Samnanger

Berggrunnen i Samnanger høyrer i sin heilskap til Bergensfeltet (Bergensbuene). Vest for Samnangerfjorden finn ein djupbergartar av kaledonsk opphav (sjå kaledonske orogenese), mellom anna gabbro og grønnstein. Langs austsida av Samnangerfjorden, rundt fjordbotnen og på eidet nordover til kommunegrensa mot Vaksdal og Bergen er det kambrosiluriske skifrar. Heilt i aust er skifrane dekte av overskovne, harde bergartar av grunnfjellsalder, mest gneis. Desse skyvedekka dannar dei høgaste partia i kommunen (Tveitakvitingen 1299 moh.) på grensa mot Fusa.

Samnangerfjorden er trong med til dels bratte sider, men den inste delen vidar seg ut og har opnare og frodigare landskap. Fjorden følgjer strøkretninga i Bergensbuene.

Fossen Bratte er en verna foss i Eikedalselva i Eikedalen ved Fylkesveg 49 har ca. 80 meter fritt fall og kalles også Brudesløret. Eikedalselva er og varig verna.

Busetjinga finn ein særleg ved dei indre delane av fjorden, mellom anna Haga. Tysse, som ligg like sør for Haga, er administrasjonssenter, med butikk- og servicesenter.

Folketalet har vore relativt stabilt sidan andre verdskrigen. I tiårsperioden 2007–2017 auka det med gjennomsnittleg 0,6 prosent årleg, mot 1,3 prosent i fylket samla sett.

Det er éin tettstad i kommunen (ifylgje Statistisk sentralbyrås definisjon): Haga med 1066 innbyggjarar (2023). 43 prosent av innbyggjarane i kommunen bur her. Tettstaden er 0,9 km².

Etter offentleg administrasjon og tenesteyting er industri inkluderte byggje- og anleggsverksemd/kraft- og vassforsyningviktigaste næring i Samnanger målt etter sysselsetjing. Fram til 2013 var tekstilindustri den viktigaste industribransjen, men da vart produksjonsdelen av Strømpefabrikken SAFA – Samnanger Fabrikker AS flytta til Litauen, medan resten av verksemda held fram i Samnanger. Nå er viktige industribransjar betongvare-, møbel- og verkstadsindustri.

Jordbruket er beskjedent og basert på husdyrhald (sau, storfe), der nesten heile jordbruksarealet blir nytta til eng og beite.

Samnanger har middels stor vasskraftproduksjon. Dei ni vasskraftverka i kommunen produserer til saman 483 gigawattimer i året (gjennomsnitt 1993-2020). Det største kraftverket er Kvittingen (i drift fra 1984), som står for om lag ein tredjedel av vasskraftproduksjonen. Andre store kraftverk er Frøland (1912) og Grønsdal (1948). Eviny Fornybar er hovudeigar av nesten all vasskraftproduksjonen i kommunen.

Av yrkesbefolkninga i Samnanger har over halvparte arbeid i andre kommunar, aller flest i Bergensområdet, men og ein del i Fusa og Hardanger/Voss.

Gjennom kommunen går Fylkesveg 49, Granvin–Trengereid–(Bergen). Den kjem frå Kvamskogen ned Eikedalen, forbi Tysse og Haga og over Gullbotn og E 16 ved grensa til Bergen. Frå Tysse går Fylkesveg 48 sørover langs Samnangerfjorden si austside til Fusa, langs vestsida går Fylkesveg 579 til Os.

Samnanger høyrer til Vest politidistrikt, Hordaland tingrett og Gulating lagmannsrett.

Samnanger er del av Bergen næringsregion saman med Askøy, Bergen, Fjell, Bjørnafjorden og Øygarden.

Samnanger kommune svarer til soknet Samnanger i Hardanger og Voss prosti (Bjørgvin bispedømme) i Den norske kyrkja.

Mot slutten av 1800-talet høyrde Samnanger til Nordhordland fogderi i Søndre Bergenhus amt.

Fjelltraktene i Samnanger er mykje nytta som skiterreng, og turisttrafikken er særleg stor i aust, der kommunen strekkjer seg opp til Kvamskogen.

Samnanger kyrkje på Årland er ein åttekantet langkyrkje i tømmer som vart bygd i 1851. Det er funne restar av ei stavkyrkje her, truleg frå 1100-talet. Kyrkja er første gong nemnd i tekst i 1329.

I ei gravrøys på Totland vart det funne ei mengd reiskapar frå yngre jernalder.

Kjend er òg Samnangerfela, ei hardangerfele laga av Johannes Bårdson Tveit, som var oldefar til komponisten Harald Sæverud.

Innerst i Samnangerfjorden, ved Bjørkheim, ligg Notaholmen, eit gamalt naust som ble brukt oppbevaring av fiskeredskap. Det er nå er eit viktig kulturminne i kommunen.

Lokalavisa Samningen er den største avisa i kommunen og kom med første nummeret i 1976. Avisa har hovudkontor på Årland og vert redigert på nynorsk.

Kommunevåpenet (godkjent i 1990) har seks gulldropar som dannar ein sirkel mot ein raud bakgrunn. Det siktar til kraftproduksjon og tidlegare nedbørsrekord.

Namnet er opphavleg eit fjordnamn. Første ledd er ikkje sikkert forklart, men kan vere eit gammalt folkenamn, medan siste ledd er angr, med tydinga ‘fjord‘.

• Vestland
• Noregs geografi

• Samnanger kommune sine nettsider
• Statistisk sentralbyrå Kommunefakta Samnanger

• Aadland, Ivar Bård: Samnanger kommune : 1907–2007, 2007
• Haukanes, Britt: Samnanger kyrkje gjennom tidene, 2001
• Lauvskard, Nils: Samnanger, 1930–54, 2 bind.