Hizkuntzalaritza historiko

Hizkuntzalaritza historikoa, baita hizkuntzalaritza diakronikoa ere, hizkuntzen aldaketak denboran aztertzen duen hizkuntzalaritzaren adar bat da. Haren interesgune nagusia hizkuntza aldaketaren prozesua da. Hizkuntzalaritza historikoak garrantzi handia du, beraz, hizkuntzen garapen diakronikoaren eta hizkuntzen arteko gertutasuna aztertzeko garaian. Hizkuntzalaritza historikoaren emaitzak beste diziplinen emaitzekin kontrastatu behar dira, besteak beste, historia, arkeologia eta genetika. Ikerketa interdisziplinarioak ohikoak dira herrien arteko kontaktuen kronologia eraikitzeko, zabaltze prozesuak eta ibilbideak ezagutzeko eta haien arteko kultura-eraginak ziurtatzeko. Testuinguru horretan, hizkuntzalaritza edo gramatika konparatua antzinako hizkuntzen historia sinkronikoa ezagutzeko teknika zehatza izango litzateke.^[1]

Diziplina honen kezka nagusiak

Hizkuntzalaritza historikoaren kezka nagusiak hauek dira:^[2]

Hizkuntza zehatzetan eman diren aldaketak deskribatzea eta azaltzea
Hizkuntzen historiaurrea berreraikitzea, haien arteko harremanak aztertzeko eta familietan biltzeko (hizkuntzalaritza konparatua)
Hizkuntzak zergatik eta nola aldatzen diren azaltzeko teoria orokorrak garatzea
Mintzairen komunitateen historia deskribatzea
Hitzen historia, hau da, etimologia ikertzea

Lehen urratsak

Hizkuntzalaritza historikoaren jatorria XIX. mendean dago. Neogramatikoen eskolak Europako hizkuntzen arteko antzekotasunak aztertu zituzten eta, bide horretatik atzera begiratzen, hizkuntzen horien jatorri amankomuna bilatzen saiatu ziren. Lan horretan XVIII. mendean Indiako sanskritoa Europako hizkuntzekin lotuta zegoela ezagutzeak garrantzi handia izan zuen. Ikerketa horien ondorio nagusia indoeuropar hizkuntza hipotetikoa azaltzea izan zen.

Orokorrean, 1816 urtea aipatzen da Hizkuntzalaritza historikoaren sorrera data bezala. Urte horretan Franz Bopp hizkuntzalari alemaniarrak Über das Conjugationssystem der Sanskritsprache in Vergleichung mit jenem der griechischen, lateinischen, persischen und germanischen Sprache liburua plazaratu zuen,^[3] hau da, "Sanskrito hizkuntzaren konjugazio sistema, greziera, latinera, persiera eta alemanarekin konparatuta". Ikusten denez izenburu berak ondo asko adierazten du erabilitako ikerketa metodologia, hau da, hizkuntzen konparaketa, gramatika konparatua alegia. Ondoren, metodologia bera beste ikerlariek erabiliko zuten: von Schlegel, J.L.C. Grimm, A. Schleicher eta R. Rask. Konparatibismo horren ideia nagusietarikoa hau izan zen: indoeuropar hizkuntzen artean dauden loturak ez da antzekotasun gai bat bakarrik, guztiak ama hizkuntza bera izan dutela baizik eta hizkuntza hori indoeuroparra izan zen.

Ondoren, metodologia bera munduko beste hizkuntza guztiei aplikatu zitzaien, protohizkuntza kontzeptuak lantzen eta, poliki-poliki, jatorri horien arabera, guztiak familietan antolatuz.