Kantoo Appezell Osseroode

Kantoo Appezell Osserroode
Wappe vum Kantoo Appezell Osserroode
Basisdate
Staat:	Schwiz
Abchürzig:	AR
Amtssproche:	Dütsch
Hauptort:	Herisau (Regierigssitz), Trogä (Grichtssitz)
Flächi:	243 km² (Rang 23)
Iwohner:	55'083 (1. Jänner 2017) (Rang 21)
Bevölkerigsdichti:	226,67 Iw./km² (Rang 13)
Bitritt zuem Bund:	1513
Websyte:	www.AR.ch
Lag
Lag vum Kantoo Appezell Osserroode in dr Schwyz
Charte
Charte vum Kantoo Appezell Osserroode
Gmeinde
Gmeinde im Kantoo Appezell Osserroode

Appezell Osseroode isch än Halbkantoo i dä Oschtschwiz.

Politischi Struktur

De Hoptort ischt hüt aigentli Herisau, wil dei s Parlament taged ond d Regierig eren Setz hät. Da ischt bis 1877 aber z Trogä gse. D Kantoos-Polizei hät eri Notruefzentrale aafangs 2013 vo Trogä of Herisau abe zöglet. Dä Setz vom Gricht ischt hüt no z Trogä. D Landsgmeend hät, bis si 1997 abgschafft worde ischt, abwechsligswys z Trogä ond z Hondwil stattgfonde.

1858 ischt dä Kanto i drü Bezirk uuftält worda. Set 1995 gets offiziell ke Bezirk me, aber d Nämä vo dänä Regione wered all no brucht.
Dia drüü ehemoligä Bezirk und hütigä Regione send:

• Henderland, mit de Gmeende: Herisau (ehem. Bezirkshoptort), Hondwil, Schönegrond, Schwellbronn, Stää, Urnäsch ond Waldstatt
• Mettelland, mit de Gmeende: Büäler, Gääs, Spycher, Tüüfe (ehem. Bezirkshoptort) ond Trogä
• Vorderland, mit de Gmeende: Gruäb, Hääde (ehem. Bezirkshoptort), Lutzäberg, Rechtobel, Rüti, Wald, Walzehuuse ond Wolfhalde

A Lischtä vo allne 20 Gmeende mit wytere Aagoobe föndet mer onder Gmeende vom Kantoo Appezell Osserroode.

Gschicht

Entstande isch de Kantoo Osserroode bi de Landstäälig vom Kantoo Appezell im Johr 1597, wo sich die innere und össere Roode os konfessionelle Grönd trennt hend. Sit do isch Appezell Osserroode traditionell mehrheitlich reformiert und Appezell Inneroode katholisch.

Z Osserroode hend vill Gmeende e röckläufigi oder stagnierendi Iiwohnerzahl, e Usnahm isch onder anderem Tüüfe, wo set e paar Johre riichi Lüüt mit eme niidrige Stüürsatz alockt.

Geografii

De höchst Berg isch de Säntis mit 2'502 m ü. M., wo zum Bergmassiv Alpstee ghört. Of em Gipfel tröffid sich diä beede Appezeller Halbkantö mit em Kantoo Sanggallä.

Lüüt

Zo de bekannte Osserröödler ghöret zum Bispyl de Titus Tobler, de Daniel «Dani» Ziegler, de Jonas Hiller ond Philipp Langenegger. Au d Kapellä Alder ond wiiteri Musigformazione ghöret zo de wiit omme bekannte Lüüt.

Sprooch

D Appezeller hönd wiä fascht älli Kantöö ächli än spezielle Dialekt. Er ghört zum Ostschwizerische. Während de letschte Johrzehnt hät sich bi villne Lüüt (vor allem im Mittel- ond Vorderland) de Dialekt a dem vo Sangalle aagleche und isch demnor ä ke Markäzächä meh. Im Henderland (vor allem Hondwil, Urnäsch ond Schwellbronn) schwätzed aber viil no de richtig schö ond speziell Dialekt mit denä viilä enzigartigä Wörter. Mengä het Müä, de Dialekt z vestoh, ond drom wert au öppä ämol norgfroget, wa das jez gnau gment isch.

Bruuchtum

Im Appezellische Hender- ond mittlerwiile au Mittelland isch s Silveschterchlause a vilne Ort en schöne Bruuch wo richtig glebt wert vo de Lüüt. Nebetem Chlause sönd au s Bloch ond d Alpabfahrt för d Bewohner wichtigi Brüüch.

Lueg au

• Appezeller Pflanzenämä
• Appezeller Tiernämeä

Weblink

 Commons: Kantoo Appezell Osseroode – Sammlig vo Multimediadateie

• Offiziölli Wäbsiite vo Appezell Osseroode
• Peter Witschi: Appezell Osseroode. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Christoph Landolt: Ausserrhoden, Innerrhoden. I: Wortgeschichten, ug. vo de Redaktion vom Schwiizerische Idiotikon.