Edukira joan

Okinawako gudua

Koordenatuak: 26°30′N 128°00′E / 26.5°N 128°E / 26.5; 128
Wikipedia, Entziklopedia askea
Okinawako gudua
Bigarren Mundu Gerra
Pazifikoko Gerra
1. Dibisioko marinea Thompson subfusilarekin tirokatuz, bere kideak babesten duen bitartean. Okinawako gudua.
Data1945eko apirilaren 1etik ekainaren 22ra
LekuaOkinawa uhartea, Ryukyu uharteak, Japonia
Koordenatuak26°30′N 128°00′E / 26.5°N 128°E / 26.5; 128
EmaitzaAliatuen garaipena. 1972. urterarte AEBek Okinawa uhartea okupatu zuten
Gudulariak

Itsas babesa:


Buruzagiak
Ameriketako Estatu Batuak Simon Bolivar Buckner Jr.  †
Ameriketako Estatu Batuak Roy Geiger
Ameriketako Estatu Batuak Joseph Stilwell
Ameriketako Estatu Batuak Chester W. Nimitz
Ameriketako Estatu Batuak Raymond A. Spruance
Ameriketako Estatu Batuak William Halsey, Jr.
Erresuma Batua Sir Bernard Rawlings		 Japonia Mitsuru Ushijima  †
Japonia Isamu Chō  †
Japonia Hiromichi Yahara  (GP)
Japonia Minoru Ōta  †
Japonia Seiichi Itō  †
Indarra
183.000 marine eta soldadu 107.000 soldadu
24.000 miliziano
Galerak
12.520 hildako edo desagertu
36.631 zauritu		 110.000 inguru hildako
7.400 preso

Okinawako gudua, kode izenez Iceberg Operazioa[1] (ingelesez Battle of Okinawa, japonieraz 沖縄戦, Okinawa-sen eta okinaweraz 沖縄戦 Uchinaa ikusa), Bigarren Mundu Gerran zehar eta Pazifikoko Gerran jazotako gudu bat izan zen. 1945eko apirilaren 1etik ekainaren 22ra, Ryukyu uhartediko Okinawa uhartean gauzatu zen; bertan, AEBren eta Aliatuen armadak eta Japoniaren[2] armadak borrokatu ziren.

Pazifikoko Gerran jazotako gudu latz eta ankerrenetako bat izan zen, denera Japoniatik 550 kilometro eskasera dagoen uhartean 82 egunez borrokatu ziren; laztasun hori adierazteko, ingelesez, "typhoon of steel" (altzairuzko tifoia) eta japonieraz "tetsu no bōfū" (altzairuzko haize bortitza) ezizenak jaso ziren, gerra honetan japoniarrek kamikazeen erasoez baliatu eta aliatuek lehorreratzeko ontziteria eta eraso ibilgailu astun kopuru erraldoia erabili baitzuten.

1945eko apirilaren 1ean, Okinawako hasierako inbasioa Bigarren Mundu Gerrako Pazifikoko Frontean izandako eraso anfibiorik handiena izan zen[3][4]. Okinawa inguratzen duten Kerama uharteak martxoaren 26an bereganatu zituen 77. Infanteria Dibisioak. 82 eguneko guduak 1945eko apirilaren 1etik ekainaren 22ra arte iraun zuen. Uhartez uharteko kanpaina luze baten ondoren, aliatuek Kadenako aireko basea (Okinawa uharte handian) erabiltzeko asmoa zuten 'Downfall' operazioaren base gisa, Japoniako uharteen aurreikusitako inbasiorako, 550 km-ko distantziara zeudenak.

AEBk 10. Armada sortu zuten, AEBk, uhartean borrokatzeko, indar transbertsala osatu zuen Armadako 7., 27., 77. eta 96. Infanteria Dibisioak 1., 2. eta 6. Itsas Dibisioekin. 10. Armada bakarra zen, bere Aire Indar Taktiko propioa (Armada-Marineko komando bateratua) eta itsas indar konbinatuen eta anfibioen laguntza baitzuen. Indar aliatuen aurka egiteko, bertan Japoniako 32. Armada zegoen.

Ingelesez typhoon of steel (altzairuaren tifoia) deitu izan zaio borrokari, eta kotetsu no ame (altzairuzko euria) edo kotetsu no hageshi kaze (altzairuzko haize bortitza) japonieraz[5][6]. Goitizenek borroken gogortasunari, kamikaze japoniarren erasoen intentsitateari eta uharteari eraso zioten aliatuen ontzi eta ibilgailu blindatu kopuru handiari egiten diote erreferentzia. Gudua Ozeano Bareko odoltsuena izan zen, 50.000 aliatu inguru eta 84.166–117.000 japoniar hildako izan ziren[7][8]473–474 or., Japoniako armadan errekrutatutako okinawarrak barne[9]. Tokiko agintarien arabera, gutxienez 149.425 okinawar erail zituzten, behartuta bere buruaz beste egin, edo desagertu ziren[10].

Guduaren inguruko itsas operazioetan, bi aldeek ontzi eta hegazkin kopuru handia galdu zuten, Yamato korazatu japoniarra barne. Guduaren ostean, Okinawak flotaren ainguratokia, tropak antolatzeko eremuak eta Japoniaren inguruko aireportuak eskaintzen zizkien AEBko indarrei, Japoniako uharteen inbasiori begiratuta.

Guduaren ordena

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Aliatuak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
AEBren Okinawako operazioen mapa

Orotara, AEBko Armadak 103.000 soldadu baino gehiago zituen (horietatik 38.000 baino gehiago dibisioko artilleria, borrokarako laguntza eta HQ tropak ziren, beste 9.000 zerbitzuko tropekin)[11]39. or., 88.000 marine eta 18.000 itsas armadako langile baino gehiago (gehien bat seabeak eta mediku langileak)[11]40. or.. Okinawako guduaren hasieran, AEBetako Hamargarren Armadak 182.821 langile zituen bere agindupean[11]40. or.. Simon Bolivar Buckner Jr. teniente jeneralaren mende egotea aurreikusi zen, zeinak Richmond K. Turner almirantea informatuko baitzuen fase anfibioa amaitu arte eta ondoren Raymond A. Spruance almirantea zuzenean. AEBko Armadako, itsas armadako eta aireko armadako hegazkinek 3.000 baino gehiago izan ziren guduan zehar:ehiza-hegazkin, eraso-hegazkin, esplorazio-hegazkin, bonbardaketariak eta amiltze-bonbardaketariak barne. Inbasioa 18 korazatuz, 27 gurutzontziz, 177 destruktore/destruktore-eskoltaz, 39 hegazkin-ontziz (11 flota-garraiatzaile, 6 ontzi arin eta 22 eskolta-ontzi) eta tropa garraiatzeko hainbat ontziz osatutako flota batek lagundu zuen[12].

Itsas kontingente britaniarrak 251 itsas hegazkin britainiar lagundu zituen, eta barne hartzen zuen Commonwealth britainiarraren flota bat Australiako, Zeelanda Berriko eta Kanadako ontzi eta langileekin[13].

Japonia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Japoniako lurreko kanpaina (batez ere defentsakoa) 32. Armada erregularrak 67.000 soldadurekin (77.000 iturri batzuen ustez), eta Japoniako Armada Inperialaren 9.000 soldadu inguruk egin zuten Orokuko Base Navalean (horietatik ehunka batzuk baino ez ziren lurreko borrokarako entrenatu eta hornituak), errekrutatutako Ryukyuango 39.000 langilek lagunduta (Boeitai izeneko atzegoardiako 24.000 miliziano (azkar-azkar errekrutatutakoak) eta uniformerik gabeko 15.000 langile barne). Japoniarrek kamikaze taktikak erabili zituzten Leyte Golkoko guduaz geroztik, baina lehen aldiz bihurtu ziren defentsaren zati garrantzitsu. Apirilaren 1eko eta maiatzaren 25eko estatubatuarren lehorreratzearen artean, zazpi kamikaze eraso handi saiatu ziren, 1.500 hegazkin baino gehiagorekin.

32. Armada, hasieran, 9., 24. eta 62. dibisioek eta 44. Brigada Misto Independenteek osatzen zuten. 9. dibisioa Taiwanera eraman zuten inbasioaren aurretik, eta, ondorioz, Japoniako defentsa planak nahasi egin ziren. Lehengo erresistentzia, hegoaldean, Mitsuru Ushijima teniente jeneralak, bere kabinete buruak Isamu Chō teniente jeneralak, eta bere operazio buruak Hiromichi Yahara koronelak zuzendu behar zuten. Yaharak defentsa estrategiaren alde egin zuen, Chō-k, berriz, erasotzailearen alde.

Iparraldean, Takehido Udo koronelak zuen agintea. Itsas tropak, berriz, Minoru Ōta kontralmiranteak zuzendu zituen. Estatubatuarrek 6-10 dibisio lehorreratzea espero zuten, japoniarren bi dibisio eta erdiko garnizioaren aldean. Aginte nagusiak kalkulatu zuen kalitate handiagoko eta arma kopuruak AEBko dibisio bakoitzari Japoniako dibisio baten bospasei su-ahalmen ematen ziela. Horri, estatubatuarren itsas eta aireko su indar ugari gehitu behar zitzaion.

  • Okinawako komandante japoniarrak (1945eko otsailaren hasierako argazkia). Erdian: (1) Minoru Ota almirantea, (2) Mitsuru Ushijima teniente jenerala, (3) Isamu Cho teniente jenerala, (4) Hitoshi Kanayama koronela, (5) Kikuji Hongo koronela eta (6) Hiromichi Yahara koronela
    Okinawako komandante japoniarrak (1945eko otsailaren hasierako argazkia). Erdian: (1) Minoru Ota almirantea, (2) Mitsuru Ushijima teniente jenerala, (3) Isamu Cho teniente jenerala, (4) Hitoshi Kanayama koronela, (5) Kikuji Hongo koronela eta (6) Hiromichi Yahara koronela
  • Soldadu japoniarrak Okinawara iristen
    Soldadu japoniarrak Okinawara iristen
  • Eskolako neskek agur esanez Okinawara abiatuko den kamikaze pilotu bati
    Eskolako neskek agur esanez Okinawara abiatuko den kamikaze pilotu bati
  • Japoniako muinoen defentsarako tunel eta instalazio tipikoen AEBko diagrama militarra
    Japoniako muinoen defentsarako tunel eta instalazio tipikoen AEBko diagrama militarra
  • Japoniako 89 motako 150 mm-ko kanoi bat haitzuloko defentsa-sistema baten barruan ezkutatuta
    Japoniako 89 motako 150 mm-ko kanoi bat haitzuloko defentsa-sistema baten barruan ezkutatuta
  • Okinawako aireportuen mapa, 1945
    Okinawako aireportuen mapa, 1945

Japoniarrek nerabeak erabiltzen

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Tekketsu Kinnōtai nerabe soldaduak Okinawan

Okinawan, Japoniako Armada Inperialak 14-17 urteko 1.780 eskola-mutil mobilizatu zituen lehen lerroko Burdin eta Odol Inperialaren Gorputz gisa (japonieraz: 鉄血勤皇隊, Tekketsu Kinnōtai), Himeyuriko emakumezko ikasleak, berriz, erizaintza-unitate batean antolatu ziren[7]. Mobilizazio hori Armada Ministerioaren agindu batek egin zuen, ez legeak. Aginduek soldadu boluntario gisa mobilizatu zituzten ikasleak, forma-kontua baino ez; Egia esan, agintari militarrek, ikastetxeei, ikasle ia guztiak soldadu gisa «boluntario agertzera» behartzeko agindu zieten; batzuetan, beharrezko dokumentuak faltsutzen zituzten. Tekketsu Kinnōtai erdia inguru hil zen tankeen aurkako bonba suizidetan eta gerrilla operazioetan.

Ikasle talde horiek osatzen zituzten bigarren hezkuntzako 21 gizonezko eta emakumezkoen artean, 2.000 ikasle hil ziren gudu zelaian; emakumezko ikasleak soldadu japoniarren erizain gisa jarduten zutenean ere, gerraren baldintza gogorren mende zeuden oraindik[14].

Itsas gudua

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
« Lilura hipnotiko bat zegoen gure Mendebaldeko filosofiatik hain arrotza zen ikuskizunarentzat. Kamikaze bakoitza ikuskizun izugarri baten lekuko izatearen izu askatuarekin ikusi genuen, eta ez biktima gisa. Une batez, geure buruaz ahaztu ginen, han goian zegoen beste gizon haren pentsamendua haztamuka ari ginela. »
C.R. Brown, AEBko Itsas Armadako almiranteordea[15]711. or..

AEBko Itsas Armadaren 58. lantaldeak, Okinawako ekialdean zabalduta, 6 eta 8 destruktore arteko pikete talde batekin 13 hegazkin-ontzi (7 flota-hegazkin-ontzi eta 6 flota-hegazkin-ontzi arin) izan zituen lanean martxoaren 23tik apirilaren 27ra, eta kopuru txikiagoa geroago. Apirilaren 27ra arte, gutxienez 14 eta gehienez 18 eskolta hegazkin-ontzi zeuden inguruan une oro. Apirilaren 20ra arte, British Task 57. taldea, 4 hegazkin-ontzi handi handi eta 6 eskolta hegazkin-ontzirekin, Sakishima uharteetatik kanpo geratu zen hegoaldeko hegala babesteko[8]97. or..

Kanpaina luzean, baldintza estresagarrietan, Chester W. Nimitz almiranteak aurrekaririk gabeko urratsa egin behar izan zuen itsas komandante nagusiak atseden har zezaten eta indarberritu zitezen. Ontzidiaren izena komandante aldaketarekin aldatu ondoren, AEBren itsas indarrek AEBko 5. Flota izenarekin hasi zuten kanpaina, Spruance almirantearen agindupean, baina III. Flota izenarekin amaitu zuten Halsey almirantearen agindupean.

Japoniarren aireko oposizioa nahiko arina izan zen lehorreratzeen ondorengo lehen egunetan. Apirilaren 6an, ordea, espero zen aire-erreakzioa hasi zen Kyushutik etorritako 400 hegazkinen erasoarekin. Apirilean zehar, aldian-aldian, aireko eraso gogorrak jarraitu zuten. Martxoaren 26tik apirilaren 30era arte, 20 itsasontzi estatubatuar hondoratu ziren, eta 157 kaltetu etsaien ekintzengatik. Apirilaren 30erako, japoniarrek 1.100 hegazkin baino gehiago galdu zituzten aliatuen itsas armadaren erasoen ondorioz[8]102. or..

Apirilaren 6tik ekainaren 22ra, japoniarrek 1.465 hegazkin kamikaze aireratu zituzten Kyushutik, eskala handiko erasoetan; 185 banakako kamikaze-erasoaldi Kyushutik, eta 250 banakako kamikaze-erasoaldi Taiwanetik, orduan Formosa deitua. AEBko inteligentzia zerbitzuek Formosan 89 hegazkin zeudela uste bazuten ere, japoniarrek 700 inguru zeuzkaten, zatikatuak edo ondo kamuflatuak herri eta hiri sakabanatuetan; AEBko V. Aire Armadak ezbaian jarri zuen kamikazeak Formosatik zetozela zioen Armadaren baieztapena[16].

Galdutako itsasontziak txikiagoak ziren, radar-esploratzaile destruktoreak, batez ere, baita eskolta-destruktoreak eta lehorreratze-ontziak ere. Aliatuen gerraontzi nagusirik ez zen galdu, hainbat flota-hegazkin-ontzi oso kaltetuak izan ziren. Japoniarren eraso suizidetan, basea lehorrean zuten Shin'yō klaseko txalupa suizidak ere erabili ziren, nahiz eta Ushijimak batailoi suizida gehienak deseginak zituen gudua baino lehen, etsai handiago baten aurka emandako eraginkortasun txikiagatik. Ontziko tripulazioak infanteriako hiru batailoi gehigarritan birmoldatu ziren[17].

  • Japoniako Yamato korazatua AEBko hegazkinen eraso etengabeen ondoren lehertua.
    Japoniako Yamato korazatua AEBko hegazkinen eraso etengabeen ondoren lehertua.
  • Bunker Hill CV-17 AEBko hegazkin-ontzi estatubatuarra sutan bi hegazkin-kamikazek harrapatu eta 30 segundora.
    Bunker Hill CV-17 AEBko hegazkin-ontzi estatubatuarra sutan bi hegazkin-kamikazek harrapatu eta 30 segundora.

Ten-Go Operazioa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ten-Go Operazioa (Ten-gō sakusen) Seiichi Itō almiranteak zuzendutako japoniarren 10 itsasontzik (Yamato buru zela) osatutako eraso-saiakera izan zen. Talde txiki hark etsaien itsas-indarren tartean borrokatzeko agindua zuen, gero Yamato hondartu itsasertzetik borroka jarraitzeko, bere armak kostaldeko artilleria gisa eta tripulazioa itsas infanteria gisa erabiliz. Itsaspekoek Japoniako uretatik irten eta gutxira ikusi zuten Ten-Go Indarra, eta AEBko hegazkin-ontzi batek atzeman zuen.

300 hegazkinetik gorako erasoaren mendean bi orduko tartean, munduko korazaturik handiena hondoratu zen 1945eko apirilaren 7an, alde bakarreko borroka baten ondoren, Okinawara iritsi baino askoz lehenago. (AEBko torpedo-jaurtitzaileei alde bakarrera jotzeko agindua eman zitzaien gerraontziaren tripulazioaren kontrako uholde eraginkorrak saihesteko eta, ustez, armadura meheena zuen branka edo popara jotzeko). Yamatoren babes indarretik, Yahagi gurutzontzi arina eta 8 destruktoreetako 4 ere hondoratu ziren. Japoniako Itsas Armada Inperialak 3.700 marinel inguru galdu zituen, horien artean Itō almirantea, AEBko 10 hegazkinen eta 12 hegazkin-gizonen kontura.

Ozeano Bareko Britaniar Flota

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ozeano Bareko Britainiar Flotari (57. talde berezi gisa parte hartuz) Japoniaren Sakishima uharteetako aerodromoak neutralizatzeko lana eman zitzaion, martxoaren 26tik apirilaren 10era arrakastaz egin zuena. Apirilaren 10ean, Formosa iparraldeko aerodromoetan jarri zuten arreta. Indarra San Pedro badiara erretiratu zen apirilaren 23an. Maiatzaren 1ean, Ozeano Bareko Britainiar Flota ekintzara itzuli zen, lehen bezala aerodromoak menderatuz, oraingoan itsas eta hegazkin bonbardaketekin. Hainbat eraso kamikazek kalte handiak eragin zituzten, baina Itsas Armadako hegazkin-ontziek hegaldi-estalki blindatuak zituztenez, etenaldi labur bat baino ez zuten behar izan beren indarren operazioetara itzultzeko[18][19].

  • Royal Navy Flotako Grumman TBF Avenger, Supermarine Seafire eta HMS Implacable R86 Fairey Firefly-ren aireko indarrak motorrak berotzen aireratu aurretik.
    Royal Navy Flotako Grumman TBF Avenger, Supermarine Seafire eta HMS Implacable R86 Fairey Firefly-ren aireko indarrak motorrak berotzen aireratu aurretik.
  • HMS Formidable 67 sutan, maiatzaren 4an, kamikaze eraso baten ostean. Ontzia berrogeita hamar minutuz egon zen ekintzatik kanpo.
    HMS Formidable 67 sutan, maiatzaren 4an, kamikaze eraso baten ostean. Ontzia berrogeita hamar minutuz egon zen ekintzatik kanpo.

Lehorreko gudua

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
USS Idaho BB-42 korazatuak Okinawa bonbardatu zuen 1945eko apirilaren 1ean

Lehorreko gudua 1945eko apirilaren 1ean hasi zen, eta 81 egun, gutxi gorabehera, iraun zuen. Lehorreratu ziren lehen estatubatuarrak Infanteriako 77. Dibisioko soldaduak izan ziren, Kerama uharteetan lehorreratu zirenak, Okinawatik 24 km mendebaldera, martxoaren 26an. Lurreratze subsidiarioak jarraitu zituzten, eta Kerama uharte-taldea hurrengo bost egunetan aseguratu zuten. Hasierako operazio horietan, Infanteriako 77. Dibisioak 27 hildako eta 81 zauritu jasan zituen, eta japoniarrek 650 hildako eta preso hartutakoak izan zituzten. Operazioak ainguratze babestu bat eman zion ontzidiari, eta ontzi suiziden mehatxua ezabatu zuen[8]50-60. or..

Martxoaren 31n, Errekonozimenduko anfibioen marineak Keise Shima-n (lau uharte txiki) lehorreratu ziren inolako eragozpenik gabe, Okinawako Naha hiriburutik 13 km mendebaldera. Long Tom izeneko artilleriako 155 mm-ko talde bat (6,1 hazbeteko) lau uharteetan lehorreratu zuten Okinawako operazioak estaltzeko[8]57. or..

Okinawa iparraldea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Estatu Batuetako Itsas Armadaren errefortzuak lehorreratzen Okinawako hondartza-buruari eusteko, 1945eko apirilaren 1ean.

Lehorreratze nagusia XXIV. eta III. Gorputz Anfibioek egin zuten Hagushiko hondartzetan, Okinawako mendebaldeko kostaldean, apirilaren 1ean. II. Itsas Dibisioak agerpen bat egin zuen Minatogako hondartzetan (hego-ekialdeko kostaldean) japoniarrak estatubatuar asmoei buruz engainatzeko eta handik erreserben mugimendua atzeratzeko[8]68-74. or..

X. Armadak erraz zeharkatu zuen uhartearen hego-erdialdea, lehorreratu eta ordu gutxira Kadena eta Yomitar aireko baseak harrapatuz[1]67-69. or.[8]74-75. or.. Oposizio ahula ikusita, Buckner jeneralak bere planaren II. Fasearekin berehala jarraitzea erabaki zuen, Okinawa iparraldea bahitzea. Seigarren Itsas Dibisioak Ishikawa Istmoan gora egin zuen, eta, apirilaren 7an, Motobu penintsula bereganatu zuen[8]138-141. or..

Sei egun geroago, apirilaren 13an, II. Batailoia, XXII. Itsas Erregimentua, Hedo Pointera iritsi zen, uhartearen iparraldereneko muturrean. Puntu honetan, iparraldeko japoniar indar gehienak (Udo Force izenez kodetua) Motobu penintsulan zeuden zokoratuta. Lurra menditsua eta basotsua zen, eta japoniar defentsak Yaedake mendian kontzentratuta zeuden, penintsulako erdialdeko tontor eta amildegi harritsuz osatutako multzo bihurrian. Borroka gogorrak izan ziren marineek, apirilaren 18an, Yaedaketik alde eginarazi aurretik[8]141-148. or.. Maiatzaren 24an, japoniarrek 'Gi-gou Operazioa' egin zuten: Giretsu Kuteitai komandoen talde bat airez garraiatu zuten yomitarren aurkako eraso suizida batean. 260.000 litro erregai eta bederatzi hegazkin suntsitu zituzten, defendatzaileek erail aurretik, zeinak bi gizon galdu zituzten.

Infanteriako 77. Dibisioak apirilaren 16an eraso zuen Ie Shima, penintsulako mendebaldeko muturrean dagoen uharte txiki bat. Ohiko arriskuez gain, Infanteriako 77. Dibisioak eraso kamikazeak eta lantzaz armaturiko tokiko emakumeak ere aurkitu zituen. Borroka gogorrak izan ziren apirilaren 21ean eremua segurtatua izan eta Japoniaren aurkako operazioetarako beste base bat bihurtu aurretik[8]149-183. or..

Okinawa hegoaldea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
AEBko marineek hildako soldadu japoniar baten ondotik igarotzen dira suntsitutako herri batean, 1945eko apirila.
Infanteriako 77. Dibisioko soldadu estatubatuarrek 1945eko maiatzaren 8ko Europako Garaipen Egunaren irrati-txostenak entzuten.
Infanteriako 96. Dibisioko soldaduek japoniarren posizioak erasotzen, Big Apple Ridge-n.

VI. Itsas Dibisioak Okinawako iparraldea garbitzen zuen bitartean, AEBren Armadako Infanteriako 96. eta 7. Dibisioak hegoalderantz zihoazen Okinawako istmo estuan zehar. Infanteriako 96. Dibisioa Japoniako tropen erresistentzia basatiarekin egin zuen topo Okinawa mendebaldean, 1. errepidetik ekialdera eta Shuritik 8 kilometro ipar-mendebaldera gotortuta zeudenak, Cactus Ridge izenaz ezagutzen hasi zena[8]104-105. or.. Infanteriako VII. Dibisioak japoniar oposizio basati bera aurkitu zuen Arakatxitik 910 metro hego-mendebaldera zegoen muino harritsu batetik (beranduago "Muinoa" deitua). Apirilaren 8ko gauean, tropa estatubatuarrek horiek eta beste hainbat gotorleku zituzten garbituak. 1.500 baja baino gehiago jasan zituzten guduan, baina 4.500 japoniar hil edo harrapatu zituzten. Hala ere, gudua hasi baino ez zen egin, zeren konturatu baitziren horiek aurre-gotorlekuak besterik ez zirela, Shuri lerroa zaintzen zutenak[8]105-108. or..

Hurrengo helburu estatubatuarra Kakazu Ridge (26°15′32″N 127°44′13″E / 26.259°N 127.737°E / 26.259; 127.737) izan zen, Shuriren kanpoko defentsen zati ziren bi muino mendate batez lotuak. Japoniarrek ondo prestatuak zituzten beren posizioak, eta gogor borrokatu zuten. Japoniar soldaduak kobazulo gotortuetan ezkutatu ziren. Indar estatubatuarrek, askotan, soldaduak galdu ohi zituzten japoniarrak kobazulo bakoitzetik edo beste gordeleku batetik atera aurretik. Japoniarrek pistolaz mehatxaturik bidali zuten okinawarrak ura eta hornigaiak lortzeko, eta horrek biktima zibilak eragin zituen. Estatubatuarren aurreratzea gupidagabea izan zen, baina hildako asko eragin zituen alde bietan[8]110-125. or..

AEBk Kakazu Ridge-ren aurka egindako erasoa geldiarazita, Ushijima teniente jeneralak (Chō jeneralaren eraginez) erasoaldia bere gain hartzea erabaki zuen. Apirilaren 12ko gauean, 32. armadak estatubatuarren posizioei eraso egin zien fronte osoan zehar. Japoniarren eraso gogorra, iraunkorra eta ondo antolatua izan zen. Buruz buruko borroka gogor baten ondoren, erasotzaileek atzera egin zuten, hurrengo gauean erasoaldia errepikatzeko. Apirilaren 14ko azken erasoa atzera bota zuten berriro. 32. Armadaren aginte-gorenak ondorioztatu zuen gaueko infiltrazio-taktiken mende zeudela estatubatuarrak, baina haien su-indar handiagoak oso arriskutsu bihurtzen zituela tropa japoniarren eraso kontzentratuak, eta beren defentsa-estrategiara itzuli ziren[8]130-137. or..

Infanteriako 27. Dibisioak, apirilaren 9an lehorreratu zenak, eskuin aldeko agintea hartu zuen, Okinawako mendebaldeko kostaldean. Beraz, John R. Hodge jeneralak hiru dibisio zituen lerroan, 96-a erdialdean, eta 7-a ekialdean, eta dibisio bakoitzak 2,4 km inguruko frontea zuen aurrean. Hodgek, apirilaren 19an, beste erasoaldi bat hasi zuen 324 kanoiekin, Pazifikoko fronteko handiena. Korazatu, gurutzontzi eta destruktoreek bat egin zuten bonbardaketarekin, eta, haiekin batera, armadako eta itsas-infanteriako 650 hegazkinek eraso egin zieten japoniarren posizioei napalm, suziri, bonba eta metrailadoreekin. Japoniar defentsak alderantzizko maldan zeuden, non defendatzaileek, segurtasun erlatiboan, artilleria eta aire erasoak espero zituzten, eta, kobazuloetatik ateraz, mortero eta granadak estatubatuarren gainean jaurtitzen zituzten aurrerantz zihoazela[8]184-194. or..

Kakazu Ridge gaindituz, aurrera egiteko tankeen eraso batek ez zuen bat egin bere infanteriako euskarriarekin, zeinak gandorra zeharkatu nahian ari baiten, eta, beraz, porrot egin zuen, eta 22 tanke galdu zituen. Su-jaurtitzaile tankeek kobazuloetako defentsa asko garbitu zituzten arren, ez zen aurrerapenik izan, eta XXIV. Gorputzak 720 baja jasan zituen. Galerak handiagoak izan zitezkeen japoniarrek beren infanteria erreserba ia guztiak hegoalderago lotuta izan ez balute; izan ere, Bigarren Itsas Dibisioak, une berean, Minatogako hondartzetan egiten ari zen beste eraso batengatik[8]196-207. or..

Apirilaren amaieran, Armadaren indarrek Mecatoren defentsa lerroa[20] zeharkatu ondoren, Itsas-infanteriako I. Itsas Dibisioak, hala, Infanteriako 27. Dibisioa ordezkatu zuen, eta Infanteriako 77.ak 96.a. Itsas-infanteriako VI. Dibisioa iritsi zenean, III. Anfibioen Gorputzak eskuineko hegala hartu zuen, eta X. Armadak guduaren kontrola hartu zuen[8]265. or..

Richard P. Ross Jr. teniente koronelak, 3. batailoiko komandanteak, Marineen 1.a , frankotiratzaileen tiroari aurre egiten die Estatu Batuetako bandera Shuri gazteluko ​​parapetoen gainean jartzeko, maiatzaren 30ean. Bandera hau Cape Gloucester eta gero Peleliu gainean altxatu zen.
Japoniako gerra-preso bat arantzadun alanbrearen atzean eserita, bera eta beste 306 VI. Marine Dibisioak guduaren azken 24 orduetan harrapatu ostean.

Maiatzaren 4an, 32. Armadak beste kontraeraso bat jo zuen. Oraingoan, Ushijima eraso anfibioak egiten saiatu zen lerro amerikarren atzean. Bere erasoaldiari laguntzeko, japoniar artilleria aire zabalera atera zen. Horren bidez, 13.000 sostengu-erronda egin ahal izan zituzten, baina AEBko kontrabateria sute eraginkorrak dozenaka artilleria-pieza japoniar suntsitu zituen. Erasoak huts egin zuen[8]283-302. or..

Bucknerrek beste eraso estatubatuar bat jo zuen maiatzaren 11n, eta hamar eguneko borroka gogorrak jarraitu zioten. Maiatzaren 13an, Infanteriako 96. Dibisioko eta 763. tanke-batailoiko tropek Conical Hill bereganatu zuten (26°13′N 127°45′E / 26.21°N 127.75°E / 26.21; 127.75). Yonabaru kostaldeko lautadatik 145 metro igota, japoniar defentsa nagusien ekialdeko aingura zen ezaugarri hori, eta 1.000 japoniar inguruk defendatzen zuten. Bien bitartean, kontrako kostaldean, 1. eta 6. Dibisioek 'Sugar Loaf Hill' (26°13′19″N 127°41′46″E / 26.222°N 127.696°E / 26.222; 127.696) lortzeko borrokatu zuten. Bi posizio giltzarri horiek harrapatzeak agerian utzi zituen japoniarrak Shuri inguruan, bi aldeetan. Bucknerrek Shuri biltzea, eta japoniar indar defendatzaile nagusia harrapatzea espero zuen[8]311-359. or..

Maiatzaren amaieran, montzoi euriteek liskarrean zeuden muino eta bideak istinga batean bihurtu zuten, eta egoera taktiko eta medikoak larriagotu zituzten. lehorreko aurrerabidea I. Mundu Gerrako gudu-zelai baten antzekoa izaten hasi zen, tropak lokatzetan murgildurik baitzeuden, eta errepideak urez gainezka zeudenez, zaurituen ebakuazioa atzegoardiaraino asko oztopatu zen. Tropak euriak bustitako zelai batean bizi ziren, aldi berean zabortegia eta hilerria zen zelai batean. Lurperatu gabeko gorpu japoniar eta estatubatuarrak desegiten ziren; lokatzetan hondoratu, eta eltzekari kaltegarri baten parte bihurtu ziren. Malda koipetsuetan behera lerratzen zen edonork erraz aurki zitzakeen sakelak harrez beteta bidaiaren amaieran[8]364-370. or..

Maiatzaren 24tik 27ra, VI. Itsas Dibisioak Naharen hondakinak, uharteko hiririk handiena, arretaz okupatu zituen[8]372-377. or..

Maiatzaren 26an, aireko begiraleek tropa mugimendu handiak ikusi zituzten Shuritik behera. Maiatzaren 28an, marine-patruilek posizio abandonatu berriak aurkitu zituzten Shuritik mendebaldera[8]391-392. or.. Maiatzaren 30erako, Armada eta Itsas Inteligentzia ados zeuden japoniar indar gehienak Shuri lerrotik erretiratu zirela, 640 m Shuriko gaztelutik ekialdera, eta gaztelua defentsarik gabe zegoela informatu zuten. 10:15ean, A konpainian, marineen bosten batek gaztelua okupatu zuten[8]395-496. or..

Shuri gaztelua USS Mississippi korazatuak hiru egunez bonbardatu zuen aurreratzearen aurretik[21]. 32. Armada hegoaldera erretiratu zen, eta marineek lan erraza izan zuten Shuri gaztelua segurtatzen[21][22]. Gaztelua, ordea, I. Itsas-Dibisioak esleituriko eremutik kanpo zegoen, eta Infanteriako 77. Dibisioko komandantearen eta pertsonalaren ahalegin sutsuek bakarrik eragotzi zuten AEBko aire eta artilleria bonbardaketa bat, zeinak lagun arteko tiro eta bonbardaketek baja asko eragingo baitzituen[8]396. or..

Maiatzaren 29an, bandera konfederatu bat altxatu zuten Shuri gazteluaren gainean[23] handik hiru egunera Estatu Batuetako bandera batek ordezkatu baino lehen, Buckner jeneralaren aginduz[24].

Japoniarren erretiratzea, artilleriako suak erasanda egon arren, trebetasun handiz egin zen, gauez eta montzoi ekaitzek lagunduta. 32. Armadak ia 30.000 kide eraman ahal izan zituen Kiyango penintsulan zuen azken defentsa lerrora, eta horrek, azkenean, Okinawako sarraskirik handiena eragin zuen guduaren azken faseetan, milaka zibilen heriotza barne. Gainera, Japoniako Itsas Armada Inperialeko (IJN) 9.000 soldadu zeuden, 1.100 milizianoren laguntzarekin, eta 4.000 iheslari inguru zeuden lur azpiko kuartel nagusian, Okinawako itsas-basera begira dagoen aldean, Oroku penintsulan, aerodromoaren ekialdean[8]392-394. or..

Ekainaren 4an, Itsas-Dibisioko elementuek eraso anfibio bat egin zuten penintsulan. Japoniar 4.000 marinelek, Ōta almirantea barne, beren buruaz beste egin zuten ekainaren 13an, lurpeko itsas kuartelaren barruan eskuz eraikitako tunelen barruan[8]427-434. or.. Ekainaren 17an, Ushijimaren 32. armada txikituaren hondarrak, uhartearen hegoaldean, Itomango hego-ekialdean dagoen bazter batean sartu zituzten[8]455-461. or..

Ekainaren 18an, Buckner jenerala hil zen artilleria japoniarraren tiroen ondorioz, bere tropen aurreratzea zaintzen ari zela. Roy Geiger jeneral nagusiak ordezkatu zuen Buckner. Agintea hartu zuenean, Geiger AEBko marina infanteriako estatubatuar bakarra izan zen borrokan AEBko armada bat zuzentzen; bost egun geroago, Joseph Stilwell jeneralak ordezkatu zuen. Ekainaren 19an, infanteriako 96. Dibisioko komandantea zen Claudius Miller Easley brigada-jenerala hil zen Japoniako metrailadore-tiroen ondorioz, bere tropek frontean aurrera egin zutela egiaztatzen zuelarik[8]461. or..

Japoniar erresistentziaren azken hondarrak ekainaren 21ean amaitu ziren, japoniar batzuk ezkutatzen jarraitu zuten arren, Okinawako prefekturako gobernadore izango zen Masahide Ōta barne[25]. Ushijimak eta Chok, harakiriaz, beren buruaz beste egin zuten 89 muinoan, bere aginte-kuartel nagusian, guduaren amaieran[8]468-471. or.. Yahara koronelak bere buruaz beste egiteko baimena eskatu zion Ushijimari, baina jeneralak ezezkoa eman zion, esanez: «Hiltzen bazara ez da inor geldituko Okinawako guduari buruz egia jakiteko, jasan ezazu behin-behineko lotsa, baina jasan ezazu. Zure komandantearen agindua da»[26]723. or.. Yahara izan zen uharteko borrokatik bizirik atera zen ofizialik nagusiena, eta, geroago, Okinawako gudua izeneko liburua idatzi zuen. Ekainaren 22an, X. Armadak bandera goratze ekitaldi bat egin zuen Okinawako erresistentzia antolatuaren amaiera adierazteko. Ekainaren 23an, garbitasun operazio bat hasi zen, ekainaren 30ean amaitu zena[8]471-473. or..

1945eko abuztuaren 15ean, Matome Ugaki almirantea hil zuten Iheyajima uharteko kamikaze sarekada bateko partaide zela. Errenditze ekitaldi ofiziala irailaren 7an egin zen, Kadenako aerodromotik gertu.

Biktimak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
AEBko bi kostazainek omenaldia egiten diote Ryukyu uharteetan hildako lagunari.

Okinawako gudua Pazifikoko gerraren gudurik latzena izan zen[27][28]. Guduan zehar izandako heriotzen kontaketarik osoena 'Bakearen Kantoi-harria' monumentuan dago, Okinawako Prefekturako Bakearen Oroimenezko Museoan, non Bigarren Mundu Gerran Okinawan hil zen pertsona bakoitzaren izenak identifikatzen diren. 2022tik aurrera, monumentuak 241.686 izen ditu, horien artean, 149.611 okinawar, 77.485 japoniar soldadu inperial, 14.010 estatubatuar[10] eta Hego Korea (382), Erresuma Batua (82), Ipar Korea (82) eta Taiwan (34)[10].

Zenbakiak Okinawako guduan erregistratutako heriotzei dagozkie, 1945eko martxoaren 26an AEBk Kerama uhartean lehorreratu zirenetik 1945eko irailaren 2an japoniarren errenditzea sinatu zuten arte, baita Pazifikoko Gerran Mantxuriako gertakariaren ondorengo 15 urteetan Okinawan gertatutako hildako guztiei ere, Okinawan gerra aurreko urtean eta errenditzearen ondorengo urtean hil zirenekin batera. Inauguratze unean, 234.183 izen inskribatu ziren, eta izen berriak gehitzen dira beharrezko diren heinean[29][30][31]. Okinawan hildako 40.000 zibilak japoniar armadak errekrutauak ziren, eta borrokan hildako gisa zenbatzen dira.

Galera militarrak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Estatu Batuak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
AEBko bi soldadu zauritu Okinawan, 1945eko apirilaren 20an.
AEBko bi M4 Sherman tanke Japoniako artilleriak eraitsiak, Bloody Ridge-n, 1945eko apirilaren 20an

Estatubatuarrek 48.000 hildako inguru izan zituzten, 33.000 gudutik kanpoko biktimak (psikiatrikoak, zauriak, gaixotasunak) barne hartu gabe, eta, horietatik, 12.000 baino gehiago hil edo desagertu egin ziren. Ekintzetan hildakoak izan ziren: 4.907 Itsas Armadakoak, 4.675 Armadakoak eta 2.938 Itsas Armadako kideak; itsasoan izandako itsas galerak eta inguruko uharteetan izandako galerak kenduz gero (Ie Shima kasu), 6.316 hildako eta 30.000 zauritu baino gehiago gertatu ziren Okinawan bertan[32]. Beste autore batzuek (John Keeganek, adibidez) zenbaki handiagoak ematen dituzte[33].

AEBren ezbeharrik ospetsuena Buckner teniente jenerala izan zen. Japoniar defentsak aurrez aurre erasotzeko erabakia, azkenean, arrakastatsua izan zen, nahiz eta oso garestia izan AEBrentzat bizitzetan. Kanpaina amaitzeko lau egun falta zirenean, Buckner artilleria japoniarraren tiroek hil zuten, koralezko puska hilgarriak sartuz gorputzean, bere tropak lehen lerroan ikuskatzen zituen bitartean. Bigarren Mundu Gerran etsaien tiroek hil zuten AEBko ofizialik onena izan zen. Buckner hil eta biharamunean, Easley brigada-jenerala hil zen Japoniako metrailadoreen tiroen ondorioz. Ernie Pyle gerra korrespontsala ere hil zen Japoniako metrailadore tiroen ondorioz, Ie Shiman, Okinawa ipar-mendebaldeko uharte txiki batean[34].

AEBko Armadaren azken argazkia, Gen tenientea. Simon Bolivar Buckner, Jr. (eskuinean), 1945eko ekainaren 18an hartua. Geroago, artilleria japoniarraren tiroek hil zuten.
AEBko Armadako Claudius Miller Easley Brigada-Jeneralaren azken argazkia, 1945eko ekainaren 19an hartua. Geroago, Japoniako metrailadoreen tiroek hil zuten.

AEBk 768 hegazkin galdu zituen hiru hilabetean, Kyushuko aerodromoak bonbardatu, eta kamikazeak jaurtitzen zituztenak barne. Borrokan, 458 galdu ziren, eta beste 310ak istripu operatiboetan. Itsasoan, 368 itsasontzi aliatu —120 ontzi anfibio barne— kaltetu ziren, eta beste 36 —15 ontzi anfibio eta 12 destruktore barne— hondoratu ziren Okinawako kanpainan. AEBko Itsas Armadaren hildakoak zaurituak baino gehiago izan ziren: 4.907 hildako eta 4.874 zauritu, batez ere kamikazeen erasoengatik[35].

AEBko kide biktimen artean, milaka dira buruko krisi kasuak. Marine Corps Gazette egunkarian aurkeztutako guduaren arabera:{{Aipua| Bigarren Mundu Gerran, osasun mentaleko arazo gehiago sortu ziren Okinawako gudutik Pazifikoko beste edozein gudutik baino. Artillerien eta morteroen etengabeko bonbardaketek, ezbehar-tasa handiekin batera, kide askorengan borroka-nekea sortzen zuen. Gainera, euriteek lokatza eragin zuten, tankeen mugimenduak oztopatuz eta beldar-ibilgailuak hildakoak ateratzea eragotziz, eta marineak, beren hildakoak modu egoki eta ohoretsuan lurperatzeaz harro daudenak, beren kideak zeuden lekuan uztera behartuta zeuden. Horrek, lagun eta etsai ziren milaka gorputzekin batera, uharte osoa zipriztintzen zuen, eta ia dasta zitekeen usaina sortzen zuen. Morala oso baxua zen maiatzerako, eta diziplina egoerak, oinarri moralez, barometro baxua zuen portaera onargarrietarako. Japoniarrek gerra osoan eragindako ankerkeria gupidagabeek estatubatuar askoren portaera aldatzea ekarri zuen (hala ikusia estandar tradizionalen arabera), eta horrek japoniar hondarren profanazioa ekarri zuen, baina, Okinawan, herria giza ezkutu gisa erabiltzeko taktika japoniarrak izu eta oinaze itxura berri bat ekarri zion estatubatuar gaitasun psikologikoari[9].

Okinawako ohorezko domina hartzaileen zerrenda:

  • Beauford T. Anderson – apirilaren 13
  • Richard E. Bush – apirilaren 16
  • Robert Eugene Bush – maiatzaren 2
  • Henry A. Courtney Jr. – maiatzaren 14–15
  • Clarence B. Craft – maiatzaren 31
  • James L. Day – maiatzaren 14–17
  • Desmond Doss – apirilaren 29 – maiatzaren 21
  • John P. Fardy – maiatzaren 7
  • William A. Foster – maiatzaren 2
  • Harold Gonsalves – apirilaren 15
  • William D. Halyburton Jr. – maiatzaren 10
  • Dale M. Hansen – maiatzaren 7
  • Louis J. Hauge Jr. – maiatzaren 14
  • Elbert L. Kinser – maiatzaren 4
  • Fred F. Lester – ekainaren 8
  • Martin O. May – apirilaren 19–21
  • Richard M. McCool Jr. – ekainaren 10–11
  • Robert M. McTureous Jr. – ekainaren 7
  • John W. Meagher – ekainaren 19
  • Edward J. Moskala – apirilaren 9
  • Joseph E. Muller – maiatzaren 15–16
  • Alejandro R. Ruiz – apirilaren 28
  • Albert E. Schwab – maiatzaren 7
  • Seymour W. Terry – maiatzaren 11

Okinawan hondoratutako edo hondatutako ontzi aliatuak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hurrengo taulan, Okinawako guduan kalteak jaso edo hondoratu ziren ontzi aliatuak agertzen dira, 1945eko martxoaren 19tik uztailaren 30era bitartean. Taulan, 147 ontzi daude kaltetuta, horietatik bost japoniarren txalupa suizidek kaltetuak, eta beste bost itsas-minak. Apirilaren 1ean, Okinawako anfibio lehorreratzearen aurretik hasitako itsas guduan, USS Franklinek 800 hildako eta desagertu baino gehiago jasan zituen, eta USS Bunker Hillek 396 hildako eta desagertu. Bigarren Mundu Gerran hondatutako edo hondoratutako hegazkin-ontzi estatubatuarren lehen eta hirugarren bizitza-galerarik handiena izan zen. USS Franklin (1945eko martxoaren 19an, D4Y Suisei (Judy) hegazkin batek bi bonba zartarazita) eta USS Bunker Hill izan ziren japoniarren erasoetatik kalte handiak jasan zituzten bi hegazkin-ontzi bakarrak, eta, ondorioz, Bigarren Mundu Gerraren bukaeraren ondoren inolako zerbitzu aktiborik izan ez zuten Essex-motako hegazkin-ontzi bakarrak izan ziren. Iturri baten arabera, japoniarrek, Okinawako kanpainan, 3.700 eraso baino gehiago egin zituztela kalkulatzen da; eraso asko kamikazeak izan ziren, eta erasotzaileek 200 ontzi aliatu baino gehixeago kaltetu zituzten, 4.900 itsas ofizial eta marinel hil eta 4.824 inguru zauritu edo desagertu zirelarik[36]. USS Thorton ontzia kaltetua gertatu zen AEBko beste ontzi batekin izandako talkaren ondorioz.

Japoniarren aire erasoak hain izan ziren gogorrak, esen V. Flotaren komandante Almirante Spruanceren banderadun hegazkin-ontzi nagusiak bi aldiz jo zituzten (USS Indianapolis martxoan jo zuten, eta erretiratu egin behar izan zuten konponketetarako, eta USS Mexiko Berrira aldatu behar izan zuten, zeina maiatzean jo baitzuten). Marc Mitscher almiranteordea eta bere armadaburua, Arleigh Burke komodoroa, kamikazeek hil edo zauritzetik metro batzuetara egon ziren USS Bunker Hill hegazkin-ontzi banderadun nagusian, non Mitscherren hiru ofizial eta hamaika funtzionario hil ziren, eta bandera-kabina ere suntsitu zuen, bere uniforme, paper eta ondasun guztiekin batera. Bi egun geroago, Mitscherren USS Enterprise hegazkin-ontzi banderadun nagusi berria ere kamikaze batek jo zuen, eta, berriro ere, hegazkin-ontzi banderadunez aldatzera behartu zuen. Flota hegazkin-ontzi biak borrokatik kanpo gelditu ziren gainerako gerra garairako[37].

*  hondoa jo zuen, edo, kalte konponezinen ondorioz, hondoratu behar izan zuten. Hondoratuen artean, gehienak ontzi txikiagoak ziren, 300 -450 oineko destruktoreak barne. Kargaontzi txiki batzuk ere hondoratu ziren; horietako su hartu zuten munizioak zeuzkatelako.

#  kalteen ondorioz desegina edo eraitsia.

Japoniar indarrek, nagusiki kamikazeak, Okinawan hondoratu edo kaltetutako aliatuen ontziak, martxoaren 19tik 1945eko uztailaren 30era[38]
Eguna Ontzia Mota Zioa Hildakoak Zaurituak
1945 mar 19 USS Wasp Hegazkin-ontzia Aire-erasoa, bonba hegaldiaren bidez eta hangar-oholak 101 269
1945 mar 19 USS Franklin Hegazkin-ontzia Aire erasoa, 724 265
1945 mar 20 USS Hasley Powell Destruktorea Aire erasoa, kamikazea 12 29
1945 mar 26 * USS Haligan Destruktorea Mina, Maye Shima-tik 3 milia HE-ra,
-k aurreko 2 leherkari lehertu ziren, branka lehertua[39] 		153 39
1945 mar 26 USS Kimberly Destruktorea Aire erasoa, kamikazea, 4 57
1945 mar 27 USS Murray Destruktorea Aire erasoa, bonba 1 116
1945 mar 27 USS O'Brian Destruktorea Aire erasoa, Aichi D3A (Val) heg. kamikazea, bonbarekin 50 76
1945 mar 28 * USS Skylark Mina-arakatzaile txikia Mina, Hagushi hondartzetako minak bi aldiz jo zituen 5 25
1945 mar 28 USS LSM(R)-188 Lehorreratze ontzia Aire erasoa, kamikazea, 15 32
1945 mar 29 USS Wyetaot Eraso-garraioa Mina, bonba 0 1
1945 mar 31 USS Indianapolis Gurutzontzia Aire erasoa, bonba erregai deposituetan 9 20
1945 apr 1 USS Adams Destruktore minaketaria Aire erasoa, kamikazea, txopa bonbekin 0 0
1945 apr 1 USS Alpine Eraso-garraioa Aire erasoa, bonba eta kamikazea 16 27
1945 apr 1 USS Hinsdale Eraso-garraioa Aire erasoa, kamikazea, bonba ur-lerroan 16 39
1945 apr 1 #USS LST-884 Tankeak lehorreratzeko ontziak Aire erasoa, kamikazea, Mai 6an ihes egina 24 21
1945 apr 1 HMS Ulster Destruktorea Aire erasoa, gertuko bonba, oso kaltetua 2 1
1945 apr 2 * USS Dickerson Destruktore garraiolaria Aire erasoa, kamikazea, zubia erausi zion, atoian, ihes egina[40] 54 23
1945 apr 2 USS Goodhue Eraso-garraioa Aire erasoa, kamikazea, zubi-masta nagusiari jota,
karga-boladak, pistola-tutuak, albo batean.[41] 		24 119
1945 apr 2 USS Henrico Eraso-garraioa Aire erasoa, kamikazea, bonbak zubian 49 125
1945 apr 2 USS Achernar Eraso-garraioa Aire erasoa, kamikazea, bonbak istriborra jo zuen 5 41
1945 apr 3 USS Wake Isleta Eskolta hegazkin-ontzia Aire erasoa, kamikazea, ur-lerroaren azpian jo zuen 0 0
1945 apr 3 USS Pritchett Destruktorea Aire erasoa, 500 lb-ko bonba 0 0
1945 apr 3 USS Foreman Destruktorea Aire erasoa, bonba bere hondotik pasatu zen; azpian eztanda egin zuen 0 3
1945 apr 3 USS LST-599 Tankeak lehorreratzeko ontzia Aire erasoa, kamikazea, bizkar nagusian suak[41] 0 21
1945 apr 3 #USS LCT-876 Tankeak lehorreratzko ontzia Aire erasoa, 0 2
1945 apr 4 * USS LCI(G)-82[42] Infanteria lehorreratze-ontzia Batel suizida 8 11
1945 apr 5 USS Nevada Gudu-ontzia Aire erasoa, mar 25 eta Apr 5 alboko bateria 2 16
1945 apr 6 *USS Bush Destruktorea Aire erasoa, 3 kamikaze, biri zutabeen artean jo, aurreko makina-gela jo, eta hondoratu egin zen[43] 94 32
1945 apr 6 *USS Colhoun Destruktorea Aire erasoa, 4 kamikaze, kolpeak, aurrera jotako bonbak, eta gelak sutan txopan, ur-lerroan[43] 35 21
1945 apr 6 USS Howorth Destruktorea Aire erasoa, kamikazea, gainegitura joa, suak itzalita[44] 9 14
1945 apr 6 USS Hyman Destruktorea Aire erasoa, kamikazea, Hampton-ek torpedo-hodiak jo zituen[45] 10 40
1945 apr 6 #USS Leutze Destruktorea Aire erasoa, kamikazea, kolpea txopan, uholde txarra[46] 7 34
1945 apr 6 # USS Morris Destruktorea Aire erasoa, kamikazea, ababorrean 0 5
1945 apr 6 USS Mullany Destruktorea Aire erasoa, kamikazea, kolpe sakonak 13 45
1945 apr 6 # USS Newcomb Destruktorea Aire erasoa, zenbait kamikazek 40 24
1945 apr 6 USS Haynsworth Destruktorea Aire erasoa, kamikazea 7 25
1945 apr 6 # USS Witter Eskolta destruktorea Kamikazea istriborreko ur-lerroan 0 5
1945 apr 6 USS Fieberling Destruktorea Aire erasoa, kamikaze masiboan gertuko huts baten kalteak jasoz 6 6
1945 apr 6 * USS Emmons Dragamina destruktorea Aire erasoa, 5 kamikazeren erasoa, apr 7an hondoratua 64 71
1945 apr 6 USS Rodman Dragamina destruktorea Aire erasoa, 4 kamikazek kolpatua 16 20
1945 apr 6 USS Defense Dragamina txikia Aire erasoa, bi kamikazek kolpatua 0 9
1945 apr 6 * USS LST-447 Lehorreratze ontzia Aire erasoa, kamikazea, ur-lerroaren inguruan bonbaz kolpatua 5 17
1945 apr 6 * SS Hobbs Victory Zamaontzia Aire erasoa, kamikazea, ababorrean joa, sugarrak munizioa piztu zuen 15 3
1945 apr 6 * SS Logan Victory Zamaontzia Aire erasoa, kamikazea, gainegituran joa, sugarrak munizioa piztu zuen 16 11
1945 apr 7 USS Hancock Hegazkin-ontzia Aire erasoa, kamikazea itzulipurdika 72 82
1945 apr 7 USS maryleta Gudu-ontzia Aire erasoa, kamikazea, istriborrean kolpatua 16 37
1945 apr 7 USS Bennett Destruktorea Aire erasoa, kamikazea, makina gelan kolpatua 3 18
1945 apr 7 USS Wesson Destruktorea Aire erasoa, kamikazea, istriborrean 8 23
1945 apr 7 * USS PGM-18 Kanoi-batel txikia Mina, leherketa indartsua 14 14
1945 apr 7 * YMS-103 Dragamina txikia Mine, bi bimen leherketa, arkua lehertuz
eta PGM-18 bularrak erreskatatua[47][48] 		5 0
1945 apr 8 USS Gregory Destruktorea Aire erasoa, kamikazea ababorrean, ontziaren erdialdean ur-lerrotik gertu 0 2
1945 apr 8 USS YMS-92 Mina-biltzaile txikia Aire erasoa, 0 0
1945 apr 9 USS Charles J. Badger Destruktorea Batel suizidak sakoneko karga edo mina bota zuen[49] 0 0
1945 apr 9 USS Sterett Destruktorea Aire erasoa, kamikazea, istriborreko ur-lerroan kolpea 0 9
1945 apr 9 USS Hopping Destruktore garraiolaria Alboko bateria, kolpe kaltegarriak Buckner badian 2 18
1945 apr 11 USS Kidd Destruktorea Aire erasoa, kamikazea 38 55
1945 apr 12 USS Tennessee Gudu-ontzia Aire erasoa, kamikazea, kolpea seinale zubian 25 104
1945 apr 12 * USS Mannert L. Abele Destruktorea Aire erasoa, kamikazea 79 35
1945 apr 12 USS Purdy Destruktorea Aire erasoa, bonba kamikaze zipriztindua sartu zen 13 27
1945 apr 12 USS Cassin Young Destruktorea Aire erasoa, kamikazeak aurre-masta jo zuen 1 59
1945 apr 12 USS Zellars Destruktorea Aire erasoa, kamikaze ababorretik erori zen, bonba lehertuz 29 37
1945 apr 12 USS Rall Destruktorea Aire erasoa, kamikaze istribor atzealdean, bonbak jo zuen 21 38
1945 apr 12 USS Whitehurst Eskolta destruktorea Aire erasoa, kamikazea bonbarekin kabina lehertu zuen 37 37
1945 apr 12 USS Lindsey Destruktore minaketaria Aire erasoa, 2 kamikaze Val kolpeak 56 51
1945 apr 12 USS LSM(R)-189 Lehorreratze ontzia Aire erasoa, kamikazea 0 4
1945 apr 12 * USS LCS(L)-33 Lehorreratze ontzia Aire erasoa, kamikaze Val ontzi erdian 4 29
1945 apr 12 USS LCS(L)-57 Lehorreratze ontzia Aire erasoa, 3 kamikaze kolpe 2 6
1945 apr 14 USS Sigsbee Destruktorea Aire erasoa, kamikazeak ababorreko motorra kaltetuz 4 74
1945 apr 16 USS Intrepid Hegazkin-ontzia Aire erasoa, kamikazea bizkarrean erori, sua itzali egin zen 10 87
1945 apr 16 USS Bryant Destruktorea Aire erasoa, kamikazea zubira, eztandarekin 34 33
1945 apr 16 USS Laffey Destruktorea Aire erasoa, kamikazeen zenbait kolpe 31 72
1945 apr 16 * USS Pringle Destruktorea Aire erasoa, kamikaze Valek txopan jo zuen 1. tiroa, eztandak erditik hautsiz 65 110
1945 apr 16 USS Bowers Eskolta destruktorea Aire erasoa, kamikazea zubira, bonbak kabinan egin zuen eztanda 48 56
1945 apr 16 # USS Harding Dragamina destruktorea Aire erasoa, kamikazea, kamikazeak zubiaren ondoan jo zuen 22 10
1945 apr 16 USS Hobson Dragamina destruktorea Aire erasoa, kamikazeren bonbak ia huts egin zuen; barrurantz egin zuen 4 8
1945 apr 16 USS LCS(L)-116 Lehorreratze ontzia Aire erasoa, kamikazeak txopako kanoiaren muntaia jo zuen 12 12
1945 apr 18 USS LSM-28 Lehorreratze ontzia Aire erasoa 0 0
1945 apr 22 USS Isherwood Destruktorea Aire erasoa, kamikazea bonbarekin, kanoiaren kontra jo zuen 42 41
1945 apr 22 * USS Swallow Mina-biltzaile txikia Aire erasoa, kamikaze kolpe txarrak urez bete zuen; 3 minutuan hondoratu zen 2 9
1945 apr 22 USS LCS(L)-15 Lehorreratze ontzia Aire erasoa 15 11
1945 apr 27 # USS Hutchins Destruktorea Batel suizidaren lehergailuak hurbil egin zuen eztanda 0 0
1945 apr 27 # USS Rathburne Destruktorea Aire erasoa, kamikazeak ur-lerroa jo zuen ababorreko brankan 0 0
1945 apr 27 * SS Canada Victory Zamaontzia Aire erasoa, kamikazeak txopan jo zuen munizioa piztuta; 10 minutuan hondoratu zen 12 27
1945 apr 28 USS Pinkney Destruktorea Aire erasoa, kamikazeak gainegituraren txopan jo zuen, munizioa piztuta 35 12
1945 apr 28 USS Comfort Ospitale ontzia Aire erasoa, kamikaze bizkarreko 3 atal ebakiz 30 48
1945 apr 29 # USS Haggard Destruktorea Aire erasoa, kamikazeak kaskotik pasaz, makina-gela lehertu zuen 11 40
1945 apr 29 USS Hazelwood Destruktorea Aire erasoa, kamikazeak ababorreko zubia jo zuen 46 26
1945 apr 29 # USS LCS(L)-37 Lehorreratze ontzia Batel suizida 0 4
1945 apr 30 USS Terror Minaketaria Aire erasoa, kamikazea bizkar nagusian lehertu zen 48 123
1945 mai 3 * USS Little Destruktorea Aire erasoa, 5 kamikazeren erasoa 30 79
1945 mai 3 # USS Aaron Ward Destruktore minaketaria Aire erasoa; 3 kamikazeren erasoa, eta bonba eztandak 45 49
1945 mai 3 USS Macomb Destruktorea minaketaria Aire erasoa, kamikazea 7 14
1945 mai 3 * USS LSM(R)-195 Lehorreratze ontzia Aire erasoa, kamikazeak suziriak jo, hondoratuta 8 16
1945 mai 4 USS Hopkins Dragamina destruktorea Aire erasoa, Kamikazeren zeiharrreko kolpea 0 1
1945 mai 4 # USS Sangamon Eskolta hegazkin-ontzia Aire erasoa, kamikazeak eta bonbak hegazkin-ontzian lehertu ziren 46 116
1945 mai 4 USS Birmingham Gurutzontzi arina Aire erasoa, kamikazeak branka jo zuen 51 81
1945 mai 4 USS Ingraham Destruktorea Aire erasoa, kamikazeak, ababorreko ur-lerroaren gainean, bonba lehertu zuen 14 37
1945 mai 4 * USS Luce Destruktorea Aire erasoa, 1. kamikazeak bonba jo; 2. kamikazeak txopan jo zuen 149 94
1945 mai 4 * USS Morrison Destruktorea Aire erasoa, 1. kamikazeak zubia jo zuen; gero beste 3 jo zuten 159 102
1945 mai 4 USS Shea Destruktorea Aire erasoa, Ohka kamikazea istriborreko zubitik 27 91
1945 mai 4 USS Carina Zamaontzia Batel suizidak leherketa eragin zuen 0 6
1945 mai 4 * USS LSM(R)-190 Lehorreratze ontzia Aire erasoa, kamikazeak bere suziriak jaurti zituen 13 18
1945 mai 4 * USS LSM(R)-194 Lehorreratze ontzia Aire erasoa 13 23
1945 mai 9 # USS Engleta Destruktorea Aire erasoa, amildutako kamikaze bonbardaria 35 27
1945 mai 9 # USS Oberrender Eskolta destruktorea Aire erasoa, kamikazeak istriborreko pistola jo zuen, bizkar nagusian zehar bonbardatua 8 53
1945 mai 11 USS Bunker Hill Hegazkin-ontzia Aire erasoa, 3 kamikaze kolpe bonbekin hegazkin-ontzian zehar 396 264
1945 mai 11 # USS Hugh W. Hadley Destruktorea Aire erasoa, Txopan bonba, Ohka batek eta beste 2 kamikaze jo zuten 28 67
1945 mai 11 # USS Evans Destruktorea Aire erasoa, 4 kamikazek jota, suak itzali zuten 30 29
1945 mai 11 USS LCS(L)-88 Lehorreratze ontzia Aire erasoa 7 9
1945 mai 13 USS Enterprise Hegazkin-ontzia Aire erasoa, 2 kamikazek ababorrean eta istriborrean jo zuten 13 68
1945 mai 13 USS Bache Destruktorea Aire erasoa, kamikaze jota, bonba itsasontzi erdian lehertu zen, bizkar nagusiaren gainean 41 32
1945 mai 13 USS Bright Eskolta destruktorea Aire erasoa, kamikazeak txopan jo,eta bonbak eztanda egin zuen 0 2
1945 mai 17 USS Douglas H. Fox Destruktorea 2 kamikaze kolpeak: bata aurreko kanoietan, bestea txopan 9 35
1945 mai 18 * USS Longshaw Destruktorea Kostaldeko bateria, 4 kolpe, piztutako kargatzaile bat,

zubira itzultzerakoan, branka suntsitu zuen[50]

86 97
1945 mai 18 * USS LST-808 Tankeak lehorreratzeko ontzia Aire erasoa 11 11
1945 mai 20 # USS Chase Eskolta destruktorea Aire erasoa, Kamikaze planeatzen sartu zen, bonbak kaskoa ireki zuen, uholdea eraginez 0 35
1945 mai 20 # USS Thatcher Destruktorea Aire erasoa, Oscar kamikazeak zubiaren atzean jo zuen, zulo handia eginez 14 53
1945 mai 20 # USS John C. Butler Eskolta destruktorea Aire erasoa, kamikazeak masta eta antenetan jo zuen 0 0
1945 mai 25 USS Stormes Destruktorea Aire erasoa, txopan erori zen torpedoen muntaian; bonbak zulo handia egin zuen, eta, txopak gainezka egin zuen 21 6
1945 mai 25 USS O'Neill Eskolta destruktorea Aire erasoa, kamikazea 0 16
1945 mai 25 USS Butler Dragamina destruktorea Aire erasoa, kamikazearen bonbak gilaren azpian lehertu ziren 0 15
1945 mai 25 # USS Spectacle Dragamina txikia Aire erasoa, kamikazeak ababorreko kanoian erori zen, sutea eraginez 29 6
1945 mai 25 * USS Barry Destruktore garraiolaria Aire erasoa, kamikazea gaizki erori zen istribor aldean, suteak, abandonatua 0 30
1945 mai 25 * USS Bates Eskolta destruktorea Aire erasoa, 2 kamikaze kolpe, suteak, abandonatua, atoian eraman, gero hondoratua 21 35
1945 mai 25 USS Roper Destruktorea Aire erasoa, kamikazeak Hanagushin jo zuen, Okinawa 1 10
1945 mai 25 * LSM-135 Lehorreratze ontzia Aire erasoa, kamikazeak suteak eragin zituen, hondartzatua, abandonatua 11 10
1945 mai 25 SS William B. Allison (aka USS Inca)[51] Zamaontzia, Liberty ontzia Aire erasoa, Aireko torpedoa Nakagusuku badiatik 8 2
1945 mai 27 USS Braine Destruktorea Aire erasoa, 2 kamikaze, 1. kolpea zubian, eta 2.ak kolpea ontziaren erdian 66 78
1945 mai 27 # USS Forrest Dragamina destruktorea Aire erasoa, kamikazeak istriborreko ur-lerroan jo zuen 5 13
1945 mai 27 USS Rednour Zamaketaria Aire erasoa, 2 kmaikaze kolpe, batek 10 oineko zuloa egin zuen bizkar nagusian 3 13
1945 mai 27 USS Loy Eskolta destruktorea Aire erasoa, kamikazeak ia huts egin zuen, zati zabalduak 3 15
1945 mai 27 LCS(L)-119 Lehorreratze ontzia Aire erasoa 12 6
1945 mai 28 * USS Drexler Destruktorea Aire erasoa, Frances 1. kamikazeak goialdean jo zuen, Francis 2. kamikazeak, bonbekin, gainegiturara erori zen 158 51
1945 mai 28 USS Setaoval Eraso-garraioa Aire erasoa, kamikazeak timoneraren ababorrean jo zuen 8 26
1945 mai 29 USS Shubrick Destruktorea Aire erasoa, bonba kamikazeak istriborra jo zuen zuloa eraginez eta sakonera-karga lehertuz 32 28
1945 eka 3 # USS LCI-90 Lehorreratze ontzia Infantry Aire erasoa, kamikazea 1 7
1945 eka 6 # USS J. William Ditter Destruktore minaketaria Aire erasoa, 1. kamikazeak begiratu, 2. kolpea jo zuen bizkar nagusitik gertu 10 27
1945 eka 6 USS Harry F. Bauer Destruktore minaketaria Aire erasoa, kamikazeek gainegitura jo zuen 0
1945 eka 10 * USS William D. Porter Destruktorea Aire erasoa, VAL kamikaze irristakorra, bonba ur azpian lehertu zen 0 61
1945 eka 11 USS LCS(L)-122 Lehorreratze ontzia Aire erasoa, kamikazeak aginte-dorrearen basea jo zuen, bonba zatiek suteak eragin zituzten[52] 11 29
1945 eka 16 * USS Twiggs Destruktorea Aire erasoa, kamikaze irristakorrak eta bonbak kaskoko estalduran lehertu zen, egitura-kalteak eraginda 126 34
1945 eka 21 USS Halloran Eskolta destruktorea Aire erasoa, kamikaze irristakorraren bonbak jo zuen 3 24
1945 eka 21 USS Curtiss Ur-hegazkin ontzia Aire erasoa, kamikazea, eta bonba
kaskoan 2 zulo urratu eta lehertu egin zen 		41 28
1945 eka 21 * USS LSM-59 Lehorreratze ontzia Aire erasoa, kamikaze erasoa USS Barry atoian zeramatela, 4 minutuan hondoratu zen 2 8
1945 eka 22 USS LSM-213 Lehorreratze ontzia Aire erasoa, Kamikazeen erasoa Kimmu badiatik, kaskoaren kaltea[53] 3 10
1945 eka 22 USS LST-534 Tankeak lehorreratzeko ontzia Aire erasoa, Nagagusuku badian deskargatzen ari zenean, kamikazeak brankako atean eta depositoaren bizkarrean jo zituen[53] 3 35
1945 eka 29 * USS Callaghan Destruktorea Aire erasoa, hegazkin biplano kamikazearen kolpea,
bere bonbak makina-gela atzean leherrarazi zuen, hondoratua 		47 73
1945 eka 30 USS Cassin Young Destruktorea Aire erasoa, kamikaze kolpea
brankan, apirilaren 12an kolpatua izan zen 		22 45
Denera 3927 5063

Japoniako galerak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

AEBren Armadak, kalkuluen arabera, 110.071 soldadu japoniar hil zituen guduan. Kopuruan, Okinawako zibil errekrutatuak ere sartzen dira.

1945eko ekainean Okuku uhartean hartutako preso japoniar talde bat

Guztira, 7.401 japoniar erregular eta 3.400 Okinawako errekruta errenditu edo harrapatu zituzten Okinawako guduan. Okinawan, hurrengo hilabeteetan, japoniar eta arnegari gehiago harrapatu edo errenditu ziren, guztira, 16.346 izatera iritsiz.[8]489. or.. Hau izan zen, Pazifikoko Gerran, milaka soldadu japoniar errenditu edo harrapatu zituzten lehen gudua. Preso asko Okinawa bertakoak ziren, gudua baino gutxi lehenago zerbitzuan sartuak zirenak, eta Japoniako Armada Inperialaren amorerik ez emateko doktrinarekin ez ziren hain ikasiak[7]. Estatu Batuen indarrek uhartea okupatu zutenean, soldadu japoniar askok Okinawako arropa jantzi zuten harrapatzea ekiditeko, eta okinawar batzuk estatubatuarren laguntzara etorriko ziren kontinenteko japoniar horiek identifikatzea eskainiz.

Japoniarrek 16 borroka-ontzi galdu zituzten, Yamato super gerraontzia barne. Japoniako hegazkinen galeraren lehen baieztapenak 7.800 izan ziren guztira,[8]474. or., baina, geroago, Japoniako erregistroen azterketak agerian utzi zuen, Okinawan, Japoniako hegazkinen galerak AEBk sarritan errepikatzen zituen kalkuluen aldean askoz ere txikiagoak izan zirela[54]. Hirugarren, bosgarren eta hamargarren aire flotek hegazkin konbentzionalen eta kamikazeen kopurua benetan galdutakoak edo lehertuak, Okinawako Armada Inperialak galdutako edo lehertutako 500 inguruak batuta, 1.430 izan ziren, gutxi gorabehera[54]. Aliatuek 27 tanke japoniar eta 743 artilleria pieza suntsitu zituzten (morteroak, tankeen aurkako eta hegazkinen aurkako kanoiak barne), haietako batzuk itsas eta aireko bonbardaketek desagerrarazi zituzten, baina gehienak estatubatuar kontrabaterien suak bota zituen.

Zibilen galerak, suizidioak eta ankerkeriak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
AEBko Stinson Sentinel behaketa-hegazkin batek suntsitutako Naha (Okinawako hiriburua) gainean hegan, 1945eko maiatzean.

Bigarren Mundu Gerran borroka handiak jasan zituzten beste uharte batzuk, Iwo Jima adibidez, ez zuten biztanlerik edo ebakuatuak izan ziren. Okinawa, aldiz, populazio zibil indigena handia zuen; Operazioaren plangintza faseko AEBren Armadaren erregistroek suposatu zuten Okinawan 300.000 zibil inguru bizi zirela. AEBren Hamargarren Armadaren zenbaketa ofiziala, 82 eguneko kanpainarako, guztira 142.058 etsaien gorpuzki berreskuratu ziren (Japoniar Armada Inperialak zerbitzuan jarritako zibilak barne), 42.000 inguru uniformatu gabeko zibil, su gurutzatuan, erailak izan iirela. Okinawa Prefekturaren kalkulua 100.000 galera baino gehiagokoa da[55].

Guduan, estatubatuar indarrek zaila izan zuten zibilak soldaduetatik bereiztea. Haientzat, ohikoa zen Okinawako etxeetara tiro egitea; infanteriako soldadu batek idatzi zuen:

« Etxe batzuetatik, bueltako tiro batzuk egon ziren, baina beste batzuk, ziurrenik, zibilek okupatuta zeuden, eta berdin zitzaigun axolarik. Izugarria zen etsaiaren eta emakume eta umeen artean ez bereiztea. Estatubatuarrek beti izan zuten erruki handia, batez ere umeekiko. Orain, bereizketarik gabe tiro egiten genuen[56]. »
AEBko bi marinek 'azeri zulo bat' partekatzen dute Okinawako gerrako umezurtz batekin, 1945eko apirilean.

Bere gerraren historian, Okinawa Prefectural Peace Memorial Museum-ak[55] Japonia eta Estatu Batuen artean harrapatuta dagoen Okinawa aurkezten du. Guduan, Japoniako Armada Inperialak axolagabekeria erakutsi zuen okinawarren segurtasunarekiko, eta bertako soldaduek zibilak erabili zituzten giza ezkutu gisa, edo, besterik gabe, hil egin zituzten. Japoniako militarrek janaria konfiskatu zieten okinawarrei eta ezkutatu zituztenak exekutatu zituzten, gosete masiboa eraginez, eta zibilak aterpetik ateratzera behartu zituzten. Japoniako soldaduek, izan ere, Okinawako hizkuntzan hitz egiten zuten 1.000 pertsona inguru ere hil zituzten espioitza ekiditeko[57]. Museoak idazten duenez, «batzuk artilleria obusek lehertu zituzten; batzuk, itxaropenik gabeko egoeran aurkitzen zirenak, bere buruaz beste egitera bultzatu zituzten; batzuk gosez hil ziren; beste batzuk paludismoaren ondorioz hil ziren, eta beste batzuk atzera egiten ari ziren tropa japoniarren biktima izan ziren»[55].

Japoniaren porrotarekin, zibilek sarritan suizidio masiboak egiten zituzten, soldadu japoniarrek eskatuta; bertakoei esaten zieten soldadu estatubatuar garaileek hilketa eta bortxaketak egingo zituztela. Ryūkyū Shimpōk, Okinawako bi egunkari nagusietako batek, 2007an idatzi zuen: «Asko dira Japoniako Armadak bere buruaz beste egiteko agindu ziela deklaratu duten okinawarrak. Badira japoniar soldaduek granadak eman zituztela deklaratu duten pertsonak ere»[58]. Milaka zibilek uste zuten, Japoniako propagandak bultzatuta, soldadu estatubatuarrak izugarrizko basakeriak egiten zituztela, barbaroak zirela. eta beren familiak eta beren buruaz beste egin zuten estatubatuarren esku harrapatzea ekiditeko. Batzuek beren burua eta familiako kideak gaur egun Bakearen Museoa dagoen hegoaldeko labarretatik bota zituzten[59].

Okinawarrak askotan, harritu egiten ziren estatubatuar etsaiarengandik jasotzen zuten tratu gizatiarrarekin[60][61]. Islands of Discontent: Okinawan Responses to Japanese and American Power Mark Seldenek idatzia, dio: «estatubatuarrek ez zuten tortura, bortxaketa eta zibilen hilketa politikarik egin, Japoniako ofizial militarrak ohartarazi zuten gisa». American Military Intelligence Corps[72]-eko borroka-itzultzaileek, hala nola Teruto Tsubota, zibil asko konbentzitzea lortu zuten beren buruaz beste ez egiteko[62]. Suizidio masiboetatik bizirik atera zirenek garai hartako hezkuntza sistemaren doktrinatzeari ere leporatu zioten, non okinawarrei 'japoniarrak baino japoniarragoak' izaten irakatsi zitzaien, eta hori izatea espero zuten[63].

Okinawako erresistentzia zibila gainditzeko, AEBko propaganda-liburuxkak lagundu zuten; horietako bat garraioaren zain dagoen preso bat irakurtzen ari da.

Lekukoek eta historialariek diote soldaduek, batez ere japoniar tropek, Okinawako emakumeak bortxatu zituztela guduan zehar. Txostenen arabera, Japoniako tropen bortxaketak 'ohiko' bihurtu ziren ekainean, Japoniako Armada Inperiala garaitua izan zela argi geratu ondoren[7][8]462. or.. Okinawa eta Washingtongo Marine Corpseko funtzionarioek esan dute gerraren amaieran Okinawako kide estatubatuarrek bortxaketarik ez zutela ezagutzen[64]. Hala ere, testigantza sinesgarri ugari daude, zeinak guduan zehar indar estatubatuarrek bortxaketa ugari egin zituztela dioten. Horrek sexu mesedeak trukatu eta estatubatuarrekin ezkondu ondoren, bortxaketen istorioak hartzen ditu barne[65], esaterako, Katsuyama herrian gertatutako ustezko gertakaria, non zibilek zaintza talde bat osatu baitzuten hiru soldadu estatubatuar beltzi segada egiteko eta hiltzeko, zeinak, haiek baieztatzen zutenez, maiz hango neskek bortxatzen zituzten[66].

Japoniako historiako testuen desadostasunak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Etengabeko desadostasuna dago Okinawako tokiko gobernuaren eta Japoniako gobernu nazionalaren artean militar japoniarrek guduan suizidio zibil masiboetan izan zuten paperagatik. 2007ko martxoan, Hezkuntza, Kultura, Kirol, Zientzia eta Teknologia Ministerio Nazionalak (MEXT) testuliburuetako editoreei aholkatu zien deskribapenak berridaztea, Japoniako Armada inperialak gerran beren buruaz beste egitera behartzen zituela zibilak, preso ez hartzeko. Zibilek, militar japoniarren eskutik, esku-granadak jaso zituztela diote. Mugimendu horrek protestak piztu zituen okinawarren artean. 2007ko ekainean, Okinawako Prefekturako Batzarrak ebazpen bat onartu zuen, honela zioena: «Gobernuari (nazional) gogor eskatzen diogu atzera egin dezala aginduan eta berehala itzul dezala dagokion deskribapena testuliburuetan, Okinawako guduaren egia behar bezala eman dadin eta gerra tragiko bat ez dadin berriro gertatu»[67][68].

2007ko irailaren 29an, 110.000 pertsona inguruk Okinawako historiako mitin politikorik handiena egin zuten, MEXTk bere agindua atzera bota zezala eskatzeko testuliburuetako editoreei suizida zibilen kontaketa berrikusteari dagokionez. Ebazpenak dio: «Ezin ukatuzkoa da suizidio anitzak ez zirela gertatuko japoniar militarren parte-hartzerik gabe, eta (deskribapenen) edozein ezabaketa edo berrikuspen gertakarietatik bizirik atera ziren pertsonen lekukotasun ugariak ukatzea eta faltsutzea da»[69]. 2007ko abenduan, MEXTk, militar japoniarren papera suizidio zibil masiboetan, partzialki onartu zuen[70]. Ministerioaren Testuliburuak Baimentzeko Kontseiluak aukera eman zien editoreei erreferentzia hau berrezartzeko: «Japoniako militarrek suizidio masiboak egitera behartu zituzten zibilak», testuinguru egokian kokatzeko baldintzarekin. Kontseiluaren txostenak dio: «Esan daiteke, Okinawako bizilagunen ikuspuntutik, suizidio masiboak egitera behartu zituztela»[71]. Hori, jakina, ez zen nahikoa bizirik atera zirenentzako, zeinak esan baitzuten: gaur, haurrek benetan zer gertatu zen jakitea garrantzitsua da[72].

Nobel Saria irabazi zuen Kenzaburō Ōe idazleak liburuxka bat idatzi zuen, eta bertan dio suizidio masiboaren agindua militarrek eman zutela guduan[73]. Errebisionistek auzitara eraman zuten, gerra garaiko komandante batek barne, zeinak hura ezbaian jarri eta liburuxka argitaratzea oztopatu nahi izan zuten. Auzitegiko entzunaldi batean, Ōe-k deklaratu zuen: «Okinawako uhartetarren artean suizidio masiboak behartuak izan ziren Japoniako estatuaren egitura hierarkikoaren mendean, zeina Japoniako estatuan, Japoniako indar armatuen eta tokiko garnizioen zehar zabaltzen baitzen»[74]. 2008ko martxoan, Osakako Prefekturako Epaitegiak Ōeren alde ebatsi zuen, esanez: «Esan daiteke militarrak oso inplikatuta egon zirela suizidio masiboetan». Auzitegiak, suizidio masiboetan eta hilketa-suizidioetan, militarrak izandako parte-hartzea aitortu zuen, soldaduek suizidiorako granadak banatzearen inguruko testigantzak aipatuz eta suizidio masiboak ez zirela gertatu militarrak ez zeuden uharteetan[75].

2012an, Pak Su-nam zine-zuzendari korear-japoniarrak Nuchigafu dokumentalean (okinaweraz, 'norbera bakarrik bizirik badago') bizirik atera zirenen kontuak biltzen zituen, 'historiaren egia jende askorentzat', argudiatuz bi agindu mota daudela heriotza ohoragarrientzako: bat, egoiliarrek elkar hiltzeko, eta, bestea, militarrek egoiliar guztiak hiltzeko[76]. 2013ko martxoan, Shimizu Shoin argitaletxe japoniarrari baimena eman zioten adierazpen hauek argitaratzeko: «Japoniako soldaduen aginduek okinawarren taldekako suizidioa eragin zuten eta Japoniako armadak tragedia asko eragin zituen Okinawan, bertako zibilak hil eta suizidio masiboa egitera behartuz»[77].

Ondorioak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Bakearen Kantoi-harria Okinawako guduan hildako herrialde guztietako militar eta zibil guztien izenekin
Marineek Japoniako Garaipena ospatzen, Okinawan, 1945eko abuztuan

Uharteko eraikinen % 90 suntsituta geratu zen, dokumentu historiko, tramankulu eta altxor kultural ugarirekin batera, eta paisaia tropikala lokatz, berun, deskonposizio eta har eremu zabal bihurtu zen[78]. Okinawaren balio militarra esanguratsua izan zen. Okinawak ontzidiaren ainguratzea, tropen agertoki guneak eta Japoniatik gertu zeuden aerodromoak eskaintzen zituen. Estatu Batuek 'Zebra Operazioan' inguruko uretatik minak kendu zituzten; Okinawa okupatu zuten, eta Estatu Batuetako Ryukyu uharteetako Administrazio Zibila ezarri zuten, guduaren ondorengo gobernu militarra[79]. 2011n, prefekturako funtzionario batek David Hearst The Guardian-eko kazetariari esan zion:

« Britainia Handiko gudua duzu, zeinean bere hegazkin-gizonek herri britainiarra babestu zuten. Okinawako gudua izan genuen, eta justu kontrakoa gertatu zen. Japoniar armadak, okinawarrak gosez hiltzeaz gain, giza ezkutu bezala erabili zituen. Historia ilun hori gaur egun ere presente dago, eta Japoniak eta AEBk aztertu beharko lukete aurrerago zer egin erabaki aurretik[80]. »

Gerra osoan izandako eragina

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Okinawako guduaren ondorengo hurrengo gertaera nagusia Japoniaren erabateko errenditzea izan zenez, gudu horren eragina kontuan hartzea zailagoa da. Izan ere, Japoniak amore eman zuenez, aurreikusten ziren guduen sorta eta japoniar aberriaren inbasioa ez ziren inoiz gertatu, eta hurrengo garapen hori, itxuraz saihetsezina suposatu zuen bi aldeetako estrategia militar guztiak kolokan geratu zirela.

Historialari militar batzuen ustez, Okinawako kanpainak Hiroshima eta Nagasakiko bonbardaketa atomikoak eragin zituen, zuzenean, japoniar kontinentean aurreikusitako lurreko inbasioa saihesteko. Ikuspegi hori azaltzen du Victor Davis Hansonek Ripples of Battle liburuan:

« ... japoniarrak, Okinawan, oso basatiak zirelako beren defentsan (baita moztu bakartuta eta hornigairik gabe zirenean ere) eta ezbeharrak hain lazgarriak zirenez, Estatu Batuetako estratega askok beste bide bat bilatu zuten Japonia kontinentala menderatzeko, zuzeneko inbasiotik kanpo. Bitarteko hori bonba atomikoen etorrerarekin iritsi zen, zeinak lan ona egin zuen japoniarrak konbentzitzen bakea eskatzeko (baldintzarik gabe) eta AEBren biktimarik gabe. »

Bizkitartean, alderdi askok 'Japoniak zergatik amore eman zuen' galdera zabalagoaren eztabaidan jarraitzen dute, errenditzea arrazoi posible batzuei egotziz, besteak beste: bonbardaketa atomikoak[81][82][83], Mantxuriako sobietar inbasioa[84][85], eta Japoniaren baliabide agortuak.

Oroigarria

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1995ean, Okinawako gobernuak monumentu oroigarria eraiki zuen, 'Bakearen Kantoi-harria' izenekoa, Mabunin, Okinawako hego-ekialdeko azken borroken kokalekua[86]. Oroigarrian, guduan hildako ezagutzen diren izen guztiak agertzen dira, zibilak eta militarrak, japoniarrak eta atzerritarrak. 2022an, oroigarriak 241.686 izen zituen[87].

AEBren base modernoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Estatu Batuetako indar esanguratsuek Okinawan gotortuta jarraitzen dute, Estatu Batuetako Indarrek Japonian estatusarekin, gobernu japoniarrak, eskualdearen egonkortasunerako, berme garrantzitsu gisa ikusten duena, eta Kadena[88], oraindik ere, AEBk Asian duen aire baserik handiena da. Bertako biztanleek aspalditik ari dira protestan basearen tamaina eta presentziaren aurka[89].

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ a b 17. or.This article incorporates text from this source, which is in the public domain: Nichols, Charles; Shaw, Henry (1955). Okinawa: Victory in the Pacific (PDF). Government Printing Office. ASIN B00071UAT8. Archived (PDF) from the original on 24 March 2021. Retrieved 18 January 2021
  2. ↑ Feifer 2001 pp. 99–106
  3. ↑ «MilitaryHistoryOnline.com» www.militaryhistoryonline.com (Noiz kontsultatua: 2023-11-02).
  4. ↑ "The American invasion of Okinawa was the largest amphibious invasion of all time". Historynet.com. Archived from the original on 28 March 2008. Retrieved 6 May 2012
  5. ↑ (Ingelesez) Okinawa: The Typhoon of Steel | American Veterans Center. (Noiz kontsultatua: 2023-11-02).
  6. ↑ (Ingelesez) «At 60th anniversary, Battle of Okinawa survivors recall 'Typhoon of Steel'» Stars and Stripes (Noiz kontsultatua: 2023-11-02).
  7. ↑ a b c d «Japan's Battle of Okinawa» www.webharvest.gov (Noiz kontsultatua: 2023-11-02).
  8. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag This article incorporates text from this source, which is in the public domain: Appleman, Roy; Burns, James; Gugeler, Russel; Stevens, John (1948). Okinawa: The Last Battle. United States Army Center of Military History. ISBN 1410222063. Archived from the original on 8 November 2010. Retrieved 14 June 2010
  9. ↑ a b Frame, SSgt Rudy R. Jr. "Okinawa: The Final Great Battle of World War II | Marine Corps Gazette". Mca-marines.org. Archived from the original on 14 December 2013. Retrieved 4 December 2013
  10. ↑ a b c «heiwanoishiji English 5) "The Cornerstone of Peace" Number of names Inscribed (As of June 23,2023)／沖縄県» www.pref.okinawa.jp (Noiz kontsultatua: 2023-11-02).
  11. ↑ a b c Rottman, Gordon (2002). Okinawa 1945: The Last Battle. Osprey Publishing. p. 39. ISBN 1-84176-546-5
  12. ↑ The Great Courses. World War II: The Pacific Theater. Lecture 21. Professor Craig Symonds
  13. ↑ Hobbs, David (January 2013). "The Royal Navy's Pacific Strike Force". US Naval Institute. Archived from the original on 22 July 2018. Retrieved 26 April 2018
  14. ↑ "[Official] Himeyuri Peace Museum". www.himeyuri.or.jp. Archived from the original on 11 January 2023. Retrieved 11 January 2023.
  15. ↑ Toland, John (1970). The Rising Sun: The Decline and Fall of the Japanese Empire 1936–1945. Random House. ISBN 978-0-8041-8095-5
  16. ↑ Baldwin, Hanson W. Sea Fights and Shipwrecks Hanover House 1956 p. 309
  17. ↑ Christopher Chant, "The Encyclopedia of Codenames of World War II (Routledge Revivals)", p. 87
  18. ↑ (Hastings 2008, 401 orr. )
  19. ↑ (Hobbs 2012, 175–176 orr. )
  20. ↑ West Point Atlas of American Wars
  21. ↑ a b «The Ordeals of Shuri Castle» web.archive.org 2009-07-04 (Noiz kontsultatua: 2023-11-04).
  22. ↑ «The Final Campaign: Marines in the Victory on Okinawa (Assault on Shuri)» web.archive.org 2010-04-15 (Noiz kontsultatua: 2023-11-04).
  23. ↑ (Ingelesez) Okinawa Confederate Flag – Abbeville Institute. (Noiz kontsultatua: 2023-11-04).
  24. ↑ (Coski 2005, 91 orr. )
  25. ↑ «"The World is beginning to know Okinawa": Ota Masahide Reflects on his Life from the Battle of Okinawa to the Struggle for Okinawa» The Asia-Pacific Journal: Japan Focus (Noiz kontsultatua: 2023-11-04).
  26. ↑ Toland, John (1970). The Rising Sun: The Decline and Fall of the Japanese Empire 1936–1945. Random House. ISBN 978-0-8041-8095-5
  27. ↑ (Ingelesez) «Battle of Okinawa: The Bloodiest Battle of the Pacific War» HistoryNet 2006-06-12 (Noiz kontsultatua: 2023-11-04).
  28. ↑ (Ingelesez) Manchester, William. (1987-06-14). «THE BLOODIEST BATTLE OF ALL» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2023-11-04).
  29. ↑ Weiner, Michael, ed. (1997). Japan's minorities: the illusion of homogeneity. Routledge. pp. 169ff. ISBN 0-415-13008-5
  30. ↑ «JPRI Working Paper No. 65» web.archive.org 2016-08-07 (Noiz kontsultatua: 2023-11-04).
  31. ↑ "Okinawa marks 62nd anniversary of WWII battle". Japan Times. 24 June 2007. Archived from the original on 29 September 2007. Retrieved 14 September 2007
  32. ↑ Frank 1999, 71 orr. .
  33. ↑ Keegan, John (1989). The Times Atlas of the Second World War. Times Books. p. 169. ISBN 978-0-7230-0317-5
  34. ↑ (Ingelesez) «Ernie Pyle, trail-blazing war correspondent» NBC News 2004-06-04 (Noiz kontsultatua: 2023-11-04).
  35. ↑ "The Amphibians Came to Conquer". Ibiblio.org. Archived from the original on 23 June 2011. Retrieved 12 October 2013.
  36. ↑ Toll, Ian, Twilight of the Gods, (2020) Norton and Co., New York, New York, p. 593
  37. ↑ https://www.history.navy.mil/about-us/leadership/director/directors-corner/h-grams/h-gram-048/h-048-1.html . Retrieved 30 August 2023
  38. ↑ United States Navy, with casualties taken from individual action reports Morison, Samuel, Eliot, Victory in the Pacific, 1945, (Copyright 1960), Naval Institute Press, Annapolis, maryleta, Appendix II pp. 390–392
  39. ↑ Morison, Victory, pp. 115-116
  40. ↑ Morison, Victory, p. 176
  41. ↑ a b Morison, Victory, p. 177
  42. ↑ Morison, Victory, p. 218
  43. ↑ a b Morison, Victory, pp. 186–191
  44. ↑ «USS Howorth (DD-592), Fletcher-class destroyer in World War II» destroyerhistory.org (Noiz kontsultatua: 2023-11-05).
  45. ↑ Morison, Victory, p. 192
  46. ↑ Morison, Victory, p. 184
  47. ↑ (Ingelesez) «Page 16 - US, World War II War Diaries, 1941-1945» Fold3 (Noiz kontsultatua: 2023-11-05).
  48. ↑ (Ingelesez) «Page 11 - US, World War II War Diaries, 1941-1945» Fold3 (Noiz kontsultatua: 2023-11-05).
  49. ↑ Toll, Ian, Twilight, p. 597
  50. ↑ Morison, Victory, p. 147
  51. ↑ "Daily Event for May 24, 2008, William B. Allison". Maritime Quest Article on William B. Allison. Maritime Quest. Archived from the original on 24 June 2021. Retrieved 10 June 2021.
  52. ↑ Morison, Victory, p. 275
  53. ↑ a b Morrison, Victory, p. 279
  54. ↑ a b Giangreco, D. (2009). Hell to Pay Operation Downfall and the Invasion of Japan, 1945–47. Naval Institute Press. p. 91. ISBN 978-1-59114-316-1
  55. ↑ a b c "The Basic Concept of the Okinawa Prefectural Peace Memorial Museum". Peace-museum.pref.okinawa.jp. 1 April 2000. Archived from the original on 21 December 2019. Retrieved 12 October 2013
  56. ↑ Feifer 2001 p. 374
  57. ↑ «1945 suicide order still a trauma on Okinawa - Asia - Pacific - International Herald Tribune» web.archive.org 2006-01-14 (Noiz kontsultatua: 2023-11-05).
  58. ↑ (Ingelesez) Onishi, Norimitsu. (2007-04-01). «Japan’s Textbooks Reflect Revised History» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2023-11-05).
  59. ↑ (Ingelesez) «EDITORIAL -- Cornerstone of Peace: A Legacy of Bloodshed» SFGATE 1995-06-24 (Noiz kontsultatua: 2023-11-05).
  60. ↑ (Ingelesez) Molasky, Michael S.. (1999). The American Occupation of Japan and Okinawa: Literature and Memory. Routledge ISBN 978-0-415-19194-4. (Noiz kontsultatua: 2023-11-05).
  61. ↑ (Ingelesez) Molasky, Michael; Rabson, Steve. (2000-08-01). Southern Exposure: Modern Japanese Literature from Okinawa. University of Hawaii Press ISBN 978-0-8248-2300-9. (Noiz kontsultatua: 2023-11-05).
  62. ↑ (Ingelesez) «Defiant soldier saved lives of hundreds of civilians during Okinawa battle» Stars and Stripes (Noiz kontsultatua: 2023-11-05).
  63. ↑ «Pressure to prove loyalty paved way for mass suicides in Battle of Okinawa - AJW by The Asahi Shimbun» web.archive.org 2013-12-13 (Noiz kontsultatua: 2023-11-05).
  64. ↑ (Ingelesez) Sims, Calvin. (2000-06-01). «3 Dead Marines and a Secret of Wartime Okinawa» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2023-11-05).
  65. ↑ Tanaka, Yuki (2003). Japan's Comfort Women: Sexual Slavery and Prostitution During World War II. Routledge. ISBN 0-203-30275-3
  66. ↑ «Okinawa Nights - TIME» web.archive.org 2010-03-10 (Noiz kontsultatua: 2023-11-05).
  67. ↑ Okinawa slams history text rewrite Archived 4 June 2012 at archive.today, Japan Times, 23 June 2007
  68. ↑ (Ingelesez) AsiaNews.it. «Okinawa against Tokyo’s attempts to rewrite history» www.asianews.it (Noiz kontsultatua: 2023-11-06).
  69. ↑ "110,000 protest history text revision order". Search.japantimes.co.jp. 30 September 2007. Archived from the original on 29 June 2012. Retrieved 12 October 2013
  70. ↑ Japan to amend textbook accounts of Okinawa suicides Archived 19 December 2008 at the Wayback Machine Herald Tribune, 26 December 2007
  71. ↑ Texts reinstate army's role in mass suicides: Okinawa prevails in history row Archived 29 June 2012 at archive.today Japan Times, 27 December 2007
  72. ↑ (Ingelesez) Okinawa's war time wounds reopened. 2007-11-17 (Noiz kontsultatua: 2023-11-06).
  73. ↑ Witness: Military ordered mass suicides Archived 29 June 2012 at archive.today, Japan Times, 12 September 2007
  74. ↑ Oe testifies military behind Okinawa mass suicides Archived 12 November 2007 at the Wayback Machine, Japan Times, 10 November 2007.
  75. ↑ Court sides with Oe over mass suicides Archived 29 June 2012 at archive.today, Japan Times, 29 March 2008.
  76. ↑ Nayoki Himeno, Director humanizes tragedy of Okinawan mass suicides Archived 28 May 2013 at the Wayback Machine, The Asashi Shimbun, 24 May 2012
  77. ↑ New high school texts say Japanese Imperial Army ordered WWII Okinawa suicides, The Mainichi, 29 March 2013
  78. ↑ "Okinawan History and Karate-do". Archived from the original on 19 August 2011
  79. ↑ Fisch, Arnold G. (2004). Military Government in the Ryukyu Islands, 1945–1950. ISBN 1-4102-1879-1
  80. ↑ David Hearst in Okinawa (7 March 2011). "Second battle of Okinawa looms as China's naval ambition grows". The Guardian. Archived from the original on 1 August 2016. Retrieved 4 December 2013
  81. ↑ Maddox, Robert James (2004). Weapons for Victory: The Hiroshima Decision. University of Missouri Press. p. xvii. ISBN 978-0-8262-1562-8
  82. ↑ Sfn|Frank|1999|p=331
  83. ↑ Gaddis, John Lewis (2005). The Cold War. Allen Lane. p. 50. ISBN 978-0713999129. [Hiroshima and Nagasaki] brought about the Japanese surrender.
  84. ↑ (Ingelesez) «Soviets declare war on Japan; invade Manchuria | August 8, 1945» HISTORY (Noiz kontsultatua: 2023-11-07).
  85. ↑ Did Nuclear Weapons Cause Japan to Surrender?. (Noiz kontsultatua: 2023-11-07).
  86. ↑ «The Cornerstone of Peace» web.archive.org 2012-06-06 (Noiz kontsultatua: 2023-11-07).
  87. ↑ Okinawa is promised reduced base burden Archived 29 June 2012 at archive.today, Japan Times, 24 June 2008
  88. ↑ "Press rewind: Trump, Tokyo and a welcome back to the 1980s". BBC News. 9 February 2017. Archived from the original on 22 September 2018. Retrieved 10 February 2017
  89. ↑ Fackler, Martin (5 July 2013). "In Okinawa, Talk of Break From Japan Turns Serious". The New York Times. Archived from the original on 1 January 2022

Iturriak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zinema

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Okinawako_gudua&oldid=9885474"(e)tik eskuratuta