Amalia Eriksson
| Amalia Eriksson | |
|---|---|
| Bizitza | |
| Jaiotzako izen-deiturak | Amalia Lundström |
| Jaiotza | Jönköpings Kristina församling (en) |
| Herrialdea | |
| Heriotza | Gränna cityparish (en) |
| Hobiratze lekua | Gränna |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | merkataria eta asmatzailea |
Amalia Eriksson, Lundström ezkondu aurretik (Jönköping, Suedia, 1824ko azaroaren 25a – Gränna, Suedia, 1923ko urtarrilaren 19a), suediar enpresaria izan zen, Polkagris-en asmatzailea izateagatik ezaguna, Grännan (Suedia) asmatu zuen gozoki-barra mota bat.[1][2][3][4][5]
Bizitza
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Amalia Eriksson Jönköpingen jaio zen, 1824an. Jonas Lundström ferratzailearen eta Katarina Hagen Andersdotter neskamearen alaba zen.
10 urte zituela, gurasoak eta neba-arreba guztiak galdu zituen gaixotasun infekziosoen ondorioz, kolera epidemia barne. Amalia zerbitzari gisa hasi zen lanean, amaren urratsei jarraituz. 1855ean, Röding ahizpekin, lan egiten zuen familiarekin, Brahegatan 2, Grännara joan zen bizitzera. Hirian, Anders Eriksson jostunarekin ezkondu zen 1857an.
Urtebete ezkonduta egon ondoren, irailean bikiak erditu zituen Amaliak, eta haietako bat baino ez zen bizirik atera, bestea hilik jaio zen eta. Bizirik atera zen jaioberriak Ida zuen izena. Handik egun gutxira, senarra ere disenteriaz hil zitzaion, eta alargun geratu zen alaba jaioberriarekin. [6]
Ibilbide profesionala
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Alargundu eta gero, Grännnako magistratuari baimena eskatu zion pastelak eta menda-harriak egin eta saltzeko. 1859ko urtarrilaren 10ean lizentzia eman zion bere zirkunstantzia izugarriengatik.
1859an, Amaliak okindegi bat administratzeko eta Polkagris goxoki-barra saltzeko lizentzia eskatu zuen. Aldi horretan, 1864ko Merkataritza Askatasun Zabalduaren Dekretua (Suedia) baino lehen, zailtasun legalak zeuden emakumeek negozio bat hasteko. Nahiz eta ohikoa izan alargunek senar zenduen negozioak heredatu eta administratzea, legezko oztopoak zeuden negozio bat hasteko, lanbide gehienak gremioen sistemaren bidez araututa zeudelako sasoi horretan, non emakume gutxi bihur zitezkeen kide. Hala ere, ohitura ezarria zen udal agintariek alargunei eta emakume ezkonduei arau orokor horren dispentsa berezi bat ematea, laguntza finantzarioa behar bazuten: emakume horiei månglerska deitzen zitzaien, eta gozokiak fabrikatzea eta saltzea ohiko aukera zen dispentsazio hori eman zitzaien emakumeentzat. [7]
Amalia Erikssonen Polkagris delako hori 1859an merkaturatu zen eta ekoitzi eta saldu zuen lehen pertsona izan zen. Historiak kontatzen duenez, Amaliak Polkagrisak egin zituen bere alaba, hotzak jota zegoela, aurre egiteko eta sufrimenduaren zati bat arintzeko. Ez dago argi berak sortu ote zituen gozokiak, baina bera izan zen haiek ekoitzi zituen lehen pertsona, bere negozioaren parte gisa saltzeko. Amaliak errezeta sekretu bat garatu zuen menda-olioarekin, azukrearekin, urarekin eta beste osagai batzuekin, eta gorriaz eta zuriaz bira eman zizkion elkarrekin, kuxin eta makila txikien forman. Berrikuntza hori bere okindegian saldu zuen. Asmatutako Polkagris asmakizun hori ospetsua izaten hasi zen, ogia saltzeari utzi zion eta gozoki-negozioan baino ez zuen arreta jarri. Horri esker, Brahegatan 2 etxea ere erosi ahal izan zien lanean ari izan zen familiakoei. Polkagrisen ospea Suedia osora zabaldu zen, non 1915ean Gustavo Adolfo printze oinordekoak eta bere emazteak gozoki batzuk erosteko bisita egin zuten. Amaliak bere gozokiak herrialde ezberdinetara esportatu ahal izan zituen, Ameriketako Estatu Batuetara barne. Grännnako pertsona aberats eta eraginkorrenetako bat bihurtu zen.
Hil eta gero, bere errezeta sekretua ezagutarazi zuten, eta Idak (alabak) ''Polkagrisen'' negozioarekin jarraitu zuen 1945. urtera arte, negozioa hainbat pertsonarengana zabaldu zen arte. “Äkta Gränna polkagris” Grännnaren markarik indartsuena da, Grännan fabrikatutako Polkagrisek baino ezin lor dezaketena. Orain ere, jatorrizko zaporea eta beste zapore batzuk dituzten 10 milioi Polkagris makila inguru egiten dira han urtero, eta horrek mundu osoko turistak erakartzen ditu. Grännan, Södra parkean, Amalia Erikssonen estatua bat dago haren omenez, eta 2003an haren etxea eta tailerra hotel bihurtu ziren, eta izozki-denda bat ere badu, haren izena daramana.
Amalia Eriksson eta bere alaba Ida, Grännnako hilerrian lurperatuta daude.
Aintzatespenak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Grännan, Södra parkean, Amalia Erikssonen estatua bat dago haren omenez.
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ (Ingelesez) «Amalia Eriksson – Polkagris candy stick» Tekniska museet (Noiz kontsultatua: 2024-11-18).
- ↑ (Ingelesez) Elke. (2016-11-18). «Polkagris, the real story of Swedish candy sticks» Study in Sweden (Noiz kontsultatua: 2024-11-18).
- ↑ (Ingelesez) «The Innovative Widow Behind One of Sweden's Most Beloved Candies» Atlas Obscura (Noiz kontsultatua: 2024-11-18).
- ↑ ISSN https://www.thelocal.se/20181216/swedishchristmas-how-one-swedish-woman-influenced-the-candy-cane-dec16..
- ↑ Hofverberg, Elin. (2022-11-25). «The (Legal) History of the Gränna Polkagris (Candy Stick) | In Custodia Legis» The Library of Congress (Noiz kontsultatua: 2024-11-18).
- ↑ (Ingelesez) Amalia Eriksson. 2024-05-19 (Noiz kontsultatua: 2024-11-18).
- ↑ (Ingelesez) Amalia Eriksson. 2024-05-19 (Noiz kontsultatua: 2024-11-18).
Bibliografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Berezin, Henrik (2006). Adventure Guide Scandinavia: Sweden, Norway, & Denmark. Hunter Publishing. p. 141. ISBN 978-1-58843-579-8.
- Widenfelt, Sam Erik; Wifstrand, Selma (1975). Favorite Swedish Recipes. Dover Publications. p. 140. ISBN 978-0-486-23156-3.
- Änkan som är polkagrisens moder . Företagsamheten.se, Om svenska uppfinnare, entreprenörer och deras företag.
- Alexandra Selivanova. "Amalia Eriksson". Uppfinningar & kreativitet; Svenska uppfinnare. Tekniska Museet. 2014ko uztailaren 15era arte.
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q4946984
Multimedia: Amalia Eriksson / Q4946984