Julio Urkixo

Julio Urkixo
	; Irudi gehiago
; Espainiako Errepublikako Gorteetako diputatua
; Gorteetako diputatua
Bizitza
Jaiotza	Deustu eta Bilbo, 1871ko apirilaren 3a
Herrialdea	Espainia
Heriotza	Donostia, 1950eko urriaren 30a (79 urte)
Familia
Aita	Nicolás Adolfo Urquijo Goicoechea
Ama	María del Rosario Feliza Ybarra Aranbarri
Haurrideak	ikusi José María Urkijo Ibarra; Adolfo Urkixo Ibarra; Luisa Maria Urkixo Ibarra; Rafaela Urquijo Ybarra;
Hezkuntza
Heziketa	Salamancako Unibertsitatea ; Deustuko Unibertsitatea
Hizkuntzak	gaztelania; euskara; Volapük; frantsesa
Jarduerak
Jarduerak	idazlea, politikaria, abokatua, historialaria, filologoa, unibertsitateko irakaslea eta volapükologist (en)
Lantokia(k)	Madril
Enplegatzailea(k)	Salamancako Unibertsitatea
Jasotako sariak	ikusi Alfontso X.a Jakitunaren Ordenako Gurutze Handia (1949) ;
Kidetza	Real Academia Española; Historiaren Errege Akademia; Euskaltzaindia; Euskalerriaren Adiskideen Elkartea; Euskaltzaleen Biltzarra; Eusko Ikaskuntza
Mugimendua	Euskal Pizkundea
Sinesmenak eta ideologia
Alderdi politikoa	Elkarte Tradizionalista

Artikulu hau euskalariari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Urkixo».

Euskaltzain eta idazle batzuk, 1927an Euskaltzaindiak eginiko ohiko biltzar batean. Ezkerretik eskuinera, zutik: Orixe, Jean Elizalde, Seber Altube, Julio Urkixo eta Erramun Olabide. Eserita: Juan Bautista Eguzkitza, Bonifazio Etxegarai, Resurreccion Maria Azkue eta Georges Lakonbe.

Julio Urkixo Ibarra (Deustu, Bizkaia, 1871ko apirilaren 3a - Donostia, Gipuzkoa, 1950eko urriaren 30a) idazlea, euskalaria, eta testu biltzaile eta editorea izan zen. Anaia zuen Adolfo Gabriel Urkixo (Urkixoko kondea).

Eusko Ikaskuntzen Nazioarteko Aldizkariaren (RIEV) sortzaile eta zuzendari izan zen. Eusko Ikaskuntzaren sorreran parte hartu zuen 1918an, eta hurrengo urtean Euskaltzaindia sortu zelarik, lehen euskaltzainetako bat izan zen.

Biografia

Familia aristokrata batean jaio zen, Urkixoko kondearena. Jose Maria anaia politikaria eta La Gaceta del Norte egunkariaren sortzaileetako bat izan zen.

Zuzenbidea ikasi zuen Deustuko Unibertsitatean, eta 1892an Salamancako Unibertsitatean egin zen doktore. Deustuko irakasleen artean Julio Cejador euskaltzalea. Aita Aranak eta familiaren kapilaua zen Resurreccion Maria Azkuek hizkuntzalaritzarekiko zaletasuna piztu zioten. Hasieran volapük hizkuntza ikasi bazuen ere, (Konils Volapükik ipuin liburua idatzi zuen, euskaraz, 'Ipuin Volapuktarrak'), laster ekin zion euskara ikasteari. 1905ean Joanes Etxeberriren eskuizkribu argitaragabeak aurkitu zituen Zarauzko frantziskotarren komentuan. Bi urte geroago eskuizkribuen euskal atala argitara eman zuen. Latinezko atala ediziotik kanpo geratu bazen ere edizio bikaintzat jo izan da. 1907an, Georges Lakonberen laguntzarekin, Parisen Eusko Ikaskuntzen Nazioarteko Aldizkaria (RIEV) sortu zuen. 1908an presidentetza lana bete zuen Kanbon egindako Euskeltzaleen Biltzarean.

1909an Espainiako Historiako Erret-Akademiaren kide izendatu zuten. 1911an Euskalerriaren Alde aldizkaria sortu zuen. Donibane Lohizunen bizi izan zen zenbait urtez; baina, 1918an Lehenengo Mundu Gerra hasirik, Donostiara itzuli zen, germanofiloa zelako. Urte hartan Eusko Ikaskuntzaren sortzaileetako bat izan zen. 1922an Eusko Ikaskuntzen Nazioarteko Aldizkariaren zuzendari bihurtu zen eta 1933an Euskaltzaindian sartu zen. Bonneko Unibertsitateak Doctor Honoris Causa izendatu zuen 1924an eta 1927an Real Academia de la Lengua Españolako kide egin zuten.

Politikoki Comunión Tradicionalista alderdiaren kide izan zen. Juan Vázquez de Mella alderdikidearekin eztabaida sutsua izan zuen, Jaime de Borbón y Borbón-Parma hautatzeagatik. 1931ko hauteskundetan Gipuzkoatik gorteetako diputatu hautatu zuten. Kongresuan Eliza Katolikoaren aldeko jarrera sutsua azaldu zuen.

Espainiako Gerra Zibila piztu eta berehala, Donostiatik ihes egin zuen. Urtez urte hazitako liburu-bilduma, 14.000 alez osatua, arriskuan zegoela konturaturik, liburutegia babestera mikelete talde bat bidal zezan eskatu zion Leizaola Gipuzkoako Foru Aldundiaren idazkariari Manuel de Irujo anaiak. Horrela, 1936ko abuztuaren 2an, liburuak Gipuzkoako Foru Aldundiak bere babespean hartu zituen. Gerran anaia bat eta beste bost senide galdu eta gero, politika mundua utzi zuen. 1943an Euskalerriaren Adiskideen Elkarteko presidente bihurtu zelarik, ezin izan zituen Euskaltzaindia eta RIEV berriro biziberritu. 1949an, Gipuzkoako "seme kuttun" izendatu zuten.

Lanak

Bibliografía vascongada. Un manuscrito vasco-latino que se creía perdido, Donostia, 1905.
Los refranes vascos de Sauguis traducidos y anotados por A. Lamaignère, Baiona, 1909.
La tercera Celestina y el Canto de Lelo, Paris, 1911.
Una fuente del «Guero» (Axular imitador de Fr. Luis de Granada), Donibane Lohitzune, 1912.
Estado actual de los estudios relativos a la lengua vasca. Discurso pronunciado en el Congreso de Oñate el 3 de septiembre de 1918, Bilbo, 1918.
Lengua Internacional y Lenguas nacionales. El «euskera», lengua de civilización, Donostia, 1919.
El refranero vasco, t. I: Los refranes de Garibay, Donostia, 1919.
Un juicio sujeto a revisión. Menéndez Pelayo y los Caballeros de Azcoitia, Donostia, 1925.
La cruz de sangre. El Cura Santa Cruz. Pequeña rectificación histórica (a G. Bernoville), Donostia, 1928.
Discursos leídos ante la Real Academia en la recepción pública de D. Julio de Urquijo e Ibarra el día 24 de noviembre de 1929, Donostia, 1929.
Los amigos del País, según cartas y otros documentos inéditos del s. XVIII, Donostia, 1929.

«

Pío Barojaren hitzaldia ("Divagaciones sobre la cultura", 1920) Julio Urkixoren hitzaldi bati erantzunez:

«Yo creo que este comienzo de cultura vasca hay que intentarlo a base del castellano, no a base del vascuence. Esa tesis que ha sostenido don Julio de Urquijo, afirmando la posibilidad de que el euskera sea lengua de civilización, me parece una fantasía de filólogo, pero no una realidad. Hay que aceptar el hecho consumado, y el hecho consumado es que nuestro idioma de cultura es el castellano, que poco a poco deja de ser castellano para ser español».

Julio Urkixoren erantzuna RIEV aldizkarian:

«1.º Que los vascos en su casi totalidad son partidarios de la conservación de su lengua
2.º Que la verdadera rémora de la cultura en Euskalerria está en el atraso de los métodos pedagógicos y en el analfabetismo en el que se mantiene al casero.
3.º Que el bilingüismo de un pueblo, lejos de ser una rémora para la cultura del mismo, más bien despierta y aviva su inteligencia.
4.º Que si el vascuence continúa siendo patrimonio exclusivo de las clases analfabetas, sucumbirá ante el empuje de las lenguas vecinas.
5.º Que la dificultad de conservar el vascuence no proviene de su sintáxis como dijo el señor Baroja, sino de otras cosas.
6.º Que no debe romperse el nexo que necesariamente ha de existir entre la lengua literaria y el habla vulgar.»

»

—Pío Baroja eta Pío Baroja. El libro negro del euskera^[1]

Genealogia

Erreferentziak

↑ «El libro negro del euskara. La cultura vasca a base de castellano y no a base de vascuence (1920) | Escuela de Sara» web.archive.org 2013-07-15 (Noiz kontsultatua: 2024-08-28).

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Julio Urkixoren gaineko liburua, Bidegileak bilduman.
Julio Urkixo, Literaturaren Zubitegian.
Julio Urkixo, Euskonews & Media aldizkarian.
(Gaztelaniaz) Idoia ESTORNÉS ZUBIZARRETA: «Julio Urquijo Ybarra», Auñamendi Eusko Entziklopedia.

Datuak: Q3189826
Multimedia: Julio de Urquijo / Q3189826

[1] «El libro negro del euskara. La cultura vasca a base de castellano y no a base de vascuence (1920) | Escuela de Sara» web.archive.org 2013-07-15 (Noiz kontsultatua: 2024-08-28).

[1]