Etxebizitza

Etxebizitza eraikuntza bat da funtzio nagusi gisa pertsonei aterpea eta gela eskaintzea duena, eguraldi txarretik eta beste mehatxu batzuetatik babesteko. Etxebizitza izendatzeko beste modu batzuk dira: apartamentu, gela, etxe, bizileku, egonaldi, beheko su, lare, luxuzko etxe, pisu etab.

Etxebizitza duinerako eskubidea giza eskubide bat da.

Ohar historikoak

Gizakiak beti izan du aire zabaleko arriskuetatik babesteko beharra. Historiaurrean, aurkako klimatik edo basapiztietatik urruntzeko, haitzulo naturaletan gorde ohi zen familiarekin, nuklearra edo hedatuta izan.

Tradizioz, landa-munduan berezko erabiltzaileak ziren bere etxebizitza eraikitzeko arduradunak, bere beharren eta erabileraren arabera inguruko ohiko ereduetatik abiatuta; aitzitik, hirietan, ohikoagoa zen artisauek eta/edo arkitekto espezializatuek eraikitzea etxebizitzak. Garatutako herrialdeetan, etxebizitzen diseinua arkitekto eta ingeniarien eskumen esklusiboa izatera pasa da; eraikitzea, berriz, enpresa eta profesional espezifikoek egiten dute, arkitekto eta/edo beste tekniko batzuen zuzendaritzapean.

Etxebizitza hutsak edo jenderik gabekoak - Hiri-patologia

Etxe hutsak eta bigarren etxeak Euskal Herrian (Iturria: Berria)

Bizitzeko egoeran dauden utzitako etxeak, jenderik gabekoak edo hutsak (denboraldi motzetan betetzen diren bigarren etxebizitzekin nahastu behar ez direnak) arazo sozial bat dira etxebizitzarako sarbidearen ikuspuntutik. Eta arazo honek herrialde desberdinen etxebizitza-politikak zalantzan jartzen ditu. Aldi berean etxebizitza hutsak eta asegabeko eskariak egoteak baliabideen galera eta higiezinen parkearen kudeaketa txarra adierazten du. Jabearen ikuspuntutik hutsik dagoen etxebizitzaren mantenuak sortutako gastuak ordaindu ahal baditu, ez dago arazorik. Ikuspuntu sozialetik, aldiz, etxebizitza huts bat hiri-patologia da.

Jenderik gabeko etxebizitzei dagokien politika publikoak oso mota desberdinekoak dira nahiz eta oro har, jabearen gelditasuna, oso neurri desberdinean, zigortzeko joera dagoen -dela banku bat, dela talde finantzario edo inbertitzailea, dela higiezinen enpresa bat edo partikular bat- aipaturiko etxebizitzari erabilera emateko. Horretarako neurriak hartzen dira, hasi erabateko edo denboraldi baterako desjabetzetik, hainbat tasa eta zergaren igotzera.

Errolda datuen arabera Euskal Herriko etxebizitzen egoera hau zen 2017an: hutsik zeuden etxeen % 8,4 (128.000 ia), eta % 7,4 ziren bigarren etxebizitza gisa erabiltzen zirenak, opor garairako eta (113.000 etxe).^[1]

Etxebizitzaren erabilerak

Etxebizitzaren funtzio nagusia aterpean egoteko leku seguru eta erosoa izatea da.

Klimak eraikinaren forman eta eraikitze-materialetan asko eragiten du, baita barnean garatzen diren zereginetan ere. Klima gogorrenek, kanpo-giroarekiko isolamendu gehiago eskatzen dute, eta ahal diren ekintza gehienak etxebizitzaren ingurune kontrolatu eta erosoan burutzeko joera dago. Klima epelagoetan, aldiz, klimatizazio-eskakizunak askoz txikiagoak dira eta horrez gain, eguneroko ekintza gehienak etxebizitzaren kanpoaldean egiten dira.

Eskuarki etxebizitza bakoitzean familia bakarra bizi dela uste da, baina ideia hau argitu behar da: familia mota ezberdinak daude eta etxebizitza batzuetan familia bat baino gehiago bizi da. Garatutako munduan, familia bakarren etxebizitzak barne hartzen dituen eraikinari etxebizitza kolektiboa deritzo. Bestela, familia bakarreko etxebizitza litzateke. Gaur egun, egoera ekonomikoa dela eta, partekatutako etxebizitzak ere badira, non familia-harremanik ez duten pertsonak elkarrekin bizi diren.

Aipagarria den beste alderdi bat etxebizitzaren barruan edo inguruetan garatzen diren zereginen multzoa da, hauek hainbat kulturatako askotariko etxebizitza-formak asko baldintzatzen baitituzte. Jakiak prestatzea eta egitea, arropa garbitzea, norbera garbitzea edo umeak eta eriak zaintzea eta hauek burutzeko modua eta beharrezko bitartekoak, eraikina baldintzatzen dute neurri handian. Etxebizitza askotan, etxetresna elektrikoek mekanizatu dituzte aipatutako zeregin asko; beraz, energia-kontsumoak ordezkatu du gune zabalen beharra eta etxeko lan hauek burutzeko pertsona baten edo gehiagoren erabateko dedikazioa.

Joera honen azken urratsa domotika da. Honen xedea etxebizitzaren elementu gehienak automatizatzea da.

Etxebizitza motak

Termino generikoak: Etxe, etxola, ostatu.
Beste etxebizitza batzuekin erlazionaturik dauden motak:
- Etxebizitza kolektiboa: apartamentu, atiko, duplex, loft.
- Etxebizitza familiabakarra: Txalet, bungalow, jauregi.
Etxebizitza aurrefabrikatua.
Kultura eta eskualde geografiko ezberdinetako etxebizitza mota espezifikoak: Barraka, kortijo, datxa, iglu, isba, palafito, ruca, tipi, yurta.
Nekazaritza eta abelazkuntzako erabilera dutenak: Arrantxo, etxalde, estantzia, masia.
Behin-behineko etxebizitzak eta infraetxeak: kanpin-denda (hainbat motatakoak, hala nola, makiladun hormak eta hosto handidun sabaiak), favela, txabola, zulo, haitzulo, mediagua.

Hirigintza

Barra Kodearen eraikina, babes ofizialeko etxebizitzetarako eraikia Donostian.

Espainian, etxebizitza deritzo pertsona bat edo batzuk bizi izateko nahitaezko ohiko premia asebetetzen duen behin betiko bizitokiari. Kontzeptu honekin erlazionaturik, halaxe definitzen dira:

Babes publikoko etxebizitzak: Administrazio publikoak ezarritako edozein babes erregimenen barnean dagoen etxebizitza.
Etxebizitza kolektiboa: Bi etxebizitza baino gehiagorako zerbitzu eta sarrera komunak dituen eraikina. Nagusiki bizitegi-erabilera dute.
Etxebizitza familiabakarra: Bi etxebizitza baino gehiagorako sarrera eta zerbitzu komunak ez dituen eta nagusiki bizitegi-erabilerarako eraikina. Familia batek bere osotasunean betetzeko egindako eraikina da, eta isolatuak, binatuak edo atxikitutakoak izan daitezke. Urbanistikoki dentsitate baxuko eremuak sortzen ditu, eta ingurumenean kalte gutxi eragiten du. Halaber, zerbitzu azpiegiturak ditu eta ez du ibilgailu-zirkulazio handirik sortzen.
Bi bizitzako etxea: Bi bizitegi-unitateko eraikina, orokorrean bi solairukoa eta familia bakoitzarentzat etxebizitza oso bat duena pisuko. Etxebizitza hauek aparteko bi sarrera izan ditzakete, edota euren artean eskailera baten bitartez konektatuta egon daitezke. Etxebizitza familiabakarren itxura dute, baina sarrera bat baino gehiagorekin. Urbanistikoki dentsitate baxutik ertainerako guneak sortzen ditu, ingurumenean ez du kalte handirik eragiten, zerbitzu-azpiegitura du eta neurrizko ibilgailu-zirkulazioa sortzen du.
Familia aniztun etxebizitzak: Hiru etxebizitza independente edo gehiago lotzen dituen eraikina da. Bizikidetasuna ez da derrigorrezko baldintza bat eta lursailaren jabetza komunitarioa da. Jabetza horizontal edo jabekidetasun-erregimena eta zerbitzu eta ondasun banatuak izaten dituzte, hala nola: zirkulazioak, eskailerak, igogailuak, zabor-zorrotenak, aparkalekuak, zerbitzu- hartuneak, gune berdeak eta gizarte guneak. Urbanistikoki dentsitate altuko eremuak sor ditzake, ingurumenean nahiko kalte eragiten du, baliabideen kontsumoa eta sortutako hondakinak handitzen diren heinean. Are gehiago, hiri-paisaian ere eragina handiagoa da eraikinen altuera dela eta. Honi, bide-sare handiago baten beharra gehitzen zaio.
Etxebizitza-taldekatzeak: Unitate arkitektoniko homogeneotan sailkaturik dauden etxebizitza errepikakorren taldeei deritze. Hiru bizitegi-unitate edo gehiagorekin osatuta daude, familiabakarrak edo familia anitzekoak. Erabilera komuneko guneen kokapenak eta jabetza komuneko onurek lehentasuna dute jabetza-ondasun pribatuekiko eta erabilera pribatuko guneen kokapenarekiko.