Juba II.a
| Juba II.a | |||
|---|---|---|---|
| |||
| Bizitza | |||
| Jaiotza | Hippo Regius (en) | ||
| Herrialdea | Numidia | ||
| Heriotza | Tipasa in Mauretania (en) | ||
| Familia | |||
| Aita | Juba I.a | ||
| Ezkontidea(k) | Kleopatra Selene II.a Glaphyra (en) | ||
| Seme-alabak | ikusi
| ||
| Hezkuntza | |||
| Hizkuntzak | antzinako greziera | ||
| Jarduerak | |||
| Jarduerak | idazlea, historialaria, politikaria eta eruditoa | ||
| Lantokia(k) | Mauritania | ||
Juba II.a[1] (latinez: Iuba; antzinako grezieraz: Ιóβας (Ιóβα) edo Ιουβας; K.a. 52 edo 50- K. o. 23) Numidiako erregea eta ondoren Mauritaniakoa izan zen. Bere lehen emaztea Kleopatra Selene II.a izan zen, Ptolomeotar dinastiaren azken oinordekoa, Kleopatra VII.a Egiptoko erreginaren eta bere maitale zen Marko Antonio erromatar triunbiroaren semea zena.
Lehen urteak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Juba II.a Numidiako Juba I.a erregearen seme bakar eta oinordekoa zen. Juba I.a Afrika iparraldeko errege berbere bat zen. Aldiz, Juba II.aren ama ezezaguna da. K.a. 45ean bere amak bere buruaz beste egin zuen Tapson, egungo Tunisian Julio Zesarren aurka porrot egin ondoren, Numidia erromatar probintzia bihurtu zenean.
Juba II.a Julio Zesarrek Erromara eraman zuen eta Zesarren garaipen prozesioaren zati izan zen, handik denbora batera bere etorkizuneko emaztea izango zen Kleopatra Selenek Egiptoren konkistaren ospakizunetan egingo zuen bezala. Heziketa erromatarra jaso zuen latinez eta grezieraz, erromatartuz eta are erromatar hiritartasuna ere lortuz.
Ikasketari buruzko dedikazio honen ondorioz, heziketarik hoberena zuen erromatar hiritarretako bat bihurtu zen, eta 20 urterekin bere lehen lana idatzi zuen, Erromatar Arkeologia izenekoa. Zesar eta Oktavioren mesedea gozatu zuen, azken honen ondoan borrokatuz Aktiumeko guduan K.a. 31n.
Berrezarpena tronuan
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Oktabio Augustok Juba II.a Numidiako tronuan berrezarri zuen K.a. 29 eta K.a. 27 bitartean, Juba II.a Erromaren aliatu leial bihurtuz. K.a. 26 eta K.a. 20 bitartean Augustok Kleopatra Selene II.arekin ezkontzera konprometitu zuen, ezkon sari handi bat emanez eta erregina bezala berretsiz.
Alabaina, Juba II.ak eta Kleopatra Selenek ez zuten elkarrekin denbora askoan gobernatu Numidian, tokiko biztanleria Jubaren aurka baitzegoen bere gehiegizko erromatartzeagatik, desordena zibilak eragin zituena. Bikoteak orduan Numidia utzi zuen eta Mauritaniara joatea erabaki zuen.
Mauritania
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Mauritaniara joan zirenean, hiriburua Iol Zesarea bezala berrizendatu zuten (egungo Cherchell, Aljeria). Zesarea eta Volubilisko eskultura eta eraikuntza proiektuek egiptoar, greziar eta erromatar arkitektura estiloen nahasketa aberats bat izan zuten.
Kleopatrak Juba II.arengan eragin zuen gobernu politika on bat egiteko. Juba II.ak arte eszenikoak, ikerketa zientifikoa eta historia naturalaren ezagutza bultzatu eta babestu zituen, eta mauritaniar komertzioa bultzatu zuen. Mauritaniak Mediterraneo guztiarekin salerosi zuen, bereziki Hispania eta Italiarekin, arraina, mahatsa, perlak pikuak, alea, altzarientzako zura eta senatarien jantziendako tindagai gorrindola esportatuz.
Jubak espedizio bat bidali zuen Uharte Gorrindoletara tinduaren (gorrindol getulikoa) antzinako prozesu feniziarrak berrezartzeko asmoz. Tingis (egungo Tanger) Herkulesen Zutabeetako hiri bat zena, gune komertzial handi bat bihurtu zen. Gadesen (egungo Cádiz) eta Cartago Novan (egungo Cartagena) Hispanian Juba II.a Augustok ohorezko Duovir izendatu zuen. Duovirra nagusiki trafiko komertzialarekin lotutako kolonia edo hiri erromatar bateko magistratu bat zen, eta Patronus Colonaie ere izan zen.
Beste gune geografiko batzuk esploratzea ere agindu zuen, Atlas Garaia, Madeira uhartea eta Kanariar uharteak kasu.
Era berean, mauritaniar txanponaren balioa eta kalitatea antzinaroko munduan errekonozitua zen. Plutarko historialari greziarrak bere garaiko estadistarik hoberenetako bat bezala deskribatzen du.
19an Juba II.ak bere seme Ptolomeo elkar gobernari izendatu zuen, 23an hil baino lehen, bere lehen emaztearekin lurperatua izan zelarik Mauritaniako Errege Mausoleoan. Ptolomeok 40 arte gobernatuko zuen, bere lehengusu bigarrena zen Kaligula enperadoreak Erromara eginiko bisita batean hilarazi zuenean. Mauritania, orduan, Inperiora erantsia izan zen, erromatar probintzia bihurtuz.
Ezkontzak eta seme-alabak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Lehen ezkontza Kleopatra Selene II.arekin (K.a. 40-K. o. 6)
- Alaba bat, Kleopatra Selene, K.a. 5 inguruan hil zena
- Ptolomeo Mauritaniakoa (K.a. 1-40)
- Drusilla Mauritaniakoa (5ean jaioa)
Bigarren ezkontza Glafirarekin (Kapadoziako printzesa eta Arkelao Ktistesen alaba).
Lanak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Juba II.ak liburuak latinez eta grezieraz idatzi zituen historia, historia naturala, geografia, gramatika, margolaritza eta antzerkiari buruz. Soilik bere lanen zatiak mantendu ziren, honen lekukotzak beste egile batzuen lanetan geratuz. Gainera, liburutegi garrantzitsu bat bildu zuen gai ugarirekin, inongo zalantzarik gabe bere ekoizpen propio ugaria osatu zuena.
Arabiari buruz izeneko bere gidak arrakasta handia izan zuen Erroman, gainera, Asiriarrei Buruz, Libiari Buruz eta Erromaren Historia idatziz. Gramatikari dagokionez, Lexikoaren endekapenari buruz eta Antzekotasunak idatzi zituen. Artean, Margolaritzari buruz eta Antzerkiaren Historia bat idatzi zituen. Faunari buruz, berriz, Animali pozoitsuei buruz eta Fisiologiak.
Plinio Zaharrak Juba II.ari 65 aldiz erreferentzia egiten dio autoritate bezala Naturalis Historia izeneko bere lanean, eta Atenasen monumentu bat eraiki zen Jubaren idazkien errekonozimendu bezala.
Plinio Gaztearen arabera, Juba II.ak espedizio bat bidali zuen Kanariar uharteetara eta Madeirara. Juba II.ak Kanariar uharteei izen hori bertan zakur handi basatiak (canarius, latinezko can edo canis hitzetik, zakurra esan nahi duena) topatu zituztelako eman zien. Han bilduko zuen flora, fauna eta etnografiari buruzko informazioa. Bost uharte latinez izendatuko zituen: Canaria (egungo Kanaria Handia), Ninguaria (elur iraunkorren uhartea, egungo Tenerife), Capraria, Iuniona Maior (beharbada La Palma) eta Iuniona Minor, eta beste bat grezieraz, Ombrios (egungo El Hierro).
Ezaguna da, baita ere, Atlas Garaian aurkitu zuen tartiku bati buruzko liburu bat idatzi izanagatik, Euphorbia deitu zuena eta bere mediku pertsonalari eskainia. Beranduago, bere izen zientifikoa Euphorbia regis-jubae (Euphorbia Juba erregearena) izango zen, bere omenez (gaur egun Euphorbia obtusifolia ssp regis-jubae da). Arecaceae familiako Jubaea generoa ere bere omenez izendatua izan zen.
Flavio Filostratok honela oroitzen zuen bere pasadizoetako bat: "Eta Jubaren tratatuan elefanteek jazarriak direnean elkar laguntzen dutela irakurri dut, eta ahitu arte defendatzen direla, eta arriskutik kanpo daudenean, euren zariak aloearen zuhaitzaren malkoekin igurzten dituzte, zutik mantenduz, euren inguruan, medikuak bezala". (Apolonio Tianakoaren Bizitza, Loeb Classical Library, II. Liburua, XVI. atala).
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Juba II.a |