Gilen I.a Alemaniakoa

Gilen I.a Alemaniakoa
	; Irudi gehiago
; 1. Alemaniako enperadorea
7. King of Prussia (en)
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Wilhelm I. Friedrich Ludwig von Hohenzollern
Jaiotza	Berlin, 1797ko martxoaren 22a
Herrialdea	Prusiako Erresuma ; Alemaniar Inperioa
Heriotza	Berlin, 1888ko martxoaren 9a (90 urte)
Hobiratze lekua	mausoleum of Charlottenburg Park (en)
Familia
Aita	Frederiko-Gilen III.a Prusiakoa
Ama	Luisa Mecklenburg-Strelitzekoa
Ezkontidea(k)	Augusta of Saxe-Weimar-Eisenach (en) (1829ko ekainaren 11 - 1888ko martxoaren 9a)
Bikotekidea(k)	ikusi Elisa Radziwill (mul) ;
Seme-alabak	ikusi Frederiko III.a Alemaniakoa; Princess Louise of Prussia (en) ; Agnes Dettman (en) ;
Haurrideak	ikusi Prince Charles of Prussia (en) ; Prince Albert of Prussia (en) ; Frederiko Gilen IV.a Prusiakoa; Princess Alexandrine of Prussia (en) ; Karlota Prusiakoa; Princess Louise of Prussia (en) ; Princess Frederica of Prussia (en) ; Prince Ferdinand of Prussia (en) ;
Leinua	Hohenzollern dinastia
Hezkuntza
Hizkuntzak	alemana
Jarduerak
Jarduerak	monarka
Jasotako sariak	ikusi Urrezko Ardi-larruaren Ordenako zalduna ; Order of the Black Eagle ; Arrano Zuriaren Ordena ; Order of Saint Alexander Nevsky ; Order of St. Andrew ; Order of St. George, 4th class ; Order of the Red Eagle 1st Class ; Knight of the Order of the Crown of Italy‎ ; knight of the Order of Saints Maurice and Lazarus ; Order of St. Vladimir, 1st class ;
Kidetza	Zientzien Errusiar Akademia
Zerbitzu militarra
Gradua	colonel general (en)
Parte hartutako gatazkak	Frantzia-Prusia Gerra; Napoleondar Gerrak
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Prussian Union of Churches (en)

Artikulu hau Alemaniako enperadoreari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Gilen I.a».

Gilen I.a (jaiotza-izena: Wilhelm Friedrich Ludwig) (Berlin, 1797ko martxoaren 22a – 1888ko martxoaren 9a) Prusiako errege izan zen 1861eko urtarrilaren 2tik aurrera eta Alemaniako enperadore (lehenengo kaiserra) 1871ko urtarrilaren 18tik hil bitartean.

Biografia

Wilhelm Friedrich Ludwig Berlinen jaio zen 1797ko martxoaren 22an. Aita Frederiko-Gilen III.a Prusiakoa zuen eta ama, Luisa Mecklenburg-Strelitzekoa; bikotearen bigarren semea izan zen.

1814tik aurrera, Prusiako armadan aritu zen eta, 1815etik, hainbat misio diplomatikoren ardura eman zioten.

1826an, aitaren desioei jarraitu eta betiko amodioa zuen Elisa Radziwill (1803-1834) utzi zuen. Poloniako printze baten alaba zen hau, baina ez zien Prusiako errege familiaren beharrei erantzuten.

1829ko ekainaren 11n, Augusta Saxonia-Weimar-Eisenachekoarekin ^[1] ezkondu zen —aitaren gustukoa zen— eta bi seme-alaba izan zituzten:

Frederiko (1831-1888), Alemaniako enperadore izan zena 1888an (martxoaren 9a – ekainaren 15a).
Luisa Prusiakoa (1838-1923)

Ezkontza egokitua izan zuen, baina ez ziren sekula ondo etorri. Politikoki ere, senar-emazteak iritzi ezberdinekoak ziren: Augusta liberalismoaren aldekoa zen eta Wilhelm, berriz, guztiz kontrakoa^[2].

1857an, anaia zaharrena zuen Frederiko Gilen IV.a Prusiakoa erregeak krisialdia jasan zuen eta eragin zizkion osasun arazo mentalek hil arte iraun zioten. Horren aurrean, handik urtebetera, Wilhelm Friedrich Ludwigek erregeordetzaren ardura hartu behar izan zuen.

1861eko urtarrilaren 2an, Frederiko Gilen IV.a Prusiakoa erregea semerik gabe hil zen eta anaia gazteak hartu zuen haren ordea Prusiako tronuan, Gilen I.a izena hartuta.

Erregeordetza aurretik ez zuen politikan parte handirik hartu, baina, tronura iritsitakoan, politika kontserbadorearen aldeko agertu zen eta Otto von Bismarck (1862) izendatu zuen kantzelari: hark Alemaniaren bateratzearen ardura eraman zuen^[3].

Frantzia-Prusia Gerraren ondoren, 1871ko urtarrilaren 18an, Prusiako errege zen Gilen I.a Alemaniako enperadore egin zuten Versailles Jauregiko Ispilu Gelan. Une hartan, Ipar Alemaniako Konfederazioa (1867-1871) Alemaniar Inperio bilakatu zen (Deutsches Kaiserreich, 1871-1918). Estatu federal bakar batean bildu ziren, Prusiako erregea estatuburu hartuta, enperadore eta presidente izan zen federatu ziren erresumetan: Bavaria, Württemberg, Saxonia, Badengo Dukerri Handia eta Hesseko Dukerri Handia. Hanburgo, Lübeck eta Bremen hiri askeak ere Alemanian sartu ziren.

1888ko martxoaren 9an hil zen Gilen eta haren seme Frederiko III.a izan zen oinordeko, ez denbora luzez, ordea, minbiziak hartu baitzuen eta hitu hilabeteren buruan hil baitzen. Gilen II.ak jarraitu zion tronuan eta aitonaren antzera gobernatzen saiatu zen.

Genealogia

Aurrekoa: Inor ez (Titulu sortu berria)
	Alemaniako enperadore 1871 – 1888	Oinordekoa: Frederiko III.a Alemaniakoa
Aurrekoa: Frederiko Gilen IV.a Prusiakoa	Prusiako erregea 1861 – 1888

Erreferentziak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Gilen I.a Alemaniakoa

↑ (Gaztelaniaz) http://monarquiasdeeuropa.blogspot.com.es/2008/10/augusta-de-sajonia-reina-de-prusia-y.html
↑ (Alemanez) http://www.dhm.de/lemo/html/biografien/WilhelmI/index.html
↑ (Gaztelaniaz) http://www.mcnbiografias.com/app-bio/do/show?key=guillermo-i-rey-de-prusia

Datuak: Q150652
Multimedia: Wilhelm I of Germany / Q150652

[1] (Gaztelaniaz) http://monarquiasdeeuropa.blogspot.com.es/2008/10/augusta-de-sajonia-reina-de-prusia-y.html

[2] (Alemanez) http://www.dhm.de/lemo/html/biografien/WilhelmI/index.html

[3] (Gaztelaniaz) http://www.mcnbiografias.com/app-bio/do/show?key=guillermo-i-rey-de-prusia

[1]

[2]

[3]

i e a Alemaniako monarkak
Ekialdeko Frankoen Erresuma (843–911)	Luis II.a • Karloman • Luis III.a • Karlos • Arnulfo • Luis IV.a
Alemaniako Erresuma (911–962)	Konrado I.a • Henrike I.a • Oton I.a
Alemaniako Erresuma Germaniako Erromatar Inperio Santuaren barnean (962–1806)	Oton I.a • Oton II.a • Oton III.a • Henrike II.a • Konrado II.a • Henrike III.a • Henrike IV.a • Henrike V.a • Lotario II.a • Konrado III.a • Frederiko I.a • Henrike VI.a • Filipe • Oton IV.a • Frederiko II.a • Konrado IV.a • Rodolfo I.a • Adolfo • Alberto I.a • Henrike VII.a • Luis IV.a • Karlos IV.a • Wentzeslao • Roberto • Sigismundo • Alberto II.a • Frederiko III.a • Maximiliano I.a • Karlos V.a • Fernando I.a • Maximiliano II.a • Rodolfo II.a • Matias • Fernando II.a • Fernando III.a • Leopoldo I.a • Josef I.a • Karlos VI.a • Karlos VII.a • Frantzisko I.a • Josef II.a • Leopoldo II.a • Frantzisko II.a
Rhingo Konfederazioa (1806–1813)	Napoleon I.a
Germaniar Konfederazioa (1815–1848)	Frantzisko I.a • Fernando I.a
Alemaniar Inperioa (1849)	Frederiko Gilen IV.a (enperadore-hautetsia)
Alemaniar Batasuna (1849–1850)	Frederiko Gilen IV.a
Germaniar Konfederazioa (1850–1866)	Frantzisko Josef I.a
Iparraldeko Alemaniar Konfederazioa (1867–1871)	Gilen I.a
Alemaniar Inperioa (1871–1918)	Gilen I.a • Frederiko III.a • Gilen II.a