Sant-Nazer

Sant-Nazer
Anv gallaouek	Saent-Nazaèrr
Anv gallek (ofisiel)	Saint-Nazaire
Bro istorel	Bro-Naoned
Melestradurezh
Departamant	Liger-Atlantel
Arondisamant	Sant-Nazer
Kanton	Pennlec'h tri c'hanton : Sant-Nazer-Kornôg ; Sant-Nazer-Kreiz ; Sant-Nazer-Reter betek 2015, burev kreizenniñ kantonioù Sant-Nazer-Kornôg, Sant-Nazer-Kreiz ha Sant-Nazer-Reter abaoe 2015
Kod kumun	44184
Kod post	44600
Maer Amzer gefridi	David Samzun 2014-2026
Etrekumuniezh	Tolpad-kêrioù Rannvro Sant-Nazer hag Aber
Bro velestradurel	Tolpad-kêrioù Rannvro Sant-Nazer hag Aber
Lec'hienn Web	www.mairie-saintnazaire.fr
Poblañsouriezh
Poblañs	71 887 ann. (2020)
Stankter	1 536 ann./km²
Douaroniezh
Daveennoù lec'hiañ	47° 16′ 50″ Norzh 2° 12′ 31″ Kornôg
Uhelderioù	kreiz-kêr : 6 m bihanañ 0 m — brasañ 47 m
Gorread	46,79 km²
Sant-Nazer

Sant-Nazer a zo ur gêr hag ur porzh industriel a Vreizh, e lez hanternoz aber al Liger, e gevred ar vro hag e departamant al Liger-Atlantel. 69 993 annezad zo e 2015, trede brasañ unvez kêrel Breizh eo ivez gant 151 286 annezad e 2014.

Abalamour d'he bon splujerezioù e voe Sant-Nazer bombezet taer gant ar Gevredidi e-pad an Eil Brezel Bed, o tistrujañ al lodenn vrasañ eus ar gêr. Ar gêr diwezhañ en Europa dieubet diouzh an Nazied eo. Hiziv eo ur pol lestrsaverezh hag aernijerezh a-bouez. Savet en deus Chanterioù an Atlanteg, unan eus brasañ ar bed, listri veur evel an Normandie, ar France, ar Queen Mary 2 hag an Harmony of the Seas.

Douaroniezh

• Ar stêr Brived a gember gant al Liger etre Sant-Nazer ha Mouster-al-Loc'h.

Anv

Dont a ra an anv eus Sant Nazer pe Nazarius, merzher e Milano, hag a vije bet degaset ur releg bennak anezhañ betek ar vro.

• Erwan Vallerie (1995) ː Sanctus Nazarius de Sinnuario, 1050; Sancto Nazario, 1096

Ardamezioù

« En glazur e lestr greet en argant, war ur mor en argant ouzh beg, ar ouel karget gant un alc'hwez en sabel treustellet ; e gab en argant, karget gant pemp brizhenn en erminig en sabel, adkarget gant un alc'hwez ouzh kleiz en aour, treustellet, balirant war an erminigoù » Sturienn : Aperit et nemo claudit ("Digeriñ a ra ha den ne serr")

Istor

Henamzer

• Seblantout a ra Sant-Nazer bezañ ar gêr geltiek kozh Corbilo. Meneget eo anv ar porzh galian mojennel-mañ gant Piteas er V^vet kantved a-raok JK, ha war lerc'h gant Plinius an Henañ.
• War tachenn pobl an Namneted e oa lec'hiet.

Krennamzer

Hervez an istorour Alain Bouchart (XV^vet kantved) eo di e oa aet ar roue mojennel Brutus Breizh da ziazezañ e vroad nevez.

Dispac'h Gall

• Krouet e voe kumun Sant-Nazer e 1790 diwar ar barrez katolik. Lakaet e voe da benn Kanton Sant-Nazer hag e Bann Gwenrann. E 1800 e voe lakaet en Arondisamant Savenneg.

Greanteladur bras e-pad an XIX^vet kantved hag an XX^vet kantved

• Ur porzh bras eo deuet da vezañ. Kalz stourmoù sokial zo bet ivez.
• 1857: tizhet eo Sant-Nazer gant an hent-houarn.

Brezel-bed kentañ

• Mervel a reas 1 280 gwaz ag ar gumun abalamour d'ar brezel, da lavaret eo 3,34 % eus he foblañs e 1911.
• Daou vilour bet ganet e Sant-Nazer, Émile Le Pahun, korporal, ha Joseph Porcher, soudard, a voe fuzuilhet gant al lu gall e 1916.

Eil Brezel-bed

1940:

• Miz Even:
  • d'ar 17 e kouezhas ur c'harr-nij Heinkel 111 ha d'an 18 e kouezhas ur c'harr-nij Junkers Ju 88 eus an aerlu alaman (Luftwaffe) e Sant-Nazer;
  • an Alamaned a aloubas kêr d'ar 21añ.

1941:

• Miz Genver: un diazezlec'h evit al listri-spluj a voe savet gant an Alamaned.
• Miz Meurzh: bombezet e voe ar porzh gant ar Royal Air Force d'an 10-11;
• d'an 13 a viz Mae e kouezhas ur c'harr-nij (Bristol Blenheim IV marilhet U5997 ha kodet UX-?) eus aerlu ar Rouantelezh-Unanet (Royal Air Force); serret e voe e dri nijour d'an Alamaned;
• d'ar 17 a viz Gouere e kouezhas un nijerez (Beaufort I marilhet AW189 ha kodet MW-X) eus aerlu ar Rouantelezh-Unanet (Royal Air Force) e Sant-Nazer; mervel a reas he fevar nijour, tri anezhe a voe douaret er Baol-Skoubleg, an hini all e Pornizh.

1942:

• dibenn miz Meurzh (27-28 a viz Meurzh) Oberiadenn Chariot;
• d'ar 20 a viz Mae e kouezhas un nijerez (Wellington II marilhet Z1141 ha kodet PM-?) eus aerlu ar Rouantelezh-Unanet (Royal Air Force) e Sant-Nazer; pemp nijour a varvas, douaret e voent e bered Ar Baol-Skoubleg; an daou nijour all a voe serret gant an Alamaned;
• miz Du: d'an 3 e kouezhas ur c'harr-nij (Wellington IV marilhet Z1421 ha kodet BH-V) eus aerlu ar Rouantelezh-Unanet (Royal Air Force) e donvor Sant-Nazer; mervel a reas e bemp nijour, Poloniz e oant holl, ne voe ket adkavet o c'horfoù; d'an 9 e kouezhas daou garr-nij B-17 eus aerlu SUA (United States Army Air Forces) er mor nepell eus Sant-Nazer; lazhet e voe 16 nijour, tapet e voe unan gant an Alamaned, an tri all a zeuas a-benn da achap; d'an 20 e kouezhas un nijerez (Wellington IV marilhet Z1496 ha kodet SM-S) eus aerlu ar Rouantelezh-Unanet (Royal Air Force) er mor nepell eus Sant-Nazer; mervel a reas he femp nijour, Poloniz e oant holl, ne voe ket adkavet o c'horfoù; d'an 23 e kouezhas tri B-17 all eus aerlu SUA (United States Army Air Forces) er mor, daou nepell eus Sant-Nazer, an trede hini en donvor, mervel a reas an 30 nijour.
• bombezadegoù miz Du: bombezet e voe Sant-Nazer gant nijerezioù B-17 eus an VIII^vet USAAF (United States Army Air Forces) d'an 9, d'ar 17, d'an 18 ha d'an 23, o fal a oa tagañ ar porzh d'ar 14 ha diazezlec'h al listri-spluj en taolioù all; teir nijerez a voe kollet d'an 9 ha peder d'an 23, hini ebet en tagadennoù all. D'an 9 e voe lazhet 186 den nann-soudard.

1943:

• miz C'hwevrer d'an 28 e kouezhas div nijerez (ul Lancaster III marilhet ED467 ha kodet EA-E hag ul Lancaster I marilhet R5913 ha kodet OL-G) eus aerlu ar Rouantelezh-Unanet (Royal Air Force) e Sant-Nazer; mervel a reas o fevarzek nijour, douaret e voent e bered Ar Baol-Skoubleg;
• miz Meurzh:d'an 13 e kouezhas un nijerez (Wellington III marilhet BK516 ha kodet BH-K) eus aerlu ar Rouantelezh-Unanet (Royal Air Force) e Sant-Nazer; mervel a reas he femp nijour, Poloniz e oant holl.
• d'ar 1 a viz Mae 1943 e voe bombezet Sant-Nazer gant nijerezioù B-17.

1944-1945

• Sankenn Sant-Nazer a oa an dachenn bet dalc'het gant armeoù Alamagn betek diwezh an Eil Brezel-bed, en-dro da gêr Sant-Nazer. Dalc'het e oa bet gant an Alamaned evit gallout mirout an diazezlec'h listri-spluj.

XXI^vet kantved

• Diskaret e voe kantonioù Sant-Nazer-Kornôg, Sant-Nazer-Kreiz ha Sant-Nazer-Reter e 2014 ha lodennet e voe Sant-Nazer etre daou ganton nevez, Sant-Nazer-1 ha Sant-Nazer-2.

Darvoudoù-sport a bep seurt

• 4 a viz Gouere 1958 : 9vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Kemper ha Sant-Nazer ; trec'h eo André Darrigade.
• 5 a viz Gouere 1958 : loc'hañ a ra 10vet tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Sant-Nazer war-du Royan (Charente-Maritime).
• 30 a viz Mezheven 1962 : 7vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Kemper ha Sant-Nazer ; trec'h eo Huub Zilverberg (Izelvroioù).
• 1añ a viz Gouere 1962 : loc'hañ a ra 8vet tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Sant-Nazer war-du Luçon (Vañde).
• 5 a viz Gouere 1999 : eil tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Challans (Vañde) ha Sant-Nazer ; trec'h eo Tom Steels (Belgia).
• 4 a viz Gouere 2000 : 4^re tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Naoned ha Sant-Nazer (a-benn d'an eur dre skipailh) ; trec'h eo Once (Spagn).

Skeudennoù an diazlec'h listri-spluj

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Ekonomiezh

Ar Queen Mary 2 savet e Sant-Nazer

Diazezet eo ekonomiezh ar gêr war e borzh : ezporzhiañ produioù oberiet met ivez ar servijoù. Ekonomiezh ar pesketa zo aet da get koulz lâret, ne chom nemet ul lestraz bihan.

Sed amañ ar greanterezhioù pennañ :

• lestrsaverezh : Chanterioù an Atlanteg (bremañ Aker Yards), bet savet ar morreder Queen Mary 2
• aerlestrsaverezh : unan eus kreizennoù european Airbus zo enno. Labouradeg istorel ar SNCASO, ha war e lec'h ar SNIAS, an Aérospatiale ha goude Airbus, zo lec'hiet e Penhoet, e-kichen tout Chanterioù an Atlanteg. Ul labouradeg nevez oa savet e Gron er bloavezhioù 1980.
• mekanikerezh gant ar SEMT Pielstick, saver keflusker Diesel 4 amzer evit al listri, an trenioù hag ar produiñ tredan. Implijout a rae 670 den ar SEMT Pielstick e Sant-Nazer e 2006.
• ar porzh : porzh kentañ Breizh an hini eo e framm Porzh Emren Naoned-Sant-Nazer, ennañ ur termenva produioù boued, ur termenva metanlistri, termenva Elf e Donez ha kalz greanterezhioù all.

Unan eus div sez Kambr Kenwerzh ha Greanterezh Naoned ha Sant-Nazer an hini eo.

Poblañs

Emdroadur ar boblañs abaoe 1800

Monumantoù ha traoù heverk

• Monumant ar re varv e-tal iliz katolik ar Werc'hez Dinamm, luc’hskeudenn.
• Plakennoù ar re varv (1914-1918) en iliz katolik.

Bezioù ar C'hommonwealth e bered ar gumun Toutes Aides

Bro	Niver a dud
Rouantelezh-Unanet	82 (Merdeadurezh kenwerzh: 2, Morlu Royal Marine Artillery:1, Tirlu:79)
Hollad	82

Marvet int e pad ar Brezel-bed kentañ, re an Tirlu e 1914, ar re all e 1918 .

Sevenadur

• Filmoù zo zo bet graet e Sant-Nazer : Le Poulpe pe Les Vacances de Monsieur Hulot.
• Tintin, Milou hag ar c'habiten Haddock a zay da Sant-Nazer en albom Ar 7 boulenn strink. Kerzhout a reont war kaeoù ar porzh da glask ar c'helenner Klaskato.
• Festival Voisinages, arvestoù a bep seurt, e sal Le fanal, leurenn "vroadel".
• festival Les Escales sonerezhioù ar bed, bep hañv.

Brezhoneg

Panell degemer divyezhek.

• Ur skol Diwan a zo eno abaoe 1991.
• E distro-skol 2023 e oa 69 skoliad enskrivet er skol Diwan ha skol divyezh (0,9 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez).
• Panelloù divyezhek zo er gumun abaoe fin miz Ebrel 2015.
• D'an 29 a viz Mae 2015 e oa bet votet ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun.
• Roet eo bet al label Ya d'ar brezhoneg a live 1 da Sant-Nazer d'ar 6 a viz Kerzu 2019.
• Abaoe 2019 e vez dalc'het ur stummadur 6 miz war ar brezhoneg aozet gant ar greizenn stummañ Skol an Emsav

Tud vrudet

Tud bet ganet eno

• Alfred Caravanniez (1855), kizeller
• Reun Kreston, tudoniour ha livour breizhat, diazezer al luskad Unvaniez ar Seiz Breur, 25 a viz Here 1898.
• Odette du Puigaudeau (1894-1991), tudoniourez
• François Blancho, maer ha kannad
• Fernand Guériff (1914-1994), sonaozer, istorour, kazetenner diwar-benn Gourenez Gwenrann dreist-holl
• Yann Goulet (1914-1999), stourmer breizhat, kizeller ofisiel Republik Iwerzhon
• Gildas Bernard, (1925-2001), diueller, loread ar Casa de Velãquez
• Georges hag André Bellec, izili ar strollad sonerezh ha fent Les Frères Jacques
• Gustave Tiffoche, prier, livour ha kizeller, ganet e 1930
• Olivier Josso, treser bannoù-treset
• Colonel Moutarde, skeudennerez
• Rémi Boulon, ganet e 1973, skrivagner ha videour
• Patrice Halgand, marc'hhouarner breizhat, bet ganet d’an 2 a viz Meurzh 1974.

Soudarded vreizhat bet fuzuilhet gant al lu gall e-pad ar Brezel-bed kentañ

Daou vilour bet ganet e Sant-Nazer a voe fuzuilhet gant al lu gall e-pad ar Brezel-bed kentañ :

• Émile Le Pahun, korporal, 30 vloaz, fuzuilhet d'ar 1añ a viz Mezheven 1916 ;
• Joseph Porcher, soudard, 36 vloaz, fuzuilhet d'ar 24 a viz Here 1916.

Tud all liammet gant ar gêr

• Fernand Pelloutier, (1867-1901), kazetenner, stourmer anarkour ha sindikadeler, teorisian an harz-labour hollek
• Aristide Briand, breutaer ha politikour, Priz Nobel ar Peoc'h e 1926. Bet e oa er c'huzul-kêr etre Mae 1888 ha C'hwevrer 1889. E Sant-Nazer e oa bet savet ha skoliet, e dud a zalc'he "Le Grand Café", deuet da vout ur greizenn diskouezadegoù arz a-vremañ hiziv an deiz.

Porzh Sant-Nazer

Ardamezeg ar familhoù

	de Carné Beskonted Marcein En aour e ziv dreustell en gul
	de Volvire Aotrounez la Motte-Aleman Goudreustellet a zek pezh etre aour ha gul

Sport

Rugbi

An eil klub gwellañ e Breizh eo Sant-Nazer Rugbi Liger-Atlantel.

Gevellerezh

• Avilés (Spagn, Asturias)
• Saarlouis (Alamagn, Saarland)
• Saint-Hubert (Longueuil) (Kebek)
• Sunderland (Bro-Saoz, Tyne ha Wear)

Gevellet eo ivez gant ur gumun vihan nes a-walc'h :

• Paolieg (Breizh, Bro-Wened)

Kenlabour gant :

• Kribi (Kameroun, Su)
• Cienfuegos (Kuba)

Pennad kar

• Pornizhan.

Liammoù diavaez

• Lec'hienn ofisiel kêr Sant-Nazer