Ranč
| Ranč Rancho | |
|---|---|
Ranč (od engleskog ranch, od španjolskog: rancho=polje, koliba[1]) je ime za veliko stočarsko imanje (farmu) karakteristično za Novi svijet.
Na rančevima se na otvorenim prostranim pašnjacima puštaju goveda, konji i ovce da slobodno pasu i žive. Skupljaju se samo radi žigosanja ili prodaje.
Već su prvi španjolski kolonisti sa sobom doveli goveda i konje i puštali ih da slobodno pasu po argentinskim i urugvajskim pampama i pašnjacima Meksika, taj se način uzgoja stoke proširio i na teritorije današnjeg jugozapada Sjedinjenih Američkih Država.[2]
Početkom 19. vijeka rančevi su izrasli u značajan ekonomski faktor američke privrede. Njihova važnost po Američkom Srednjem Zapadu povećala se nakon pretvaranja pašnjaka na istoku u oranice, što je stočare natjeralo na zapad u potrazi za novim pašnjacima. U to vrijeme pojavili su se i kauboji kao pastiri na konju, koji su se selili sa svojim stadima od pašnjaka do pašnjaka, na neograđenim javnim površinama. Stada su nakon dvije godine okupljali radi žigosanje teladi i odvajanje junadi, koju su odvozili na sjever i istok za tov ili klanje.[2]
Američki zakon o imanju iz 1862. omogućio je osnivanje brojnih rančeva na zapadu krajem 19. vijeka. Rančevi su svoj zenit imali 1880-ih, kada su milioni stoke pasli po carstvu ravnica. Preopterećenost pašnjaka, izuzetno ošta [[zima 1886./87., donošenje zakona o karanteni, konkurencija željeznice i ograđivanje bodljikavom žicom, doveli su do zaustavljanja trenda i postepenog gašenja brojnih rančeva.[2]
Krajem 20. vijeka, gotovo sva stočarska proizvodnja u Sjedinjenim Američkim Državama odvija se po štalama i ograđenim pašnjacima. I pored tog još postoje ogromni rančevi, koji su preživjeli periode fragmentacije, oni po svemu sudeći imaju osiguranu budućnost u današnjoj eri korporativne poljoprivrede.[2]
Po pampama Južne Amerike, gdje su se goveda i konji slobodno pasli više od jednog vijeka, gaučo (pandan kauboja), isprva je samostalno lovio ogromna poludivlja stada, a kasnije za veleposjednike, koji su ograđivali svoja imanja (estancie) i mijenjali lice pampe.[2]
Rančevi kao važan dio stočarske proizvodnje još i danas postoje u Australiji, Novom Zelandu i nekim dijelovima Afrike, gdje su uvedeni krajem 19. vijeka.[2]
Najveći ranč na svijetu Anna Creek u Australiji, velik kao New Hampshire (24,239 km²), na njemu pase 160,000 goveda.[3]
Ranch agriculture (en)