferii zimowych oraz wakacji letnich w zamku odbywają się tematyczne kolonie dla dzieci i młodzieży[10].
Właścicielem obiektu jest AMW REWITA Sp. z o.o.[11] należąca do Agencji Mienia Wojskowego.
Film
[edytuj | edytuj kod]Zabudowania zamku zostały wykorzystane przy kręceniu filmów: Gdzie jest generał?, Dolina szczęścia, Wiedźmin, Legenda[12], Poza Lasem Sherwood (Beyond Sherwood Forest)[13], Fabryka Zła i seriali: Tajemnica twierdzy szyfrów, Dwa światy (Spellbinder), Święta wojna i Pierwsza miłość.
Herby
[edytuj | edytuj kod]W zamku znajduje się kilka herbów:
- nad portalem pierwszej bramy na dolny dziedziniec w zachodniej części kartusz z herbem von Nostiz[14][15]
- nad portalem głównego wejścia do zamku von: Nostitz i Debschitz (liść), poniżej w zworniku von Üchtritz[16]
- na ścianie przedstawiający lwa w koronie[17]
- von: Nostiz[18] i Seydlitz[19] i Seydlitz
- von Gütschow:
-
Zamek Czocha[21]
-
Panorama zimowa
-
Budynek bramy
-
Fosa zamkowa z mostem
-
Herb Nostiz
-
Herb Nostiz
-
Herb von Nostiz
-
Seidlitz
-
Üchtritz
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
- ↑ Letnich kolonii tematycznych dla fanów Harry'ego Pottera w Zamku Czocha
- ↑ a b *** ZAMEK CZOCHA *** [online], www.zamkipolskie.com [dostęp 2022-12-16].
- ↑ a b c d e f g Romuald Łuczyński: Zamki, dwory i pałace w Sudetach. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, s. 89–98. ISBN 978-83-89102-63-8.
- ↑ M. Chorowska Rezydencje średniowieczne na Śląsku
- ↑ Józef Lompa, Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej, Głogówek 1847, str.14.
- ↑ Joanna Lamparska Ten dom ma tajemnicę. Skarby i sekrety Dolnego Śląska, Wydawnictwo Asia Press, Wrocław 2018
- ↑ Skowroński Janusz, Skarby Trzeciej Rzeszy, 2005.
- ↑ Wrzesiński Szymon, Urban Krzysztof, Zamki Czocha i Książ. Tajne kwatery Hitlera, czy skarbnice III Rzeszy?”, 2016.
- ↑ Kolonie tematyczne dla dzieci w Zamku Czocha. [online], hugoyorck.pl, 28 stycznia 2021 [dostęp 2023-10-10].
- ↑ www.rewita.pl
- ↑ Polski film z 2005 roku
- ↑ Kanadyjski film z 2009 roku
- ↑ Staffa Marek, Janczak Julian, Mazurski Krzysztof Radosław, Zając Czesław, Czerwiński Janusz: Słownik geografii turystycznej Sudetów. T. 1: Góry Izerskie. Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1989, s. 176. ISBN 83-7005-095-6. (pol.).
- ↑ Kartusz herbowy znajdujący się nad portalem l bramy. [dostęp 2023-10-08]. (pol.).
- ↑ Staffa Marek, Janczak Julian, Mazurski Krzysztof Radosław, Zając Czesław, Czerwiński Janusz: Słownik geografii turystycznej Sudetów. T. 1: Góry Izerskie. Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1989, s. 175-177. ISBN 83-7005-095-6. (pol.).
- ↑ Jeszcze jeden herb zamkowy.. [dostęp 2023-10-08]. (pol.).
- ↑ a b Romuald Łuczyński: Zamki, dwory i pałace w Sudetach. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, s. 90, 92. ISBN 978-83-89102-63-8.
- ↑ Zamek Czocha. [dostęp 2023-10-08]. (pol.).
- ↑ Fragment głównej bramy wjazdowej.. [dostęp 2023-10-08]. (pol.).
- ↑ Zdjęcie wyróżnione w konkursie Wiki Lubi Zabytki 2022
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Romuald Łuczyński: Zamki, dwory i pałace w Sudetach. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, ISBN 978-83-89102-63-8.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Strona internetowa zamku
- Kolonie tematyczne dla dzieci w Zamku Czocha. [dostęp 2023-10-10].
- sekulada.com: Zamek Czocha – Wielka Enigma. [dostęp 2016-04-01]. (pol.).