Togo

Togoko Errepublika
République Togolaise
Ereserkia: Terre de nos aïeux (en)
Goiburua: Salut à toi, pays de nos aïeux (Agurtzen zaitugu, antzinakoen herrialdea)
flag of Togo (en) Emblem of Togo (en)
LocationTogo.png
Geografia
Hiriburua	Lomé 6°7′48″N 1°12′57″E
Hiririk handiena	Lomé
Azalera	56.785 (122.)
Punturik altuena	Agou mendia
Punturik sakonena	Beningo golkoa (0 m)
Kontinentea	Afrika
Mugakideak	Burkina Faso, Ghana, Benin eta Hohoe (en)
Administrazioa
Gobernu-sistema	Errepublika
Presidentea	Faure Eyadéma
Legebiltzarra	National Assembly (en)
Harreman diplomatikoak	Ikusi mapa Wikidatan
Zeren kide	ikusi AFRISTAT (en) Aduanen Mundu Erakundea Afrika Mendebaldeko Estatuen Ekonomia Erkidegoa Afrikako, Karibeko eta Ozeano Bareko Herrialdeak Afrikar Batasuna Arma Kimikoak Debekatzeko Erakundea Batzar Islamikoko Erakundea Berreraikuntza eta Garapeneko Nazioarteko Bankua Commonwealth Conseil de l'Entente (en) Frankofonia Garapeneko Afrikako Bankua International Centre for Settlement of Investment Disputes (en) International Civil Defence Organisation (en) Interpol Merkataritzaren Mundu Erakundea Multilateral Investment Guarantee Agency (en) Munduko Meteorologia Erakundea Nazio Batuen Erakundea Nazioarteko Finantza Korporazioa Nazioarteko Garapen Elkartea OHADA (en) Osasunaren Mundu Erakundea Posta Batasun Unibertsala Telekomunikazioen Batasun Internazionala UNESCO United Nations–African Union Hybrid Operation in Darfur (en)
Demografia
Biztanleria	7.797.694
Dentsitatea	137,32 bizt/km²
Hizkuntza ofizialak	ikusi frantses
Erabilitako hizkuntzak	ikusi Kabiye (en) , Lama (en) , frantses, eweera, Moba (en) , Lukpa (en) , Mbelime (en) , Tammari (en) , Delo (en) , Gourmanchéma (en) , Ahlon (en) , Ginyanga (en) , Yobe (en) , Kusaal (en) , Likpakpaanl (mul) , Nawdm (en) , Mossi, Ngangam (en) , Ntcham (en) , Tem (en) , Phla (en) , Wudu (en) , Waci (en) , Adele (en) , Bissa (en) , Fonera, Gen hizkuntza, Ifè (en) , Chakosi (en) , Bago-Kusuntu (en) , Aguna (en) , Anii (en) , Agotime (en) , Akasalem (en) , Kpessi (en) , Mahi (en) , Northern Nago (en) , Adja (en) , Berba (en) , Kposo (en) eta Kebu (en)
Ezkontzeko adina	gizonezko: 20 emakumezko: 17
Emankortasun-tasa	4,584 (2014)
Eskolaratu gabeko umeak	547.181 (2000)
Bizi-itxaropena	60,232 (2016)
Giniren koefizientea	42,4 (2018)
Giza garapen indizea	0,539 (2021)
Ekonomia
BPG nominala	4.812.554.346,1492 $ (2017)
BPG per capita	610 $ (2017)
BPG erosketa botere paritarioa	12.970.891.954 nazioarteko dolar (2017)
BPG per capita EAPn	1.663,427 nazioarteko dolar (2017)
BPGaren hazkuntza erreala	5 %
Inflazioa	2,3 % (2016)
Historia
Sorrera data: 1960ko apirilaren 27a
Bestelako informazioa
Aurrezenbakia	+228
ISO 3166-1 alpha-2	TG
ISO 3166-1 alpha-3	TGO
Ordu eremua	ikusi UTC±00:00 : Africa/Lome (en)
Elektrizitatea	220 V. 50 Hz.europar loki
Internet domeinua	.tg
republicoftogo.com

Togoko Errepublika Afrikako mendebaldean dagoen herrialdea da.

Lome da hiriburu eta hiri nagusia.

Mugakideak

Bere mugakideak honako hauek dira: Ghana mendebaldean, Benin ekialdean eta Burkina Faso iparraldean. Hegoaldean kostako eremu txiki bat du, Gineako golkoan.

Historia

Togoko mapa

1918ra arte Alemaniaren kolonia izan zen. Lehenengo Mundu Gerraren ostean Frantziak bereganatu zuen, harik eta 1960ko apirilaren 27an independentzia lortu zuen arte, Sylvanus Olimpyo presidentearen buruzagitzapean.

1967ko urtarrilaren 13an militarrek estatu kolpea eman zuten, eta Gnassingbe Eyadema izendatu zuten presidente 2005era arte. Aro horretan militarren boterea ukaezina izan da, nahiz eta formalki alderdi anitzeko demokraziaren itxura eman. Eyademak boterea bere semeari utzi nahi izan zion hiltzean, baina barneko eta kanpoko presioen ondorioz hauteskundeak deitu behar izan zituen. Hala ere, bere seme Faure Eyademak irabazi zituen, nahiz eta oposizioak eta atzerriko begiraleek hauteskunde horien garbitasuna zalantzan jarri.

Demografia

2006an Togok 5.548.702 biztanle zituen. Horietatik %99 beltzak ziren, eta gainerakoak Europako jatorrikoa edo europarren ondorengoak. Frantsesa da hizkuntza ofiziala. Bizi itxaropena 57 urtetakoa da. %60a dago alfabetatuta. Emakumeko haur kopurua 4.96koa da, eta kalkuloen arabera populazio osoaren %4a HIESaz kutsatuta dago.

40 talde etniko daude Togon, garrantzitsuenak eweak (%46) iparraldean eta kabreak (%22) hegoaldean dira. Hauek biak gatazka gogorrak izan ohi dituzte elkarren artean.

Nazio Batuen Erakundeak kaleratutako Giza Garapenaren Indizean, Togo nahiko atzean ageri da, 139. postuan, 173tik. Indize honek bizi itxaropena, barne produktu gordina eta eskolaratze tasa neurtzen ditu.

Ekonomia

Nekazaritzan oinarritutako biziraupeneko ekonomia dauka. Sektore honetan lan egiten du biztanleriaren %60ak, eta BPGaren %41a osatzen du. Kafea, kakaoa eta kotoia dira produktu garrantzitsuenak; azken hau gehienbat esportatzeko produzitzen da.

Merkataritza Lome hiriburuan kokatzen da nagusiki, Burkina Faso, Niger eta Malirako esportazio eta inportazio guztiak bertako portutik egiten baitira. Meatzaritzan, fosfatoak oso garrantzitsuak dira, 60 milioi tonako erreserbak baitaude.

Gaur egun kanpo zor garrantzitsua dauka, 1970eko hamarkadan hasitako industrializazio prozesuaren ondorioz. Europako Batasunak eta Ameriketako Estatu Batuek abiaturiko kanpo zorra barkatzeko programaren eraginaren zain dago.

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Togo