Jose Migel Sagastibeltza
| Jose Migel Sagastibeltza | |
|---|---|
| Bizitza | |
| Jaiotzako izen-deiturak | José Miguel Sagastibeltza Barberia |
| Jaiotza | Leitza, 1789 |
| Herrialdea | |
| Heriotza | Donostia, 1836ko maiatzaren 5a (46/47 urte) |
| Heriotza modua | borrokan hilda |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | gaztelania |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | farmazialaria eta militarra |
| Zerbitzu militarra | |
| Parte hartutako gatazkak | Lehen Karlistaldia |
Jose Migel Sagastibeltza Barberia (Leitza, 1789 – Donostia, Gipuzkoa, 1836ko maiatzaren 5a) Nafarroa Garaiko militar karlista izan zen.
Bizitza
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Jose Migel Sagastibeltza Leitzako Pastain zaharrean (gaur egun Martintxikine deitua) jaio zen 1789an; aita Blas eta aitona Agustin ere hango etxenagusi izan ziren.[1] I. Gerra Karlista hasi aurretik Iturengo botikario izan zen zenbait urtez. Antza denez, ijito jatorrikoa zen.[2]
Nafarroako hirugarren batailoia antolatu eta gidatu zuen, eta 1833an Karlos V.a erregegaia errege ezagutu zuen lehenengoetako bat izan zen. Urtebete geroago, koronel egin zuten eta Larraintzarko garaipenenaren ondoren, brigadier. Azkenik, Gipuzkoako komandante bilakatu zen. Lacy Evans buru zuten ingelesen aurka garaipena lortuko zuela ematen zuenean hil zuten Donostian, Lugarizko guduan, 1836ko maiatzaren 6an. Biharamunean enterratu zuten Leitzako elizan.[3][4]
Sagastibeltza literaturan
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Honelaxe deskribatu zuen Agosti Xahok buruzagi leitzarra Voyage en Navarre pendant l'insurrection des basques liburuan (1836):[5]
| « |
Le commandant qui faisait avec une impartialité si noble l'éloge de ses frères d'armes n'était autre que le brave Sagastibelza. Le chef montagnard réunissait en lui deux physionomies distinctes, qui se succédaient par des transitions rapides: l'Ibérien primitif et le moderne Espagnol. Parlait-il la langue de Cervantes, il était grave, emphatique, et l'élévation de sa pensée recherchait toutes les magnificences du langage; mais, au premier accent de la langue de Vascons, son inspiration devenait plus franche et plus abrupte, son tour plus vif, son allure plus décidée; une vie nouvelle éclatait dans le feu de ses regards plus mobiles; le timbre de sa voix devenait plus mordant; je ne sais quel souffle d'indomptable liberté faisait respirer cet homme assez petit de taille, svelte et fort comme un léopard. |
» |
1837an, Victor Hugo idazle frantziarrak Sagastibeltzaren abizena hartu zuen poema baterako, hori bai, apur bat itxuraldaturik:[6][7][8]
| « |
Gastibelza, l'homme à la carabine, Quelqu'un de vous a-t-il connu Sabine, (...)[9] |
» |
Poema honek ez zuen zerikusi zuzenik Sagastibeltzarekin, Euskal Herriarekin edo Lehen Gerra Karlistarekin, maitasun ixtorio bat kontatzen zuelarik.[10][11] Edozein kasutan, dexenteko arrakasta izan zuen: Franz Liszt konpositore hungariarrak 1844ean musika jarri zion eta 1847an, soilik pianorako beste bertsio bat egin zuen.[12] 1955ean berriz Georges Brassens kantautore frantziarrak beste bertsio bat egin zuen.[13]
Pio Barojak berak honelaxe aipatu zuen Leitzako buruzagia La nave de los locos eleberrian (1925):[14]
| « |
[Los carlistas] Tenían también buena gente: uno de ellos era José Miguel Sagastibelza, coronel del quinto batallón de Navarra, nacido en Donamaría (...). [Era] pequeño de talla, esbelto y muy fuerte. Hablaba el vascuence bajo, con suavidad y con amabilidad; pero cuando gritaba en castellano para dar órdenes sacaba una voz como de metal. Era hombre guapo, de cara viva y muy morena, por el sol y el aire. Llevaba levitón azul, boina blanca y una cruz en el pecho (...) lo mató un inglés, un casaca gorri (casaca roja) de los de Lacy Evans, delante de San Sebastián. |
» |
Ikusten denez, buruzagi karlista nongoa zen esateko garaian behintzat hanka sartu zuen Barojak.
Euskal herri literaturari dagokionez, bertso honek ere aipatzen du Leitzako buruzagi karlista:
| « |
Sagastibeltza jauna |
» |
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ Perurena, Patziku: Leitzako errege erreginak (ahoz belarrirako urre altxorretan). Bilbo: Euskaltzaindia, 1996. 329. orria
- ↑ Perurena, Patziku: Leitzako errege erreginak (ahoz belarrirako urre altxorretan). Bilbo: Euskaltzaindia, 1996. 329. orria.
- ↑ Pirala, Antonio: Historia de la Guerra Civil, y de los partidos liberal y carlista, segunda edición, refundida, y aumentada con la historia de la regencia de Espartero por don Antonio Pirala. Tomo II. Madril: Imprenta del Crédito Comercial, 1868. 470. orria. Interneten eskuragarri.
- ↑ Perurena, Patziku: Leitzako errege erreginak (ahoz belarrirako urre altxorretan). Bilbo: Euskaltzaindia, 1996. 329. orria. Bertan Sagastibeltzaren heriotz agiriaren faximila agertzen da.
- ↑ Chaho, Joseph Augustin: Voyage en Navarre pendant l'insurrection des basques (1830-1835). Baiona: P. Lespès, Éditeur, 1865 [2. edizioa]. 192-193. orriak. Interneten eskuragarri
- ↑ "Sagastibelza tuvo fama en el país durante mucho tiempo y, si no sus hazañas, su nombre un poco transformado debió de servir a Víctor Hugo para la canción popular en su tiempo, "Gastibelza o el hombre de la carabina". (Baroja, Pío: La familia de Errotacho. Madril: Caro Raggio, 1974. 24. orria).
- ↑ Garate, Justo: «Las citas vascas de Víctor Hugo y el vasco-celtismo» (633-639. orriak). In: Revista Internacional de Estudios Vascos, 26, 4. Paris: Eusko Ikaskuntza, 1935. 634. orria. Interneten eskuragarri
- ↑ Ziur aski, Xahoren liburu horren bitartez izango zuen Victor Hugok Sagastibeltzaren berri. (Zabaltza, Xabier: Agosti Xaho. Aitzindari bakartia (1811-1858). Donostia: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia. Bidegileak, 2011. 4. orria. Internet-en eskuragarri).
- ↑ http://poesie.webnet.fr/lesgrandsclassiques/poemes/victor_hugo/guitare.html
- ↑ http://dbarf.blogspot.com.es/2010/12/gastibelza-lhomme-la-carabine-victor.html
- ↑ http://recursos.march.es/culturales/documentos/conciertos/cc488.pdf 23. orria.
- ↑ http://recursos.march.es/culturales/documentos/conciertos/cc488.pdf 22-23 eta 31-35 orriak.
- ↑ http://www.analysebrassens.com/?page=texte&id=32&%23
- ↑ Baroja, Pio: La nave de los locos. Madril: Caro Raggio / Cátedra, 1999. 76. orria. Interneten eskuragarri.
- ↑ Zavala, Antonio: "Karlos V'ren denborako kantak" (255-256. orriak). In: Karlisten leenengo gerrateko bertsoak. Tolosa: Auspoaren Sail Nagusia, 1992. Interneten eskuragarri.
Kanpo loturak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Jose Migel Sagastibeltza |
- Franz Liszt-ek egin zuen "Gastibelza" poemaren bertsioa tenore edo soprano eta pianoarentzat
- Franz Liszt-ek egin zuen "Gastibelza" poemaren bertsioa pianoarentzat soilik
- Georges Brassens-ek egin zuen "Gastibelza" poemaren bertsioa
Datuak: Q12260719