Lege

Artikulu hau zuzenbideko kontzeptuari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Lege (argipena)».

Zuzenbidean, legea horretarako eskume duen erakundeak ezartzen duen izaera orokorreko arau juridiko mota bat da, oro har herrialdearen legebiltzarrean proposatu, eztabaidatu eta onesten dena. Zentzu zabalean, arau juridiko guztien multzo edo legediari deritzo, adiera hau zuzenbidean zehatza ez bada ere.

Historia

Antzinako legeen adibideak dira Babiloniakoa (Hammurabiren legedia), Indiakoa (Manu-rena) eta Palestinakoa (Moisesena). Erromako legeak lege publikoa (estatuarena) eta pribatua (pertsonen arteko eztabaidak erabakitzen zituena) bereizi zituen. Erromako legearen eragina nabarmena da Eliza Katolikoaren legedian eta feudalismoarenean; aldi berean gaur egungo lege zibilaren oinarria ere bada. Gizarteari buruzko ideia berriak ordea, bereziki estatu moldea egituratzeko erari zegozkionak, eta gaurko egitura politiko askoren oinarri ere izan direnak, Erreformarekin hasi ziren sartzen, gero eta indar gehiago hartzen ari zen burgesiaren artean gehienbat. Thomas Hobbes, John Locke, Charles-Louis de Montesquieu eta Jean-Jacques Rousseauk biribildu zituzten joera horien teoriak. Gizartearen goreneko egituran, estatuan, Ingalaterrako 1688ko iraultzarekin, AEBtako 1787koarekin eta Frantziako 1789-1791koarekin mamitu ziren lehendabizi, hortik sortu baitziren konstituzio baten arabera eratu ziren lehenengo estatuak. Geroagoko lege nagusietan Filadelfiako (AEB) 1787ko legenagusiak eta batez ere Frantziako 1791koak izan zuten eraginik handiena.

Zuzenbidea

Gizarte antolatu batean gizarteak berak onartu dituen ohituren, jardunen eta jokaeraren arauak dira legeak. Aginpideak indarra du bere esku lege horiek betearazteko. Gizartea bizitzako araua denez gero, legeak guztien onerako izan behar du, eta ezaugarri hauek ditu: betebeharrekoa izatea, aginduak baitira legeak eta ez legegilearen aholkuak; orokorra izatea, balizko egoera guztietarako erabilgarria izateko egina baitago; eta behar bezala sortua izatea, legeak berak eskatzen duen eran eta eskatzen dituen baldintzak beteaz.

Erreferentziak

• Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2014-6-13 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Ikus, gainera

• Zuzenbide estatu

Kanpo estekak

• Datuak: Q820655
• Multimedia: Statutes / Q820655

Artikulu hau zuzenbideari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.