Henri Matisse

Henri Matisse
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Le Cateau-Cambrésis, 1869ko abenduaren 31
Herrialdea	Frantzia
Bizilekua	Bohain-en-Vermandois; Paris; Issy-les-Moulineaux; Niza; Q122222531
Lehen hizkuntza	frantsesa
Heriotza	Niza, 1954ko azaroaren 3a (84 urte)
Hobiratze lekua	Cimetière de Cimiez (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: miokardio infartu akutua
Familia
Ezkontidea(k)	Amélie Paraliser (en) (1898ko urtarrilaren 8a - 1954)
Seme-alabak	ikusi Marguerite Duthuit Faure (en) ; Jean Gérard Matisse (en) ; Pierre Matisse (mul) ;
Hezkuntza
Heziketa	Arte Ederren Goi Eskola Nazionala ; Académie Julian (en)
Hizkuntzak	frantsesa
Irakaslea(k)	Gustave Moreau
Ikaslea(k)	ikusi Marcel Gromaire (mul) ; Patrick Henry Bruce; Ludvig Karsten (en) ; Axel Revold (en) ; Jane Gumpert (en) ; Arvid Fougstedt (en) ; Carl Palme (en) ; Sigfrid Ullman (en) ; Filip Wahlström (en) ; Ingegerd Beskow (en) ; Milly Slöör-Tjäder (en) ; Nina Simonovich-Efimova (en) ; Hadar Jönzén (en) ; Brita Lagerström-Hald (en) ; Sigrun Stéenhoff-Hjertén (en) ; Maj Bring;
Jarduerak
Jarduerak	margolaria, eskultorea, grabatzailea, litografoa, marrazkilaria eta zeramikaria
	Parte-hartzailea documenta (en) ; Documenta II (en) ; Documenta III (en) ;
Lantokia(k)	Paris; Saint-Quentin; Londres; Saint-Tropez; Collioure; Issy-les-Moulineaux; Maroko; Niza; New York eta Vence
Lan nabarmenak	ikusi Blue Nude (en) ; Blue Nude II (en) ; Chapelle du Rosaire de Vence (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Ohorezko Legioko zalduna ;
Kidetza	National Academy of Fine Arts (Argentina) (en)
Mugimendua	inpresionismoa; divisionism (en) ; fauvismoa; neo-impressionism (en) ; postinpresionismoa
Genero artistikoa	decoupage (en) ; paisaia margolaritza; figure painting (en) ; izadi hila; erretratua
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	ateismoa

Henri Matisse (Le Cateau-Cambrésis, Nord-Pas-de-Calais, 1869ko abenduaren 31 – Niza, 1954ko azaroaren 3a) frantziar margolari, inprimatzaile eta delineatzailea izan zen.

XX. mendeko artisten artean, aztarna sakonena utzi eta eragin guztiz ere emankorra izan duten hiruzpalauetako bat da, bai bizirik zela, eta bai hil ondoren. 1905 inguruan hasi zen ospetsu izaten, fauvismoaren aitzindari gisa, baina, berritzailea izan baitzen ororen gainetik, ezin da Matisse joera, higikunde edo dotrina baten baitara mugatu, bai bilakaera sakonean ari izan zelako beti, bai era askotako teknikak erabili zituelako: pintura, eskultura, grabatua, tapizgintza, antzerkirako dekoratuak, beira leihoak, paper ebakiak .... Artean tirabira, bilaketa sutsua eta kezka nagusi ziren garaian, Matisseren obra, aldiz, eder-ederra zen eta soseguz betea, formaren aldetik betegina eta dotorea bezain zehatza. Fauvismoaren ordezkari nagusia zen.^[1]

Biografia

Henri Matisse 1869an jaio zen Le Cateau-Cambrésisen Frantzian. 1887an zuzenbide ikasketak hasi zituen Parisen. Apendizitis krisialdi bat izan zuenean hasi zen margozten lehen aldiz, eta bere hitzetan "paradisu mota bat" ezagutu zuen. 1891an Parisera bueltatu zen Académie Julianen ikasteko William-Adolphe Bouguereau eta Gustave Moreau irakasleen ikasle izan zelarik.

Japoniako artea eta post-inpresionismoaren egileen eragina jaso zuen, hala nola, Paul Cézanne, Gauguin, Van Gogh eta Paul Signac. Matissen garai honetako margoek Signacen puntillismoaren estiloari jarraiki egin zituen. 1901ean bere lehen erakusketa egin zuen, eta hiru urte beranduago bakarkako lehen erakusketa. Ondoren 1905ean Frantziako Rivierara joan zen André Derainekin batera lan egiteko. Garai honetako margolanetan forma lauak eta linea kontrolatuak dira nagusi, espresaera xehetasunaren gainetik dagoelarik.

Matisseren margolanik bikaienak 1906 eta 1917 urteen artean egin ziren, nahiz eta fauvismoa beherakadan zegoen. Garai honetan Picassoren lagun bilakatu zen, lagun eta arerio izan ziren aldi berean, nahiz eta Matissek naturari gehiago erreparatzen zion inspirazioa lortzeko, Picassok irudimenari erreparatzen zion bitartean.

1917an Niza ondoko Cimiez herrian kokatu zen, eta han bizi izan zen bere heriotza arte. Hala ere, 1930ean Tahitin hartu zuen bizilekua bolada baterako. 1933an bukatu zuen Filadelfian bere koadro ospetsuenetako bat: Dantza. Teknikaren aldetik, ez zen pinturara mugatu: eskultura eta grabatua gero eta gehiago landu zituen. Orobat hasi zen kolorezko paper handiak mozten eta itsasten.

1948tik 1951ra Venceko Arrosarioaren kapera izan zen bere lan nagusia. Oso lan gogokoa izan zuen hura, eta zeregin hari zegozkion alderdi guztiak hartu zituen bere gain: arkitektura, apaindura eta altzari guztiak, meza jantzietarako ereduak. Baina, gauza bitxia, horiek guztiak egiteko, teknika asko erabili zuen, pintura izan ezik: beira leihoak eta meza jantziak dira koloretako elementu bakarrak. Matisseren maisulan horrek arteari buruz zuen kezka nagusia bildu zuen: oreka eta sosegua.

1941ean minbizia diagnostikatu eta ebakuntza baten ondoren gurpildun aulki batean geratu zen. Hala ere, zorigaitz hark ez zuen margotzetik alboratu. Zeuzkan laguntzaileei esker margotzen jarraitu ahal izan zuen. Garai honetakoak dira gouaches découpés izenez ezagutzen diren kolageak. Nizan hil zen 1954an.

Matissek 1910ean saldu zuen bere lehen margoa. Gaur egun, bere margoak 17 milioi dolarretan saldu daitezke. 2002an egilearen eskultura bat 9 milioi dolar ingurutan saldu zen enkante batean.^[2]^[3]

Estiloa eta margogaiak

Matisseren obrak batasun handia izan zuen. Haren artean ezin dira margoa eta marrazkia berezi, marrazkilari handia baitzen margolari bikaina bezainbat. Artista gutxi izan ziren Matissek bezain iaioak bere lanbidean. Iaiotasun horren beraren eraginez, mesfidantza handia zuen bere buruarekiko, eta haren lanak ziurtasunaren sentipena adierazten badu ere, Matisse galdeketan eta bilaketan ari izan zen etengabe, zirriborro eta saio ugari egin zuen, eta teknikarik zailenak erabili zituen. Izadi hilak eta paisaiak margotu bazituen ere, giza irudia landu zuen gehienbat, baina ez beti hain zuzen erretratua, nahiz egin zuen erretraturik, giza irudi berezko ezaugarri berezirik gabeak baizik.

Matissek berebiziko eragina izan du artean. 1905etik aurrera herrialde askotako pintoreak izan zituen miresle, haren erakusketak gero eta gehiago maiztu baitziren Europan eta Estatu Batuetan, orobat haren lanen argazkiak eta haiei buruzko argitalpenak. 1908an Matissek La Grande Revue aldizkarian argitaratu zuen "Pintore baten oharrak", arrakasta eta zabalkunde handia izan zuen. 1914rako abangoardiako maisutzat aitortu zuten aho batez mundu osoan. Picasso, Léger, Juan Gris, Delaunay, Kirchner, Kandinski, Mondrian zordun izan zitzaizkion zein bere karreraren uneren batean edo bestean.

Lan garrantzitsuak

Nature morte au pichet, 1896-1897 inguru, Musée Malraux, Le Havre
Luxe, calme et volupté, 1904, Musée d'Orsay, Paris
La Femme au chapeau, 1905, Museum of Modern Art, San Francisco
Le Bonheur de vivre, 1905-1906, Barnes Fondation, Merion
Portrait de Madame Matisse (La Raie verte), 1906
La Danse eta La Musique, 1909-1910, Hermitage museoa, San Petersburgo
Nature morte au géranium, 1910 Pinakothek der Moderne, Munich
L'Intérieur aux aubergines, 1911, Grenoble
La porte de la casbah, 1912, Puxkin museoa, Mosku, 116*90cm
Porte-fenêtre à Collioure, 1914, Musée National d'Art Moderne, Paris
Portrait d'Auguste Pellerin", 1917, Musée National d'Art Moderne, Paris
Paysage edo Rue dans le Midi, 1919, Musée des Beaux-Arts André Malraux, Le Havre
Figure décorative sur fond ornemental, 1925, Musée National d'Art Moderne, Paris
Tahiti II, 1935-1936, Musée Matisse - Le Cateau-Cambrésis
Deux jeunes filles, robe jaune, robe écossaise, 1941, Musée Matisse - Le Cateau-Cambrésis
L'Asie, 1946, Kimbell Art Museum, Fort Worth
Vigne, 1953, Musée Matisse - Le Cateau-Cambrésis

Irudi galeria

Biografia

Ikus, gainera

Frantziako margolarien zerrenda

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2012/10/12 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Kanpo estekak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Henri Matisse

(Ingelesez) (Frantsesez) Nizako Matisse museoa
(Frantsesez) Le Cateau-Cambrésis Matisse museoa
(Ingelesez) Matisseren margolanak Herri eskupekoak Kanadan

Datuak: Q5589
Multimedia: Henri Matisse / Q5589

[1] ttps://www.museothyssen.org/coleccion/artistas/matisse-henri

[2] ttps://www.biografiasyvidas.com/biografia/m/matisse.htm

[3] ttps://historia-arte.com/artistas/henri-matisse

[1]

[2]

[3]

i e a Fauvismoa
Buruzagiak	Henri Matisse André Derain
Besteak	Alice Bailly Georges Braque Charles Camoin Kees van Dongen Raoul Dufy Othon Friesz Henri Manguin Albert Marquet Jean Metzinger Jean Puy Georges Rouault Louis Valtat Maurice de Vlaminck Francisco Iturrino‎ Juan Etxebarria‎
Margolanak	Luxe, Calme et Volupté Le bonheur de vivre Fenêtre ouverte, Collioure Paysage à Collioure Les toits de Collioure Nu bleu (souvenir de Biskra) La Raie verte Paysage coloré aux oiseaux aquatique Femme au chapeau Pampliegako ikuspegia Euskal askaria Ondarroan Bainua
Eraginak	Paul Cézanne Paul Gauguin Vincent van Gogh Gustave Moreau Georges Seurat Paul Signac Neoinpresionismo Puntillismo 1905eko Salon d'Automne
Gertuko mugimenduak	Die Brücke Neofauvismo
Ikus, gainera: Louis Vauxcelles