Estatu-kolpe saiakera Bolivian (2024)

Estatu-kolpe saiakera Bolivian
Mota	estatu-kolpe saiakera
Data	2024ko ekainaren 26a
Kokaleku	Palacio Quemado
Herrialdea	Bolivia
Parte-hartzaileak	Juan José Zúñiga (en)
Helburu	Arce Cabinet (en)

Militar talde batek La Pazeko leku estrategikoetan kokatu ziren.

Hasieran militarrek jendea kontrolatzen hasi ziren.

Estatu-kolpe saiakera Bolivian eman zen 2024ko ekainaren 25ean. Militar talde batek La Paz hiriburuan gobernuaren egoitza inguratuta eduki zuen eta hartzen saiatu ziren. Luis Arce presidenteak zuzenean aurre egin zion matxinadaren buruari. Herria, aldi berean, protestatzen kalera atera zen; ordu gutxi batzuen buruan militarrak hartutako posizioetatik erretiratu egin ziren. Kolpea huts egin zuen. Halaber, Juan Jose Zuñiga militar matxinoen burua atxilotua izan zen. Luis Arce presidenteak buruzagitza militar berria izendatu du.^[1] ^[2]

Aurrekariak

Bolivian ezegonkortasuna zegoen gizarte osoan krisi instituzionalaren eta hainbat erronka ekonomikoren ondorioz, hala nola atzeraldi ekonomikoa, Boliviako monetaren ahultzea beste dibisen aurrean,^[3] nazioarteko erreserben murrizketa,^[4] dolar estatubatuarraren eskasia, eta erregaien eskasia.^[5]

Politikari dagokionez, Luis Arce presidentea eta Evo Morales presidente ohia Movimiento al Socialismo (Sozialismorako Mugimenduko) hainbat alderdiren buru ziren 2025eko hauteskundeen aurretik, presidentegai izateko, nahiz eta Morales Auzitegi Konstituzional Plurinazionalak gaitasungabetu zuen arren. Beraz, politika alorrean nahiko giro gaiztotuta dago herrialdean.^[6]

Gertakariak

15:30ak ziren Bolivian militarrak kalera atera zirenean. Guztiek zeramatzaten gerrarako armak eta munizioa, baita kaleko istiluen kontrako materiala ere. Gobernuaren egoitza inguratu zuten, Murillo plazaren sarrera guztiak kontrolpean hartuta, eta herritarrei handik alde egiteko agindu zieten. Parlamentuaren aurrean ere tanke bat paratu zen. Beste tanke batek presidentearen egoitzaren sarrerako hesia bota zuen 15:51n. Barruan ziren Arce eta David Choquehuanca presidenteordea. Telebistan zuzenean ikusi ahal izan zen Arcek eta Zuñigak izan zuten aurrez aurrekoa. Presidenteak amore emateko agindu zion altxatutako jeneralari, eta ea jaramon eginen ote zion galdetu zion. «Ez», erantzun dio jeneralak.^[1]

Herritar asko bildu ziren Murillo plazaren inguruan, eta kolpearen aurkako leloak oihukatzen hasi ziren: «Lucho ez dago bakarrik», «kolpistak kanpora» eta «militarrak kolpistak» hasi ziren oihukatzen. Hainbat sindikatuk eta gizarte erakundek deitu zuten kalera ateratzera, bestetik, demokraziaren alde. Arcek berak ere dei egin zien herritarrei «estatu kolpearen kontra eta demokraziaren alde» mobilizatzeko, eta gobernuaren egoitzan eutsiko ziola hitzeman zuen. Kalean tentsioa igo egin zen. Herritarrak tankeak jotzen hasi ziren eta militarrei petardoak botatzen hasi zitzaizkien. Militarrek negar gasa jaurtiz erantzun zuten.^[1]

Juan José Zuñiga

Zuñiga Boliviako armadako komandante nagusia izan zen kolpea-saiakera egin arte. Astearte gauean, baina, Evo Moralesen aurka hitz egin zuen, hura ezin zela presidentetzara berriro aurkeztu esanez; saiatuz gero, atxilotu egingo zuela egin zuen mehatxu. Adierazpen horiengatik kargugabetu egingo zutelako zurrumurrua zabaltzen hasi zen. Ondoren kolpe saiakera etorri zen.^[1] Operazioak iraun zuen bitartean, Armadako buruak esan zuen bere helburua "demokrazia berrezartzea" zela, eta "preso politikoak askatzea" izango zela hartuko zuen lehendabiziko erabakia, behin boterearen jabe. Zuñigaren esanetan atxilotu zutenean, ordea, haren ekintza zuritzeko, Luis Arce presidenteak agindu zion "operazio militarra" abian jartzea, herritarren artean "populartasuna" berreskuratzeko mugimenduren bat behar zuela eta. Zenbait sektore politikoek ere autokolpe bat izan dela diote. Bere aldetik, Arcek herritarrei zein nazioarteari eskerrak eman dizkie, atzoko operazioaren aurka erakutsi duten jarreragatik, eta hitzeman du "demokraziaren alde" lanean jarraituko duela. ^[7]

Behin atxilotuta, Boliviako prentsaren aurrean «gaizkile» gisa aurkeztu zuten Zuñiga. Mundu mailan, bestetik, gertaeren salaketa orokorra izan zen, Ameriketako Estatu Batuena erreakzio epelena izanik.^[2]

Erreferentziak

Kanpo estekak

Datuak: Q126913477
Multimedia: 2024 Bolivian coup attempt / Q126913477

[Berria-1] Bolivian estatu kolpea emateko ahaleginak huts egin du, eta burua atxilotu dute. Berria, 2024/06/27..

[Naiz-2] Arce neutraliza el intento de golpe de Estado en Bolivia. Naiz, 2024/06/27..

[3] ttps://elpais.com/internacional/2023-07-06/bolivia-sufre-una-crisis-economica-de-magnitud-incierta-segun-las-principales-calificadoras-de-deuda.html

[4] ttps://www.france24.com/es/minuto-a-minuto/20240105-bolivia-cierra-2023-con-las-reservas-internacionales-más-bajas-en-17-años

[5] ttps://www.noticiasfides.com/economia/experto-advierte-que-causa-real-de-escasez-de-combustible-es-por-falta-de-pago-a-proveedores

[6] ttps://www.france24.com/es/minuto-a-minuto/20231230-tribunal-de-bolivia-anula-la-reelección-indefinida-e-inhabilita-a-evo-morales-para-2025-1

[7] ttps://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/osoa/9529804/huts-egin-du-estatu-kolpe-saiakerak-bolivian/

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]