María Zambrano

María Zambrano
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	María Zambrano Alarcón
Jaiotza	Vélez-Málaga, 1904ko apirilaren 22a
Herrialdea	Espainia
Heriotza	Madril, 1991ko otsailaren 6a (86 urte)
Familia
Aita	Blas Zambrano
Ezkontidea(k)	Alfonso Rodríguez Aldabe  (1936 -  1948)
Haurrideak	ikusi Araceli Zambrano Alarcón (en)
Hezkuntza
Heziketa	Unibertsitate Zentrala I.E.S. Mariano Quintanilla (en)
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	filosofoa, idazlea eta poeta
Enplegatzailea(k)	Instituto-Escuela Instituto de Bachillerato Cervantes (en) Residencia de Señoritas (en) Unibertsitate Zentrala Universidad Michoacana de San Nicolás de Hidalgo (en)
Jasotako sariak	ikusi Miguel de Cervantes saria  (1988ko apirilaren 24a) Komunikazioaren eta humanitateen Asturiasko Printzesa saria  (1981) honorary doctorate of the University of Malaga Andaluziako seme-alaba kutun  (1985)
Influentziak	Xabier Zubiri
Mugimendua	27ko Belaunaldia
Genero artistikoa	saiakera olerkigintza

María Zambrano Alarcón (Vélez-Málaga, Málaga, 1904ko apirilaren 22a - Madril, 1991ko otsailaren 6a) espainiar filosofo eta saiakeragilea izan zen. 1981ean Asturiasko Printzea saria jaso zuen eta 1988an Cervantes saria. XX. mendeko espainiar pentsalari garrantzitsuenetako bat izan zen.

Biografia orokorra

Zambranok Segovian bizi izan zuen nerabezaroa. 1913an batxilergoko ikasketak hasi zituen, eta gizonez osatutako nukleo baten artean klaseetara joaten ziren bi neska pribilegiatuetako bat izan zen. Garai hori izan zen literatur munduarekin izan zuen harremanaren garaia.

1921ean, hamazazpi urte zituela, Zambrano Alarcontarrak Madrilera joan ziren berriro. Han, Maria gazteak Unibertsitate Zentralean hasi zituen filosofia eta letrak ikasten. Garai hartan letretako gizon ospetsuen ikasle izan zen, eta José Ortega y Gasset idazlea ezagutu zuen.

Filosofo izango zenaren unibertsitate-bizitza nahiko mugitua izan zen. Espezializazioa hastean, 1928an, Federación Universitaria Escolar ikasle-erakundeko kide izan zen, eta Gizarte Hezkuntzako Ligaren sortzaileetako bat izan zen.

1931n, Metafisikako irakasle laguntzailea izan zen bere ikasketa-etxean, eta jarduera politikoetan parte hartu zuen.

Familia

María Zambrano , Araceli Alarcón Delgado eta Blas Zambrano García de Carabanteren alaba zen , biak maisuak izan ziren , bere aitona Diego Zambrano maizua izan zen ere .

Bizitza

Malagako Velez-Malaga udalerrian jaio zen Maria Zambrano 1904ko apirilaren 22an. Blas eta Araceli gurasoak maisu-maistra ziren eta aitona ere. 1905ean Madrilera bizitzera joan zen familia osoa eta handik Segoviara, aitak Gramatica Castellanaren katedra lortu ostean. Hantxe eman zuen Mariak haurtzaroa eta bertan jaio zen Araceli ahizpa, bere esanetan “bizitzako poztasunik handiena”.

1936an Alfonso Rodríguez Aldave historiagilearekin ezkondu zen. Espainiako Guda Zibileko eta Bigarren Gudako urte gogorrak elkarrekin eman ostean, banandu egin zen bikotea, Mariak Parisen jarraitu zuelarik gaixo zegoen ahizpa zaintzen.

Espainiako Gerra Zibiletik ihesika, erbestea ezagutu zuen. Bere atzerrialdia oso luzea izan zen eta Frantzia, Kuba, Mexiko, Puerto Rico, Italia eta Suitzan bizi izan zen. 1984an Madrila itzuli eta han bizi izan zen hil arte.

Politika

Gerra izan zen Maria Zambranok aurre egin behar izan zion esperientziarik tragikoena eta erabakigarriena, lehen pertsonan bizi izan baitzuen, eta erbesteratze luzearen kausa izan zen, bere bizitza ez ezik, bere pentsamendu osoa ere zehaztu zuena. Pentsalaria gerraren zergatia eta Espainiako herria ankerki odolusten ari zen faxismoari aurre egiteko zer egin behar zuen edo egin zezakeen arrazionalki ulertzeko beharrean ikusi zen.

Aliantza Errepublikar-Sozialistako kide izan zen, eta nazio mailako hainbat ekitalditan parte hartu zuen. Gainera, Bigarren Errepublikaren aldarrikapenaren parte izan zen.

Luis Jimenez de Asua politikariak Espainiako Langileen Alderdi Sozialistako (PSOE) diputatu izateko hautagai gisa parte hartzera gonbidatu zuen, baina berak errefusatu egin zuen. Geroago jakin zuen politika pentsamenduaren azterketaren eta adierazpenaren bidez egin zitekeela.

Gertaera batek militantzia alderdikoiaren politikatik bereizi zuen: Gassetekiko hurbiltasunaren ondoren, Frente Españolaren sorrera sinatu izana akats garrafaltzat hartu zuen. Handik aurrera, politikarekiko interesa beste norabide batera bideratu zuen.

Herbestea

Zambranok Espainia utzi behar du, Espainian Errepublika bat posible dela amesten zuten beste askorekin batera, bera bezala, Zambranorentzat erbesteko lehen geltokia Frantzia baita, hizkuntza menderatzeko arazo ugarirekin topo egin ondoren, hurrengo geltokirako bidaiari ekiten dio, Amerikako kontinentean, Latinoamerikan zehazkiago, Mexikora gero Puerto Rico eta Kubara, Zambrano 1939ko urtarrilaren 28an, arratsaldeko ordu biak eta hogeietan (hori guztia koaderno batean dokumentatuta geratu zen, eta bertan guztia kontatu zuen), une horretatik aurrera, eta bere egunen amaierara arte, Zambranok oso argi uzten du bere burua erbesteko herrialde amaigabeko biztanletzat jotzen duela, erresumarik, ereserkirik eta banderarik gabekotzat.

Formazioa

1924an Filosofia eta Letrak ikasteari ekin zion Madrilgo Unibersitate Zentralean eta 1928an doktoregoa prestatzeari. Madrileko El Liberal egunkariaren “Aire Libre” sailean hasten da kolaborazio lanak egiten. Hezkuntza Sozialeko Ligaren fundazioan hartzen du parte, bertan bokala izanez eta filosofiako klaseak ematen ditu Eskola Institutoan, txikitatik zituen osasun-arazoak etetera bultzatu zuten arte (oraingoan diagnostikoa zehatza da: tuberkulosisa). Baina Mariak bere idatzi eta kolaborazioekin jarraituko zuen.

1931an Xavier Zubiriren irakasle laguntzaile izendatzen dute, honen ordezkapenak eginez 1935 arte Unibertsitate Zentraleko Zubiriren Filosofiaren Historia katedran. Sasoi honetan hasi zuen ere amaituko ez zuen bere doktorego-tesia, “Gizabanakoaren salbamena Spinozan” gai hartuta.

Politika

Koalizio errepublikano-sozialistaren parte zela, 1931eko apirilaren 14ko Bigarren Errepublikaren aldarrikapenaren ospakizunean egon zen, baina uko egin zion PSOE alderdiren izenean diputatu gisa aritzeko proposamenari. Alderdien politikarekin ilusioa erabat galduta, aurrerantzean pentsamendura bideratuko du bere kezka politikoa: razionalismoa eta bere gehiegikeriak kritikatuko ditu bere lumarekin eta haren ordez arrazoi alternatibo eta integratzailea proposatuko du, arrazoi poetikoa hain zuzen.

Testuinguru historikoa

Gerra hasi zenean, Espainiara joan zen Errepublikarekin kolaboratzera; Valentzian eta Bartzelonan bizi zen 1939ra arte, urte horretan Frantziako muga erbestera zeharkatu baitzuen. Paris, New York edo Habanatik igaro ondoren, Mexikon kokatu zen, eta han Filosofiako eskolak eman zituen Hidalgo de Moreliako San Nikolas Unibertsitatean. Urte horretan, erbesteak markatutako literatura-jarduera biziko aldi bat hasi zen, eta Pensamiento y poesía en la vida española eta Filosofía y poesía argitaratu zituen.

Puerto Ricoko Unibertsitatetik igaro ondoren, 1946an Parisera joan zen. 1948tik 1953ra Habanan bizi izan zen eta ondoren Erroman, non bere lanik garrantzitsuenetako batzuk idatzi zituen, El hombre y lo divino, Los sueños y el tiempo eta Persona y democracia, besteak beste. Erroman Elena Croce eta Victoria Guerrini bezalako intelektual italiarrekin eta Ramon Gaya, Rafael Alberti edo Jorge Guillén bezalako espainiar erbesteratuekin harremanetan jarri zen. 1964an Erroma utzi eta Frantzian jarri zen bizitzen, eta erretiro-garai horretan bere proposamen filosofikoak kutsu mistikoa hartu zuen, Claros del bosque edo De la Aurora lanetan islatzen dena.

1966an Revista de Occidente aldizkarian argitaratutako Los sueños de María Zambrano (Jose Luis Lopez Arangurenen Maria Zambranoren ametsak) artikuluarekin, Espainian bere lanaren garrantziaren errekonozimendu motela hasi zen. Besteak beste, 1981ean Asturiasko Printzea saria eman zioten eta Malagako Unibertsitateak honoris causa doktore izendatu zuen.

Pentsamendu filosofikoa

Bere pentsamendua ideia honetan oinarritzen da: poesiak egia arrazoimena baino modu sakonagoan ulertzen laguntzen digu. Gainera, Zambranok erbesteaz, nortasunaz eta komunitateaz gogoeta egin zuen, batez ere Espainiako Gerra Zibilean izandako esperientzia pertsonalagatik. Uste zuen pertsonaren garrantzia etengabe bilatzen eta besteekin harremanetan egoten den izaki gisa. Gizateriak hazteko erronka eta aukerei aurre egiten dien prozesu gisa ere aztertu zuen historia. Gainera, espiritualtasunaren eta mistikaren alde zegoen .

Maria zambrano eta feminismoa

María Zambranok ekarpen garrantzitsuak egin zizkion feminismoari bere hausnarketa filosofikoaren eta genero-berdintasunaren defentsaren bidez. Bere lanak emakumeen esperientziak eta kezkak ikusarazten lagundu zuen, eta bide berriak ireki zituen eremu filosofiko eta kulturalean emakumeen identitatea esploratzeko.

Emakumeen bazterketaren kritika filosofian:Zambranok filosofiaren eta kulturaren historian emakumeen bazterketari buruzko hausnarketa egin zuen. Emakumeek pentsamendu filosofikoari eta gizarte osoari egindako ekarpena berriro ebaluatzearen alde agertu zen.

Emakumeen identitatearen esplorazioa:Bere idatzietan ikuspegi filosofiko eta existentzialetik aztertu zuen emakumeen identitatea. Emakumeen esperientzia berariazkoetan sakondu zuen, eta esperientzia horiek nola moldatzen diren munduaz duten pertzepzioa eta beren buruarekin duten harremana.

Emakumeen ahotsa aldarrikatzea:Zambranok emakumeek ahots propioa izateko beharraren alde egin zuen. Uste zuen garrantzitsua zela emakumeek beren esperientziak, pentsamenduak eta kezkak adieraztea, isiltasunera edo bigarren mailako roletara baztertu gabe.

Feminismoaren eta pentsamendu erlijioso eta politikoaren arteko elkargunea:Feminismoaren eta giza bizitzaren beste alderdi batzuen arteko elkarguneak ere aztertu zituen, hala nola erlijioa eta politika. Bere idatzietan aztertu zuen nola eragiten duten gizarte- eta kultura-egiturek emakumeen esperientzian, eta nola alda daitezkeen emakumeak genero-berdintasun handiagoa sustatzeko.

Estiloa eta tematika bere obretan

María Zambranoren literatur lanek estilo filosofiko-literario bat dute komunean, non egileak gai unibertsalak jorratzen dituen gogoetaren eta saiakeraren bidez. Bere obran, prosa liriko eta poetiko bat erabiltzen du askatasuna, justizia, identitatea eta giza existentzia bezalako gaiak aztertzeko. Gainera, bere lan askok karga politiko eta sozial handia dute, eta horietan emakumeak gizartean, erbestean eta demokraziaren defentsan duen paperaz hausnartzen du.

Obra aipagarrienak

Malagako tren geltokia

Maria Zambranok liburu ugari idatzi zituen, eta horietan gai filosofiko, literario eta politiko ugari aztertu zituen. Hona hemen bere obra garrantzitsuenetako batzuen zerrenda:

“Horizonte del liberalismo” (1930): Liburu honetan, ikuspegi filosofikotik aztertzen du liberalismoa kritikoki, haren oinarriak eta gizartean dituen ondorioak aztertuz.

"Pertsona eta democracia" (1959): Idazlan honetan, pertsonaren nozioari eta horrek demokraziarekin duen erlazioari buruzko gogoeta egiten du. Azter ezazu nola lagun dezakeen pertsonaren ideiak demokrazia giza errespetuan eta duintasunean oinarritutako sistema politiko gisa sakonago ulertzen.

"El hombre y lo divino" (1955): Mariak espiritualtasunarekin eta gizakiaren eta jainkotasunaren arteko harremanarekin lotutako gaiak jorratzen ditu liburu honetan. Esperientzia erlijiosoa eta giza bizitzan duen esanahia aztertzen ditu, bai eta mundu sekularizatu batean garrantzia bilatzea ere.

"Filosofia eta poesia" (1959): Lan honetan, filosofiaren eta poesiaren arteko harremana aztertzen du, argudiatuz poesiak funtsezko zeregina duela egia bilatzeko eta mundua ulertzeko. Azter ezazu nola eman dezakeen poesiak arrazoi filosofikoa osatzen duen errealitatearen ikuspegi bakarra.

"La agonía de Europa" (1945): Gerraosteko Europaren egoerari buruzko gogoeta da liburu hau, bereziki Bigarren Mundu Gerrak eragindako suntsiketari buruzkoa. Zambranok Europako krisiaren sustraiak aztertzen ditu eta hura gainditzeko berrikuntza espiritual eta kulturalaren alde egiten du.

"El pensamiento vivo de Séneca" (1981): Lan honetan, Zambranok Seneka filosofo estoiko erromatarraren filosofia aztertzen du. Garai garaikidean arazo etiko eta existentzialak ulertzeko Senekaren pentsamenduak duen garrantzia aztertzen du.

Hauek dira María Zambranoren lan aipagarrienetako batzuk; haren idazkera ezaguna da sakontasun filosofikoagatik,poesia-estiloagatik eta giza izaera esploratzeko konpromisoagatik.

Aitorpenak

2004an, bere jaiotzaren mendeurrenean, Urteko Egile izendatu zuten Andaluzian.

2018ko uztailean, "Herstóricas. Historia, Mujeres y Género "eta" Komikigileak "kolektiboak kultura- eta hezkuntza-izaerako proiektu bat sortu zuen, emakumeek gizartean egindako ekarpen historikoa ikusarazteko eta karta-joko batean oinarriturik ez egoteari buruz hausnartzeko. Gutun horietako bat Zambranori eskainia dago.

Malagan, bere izena darama Málaga-María Zambrano geltokiak. 2008ko azaroaren 28an inauguratu zen. 7 nasa eta 11 trenbide ditu, eta metro-konexioak, aldirikoak eta abiadura handiko trenak ditu.

Madrilgo Unibertsitate Konplutentseko filologiako liburutegiak ere bere izena darama.

Itsas Salbamendu eta Segurtasun Elkarteak María Zambrano izeneko ontzi bat dauka

2022ko urriaren 19tik 2023ko urtarrilaren 15era Fernán Gómez Antzokia Centro Cultural de la Villa

Kanpo estekak

• (Gaztelaniaz) María Zambrano Centro Virtual Cervantes. Cvc.cervantes.es

• Datuak: Q235134
• Multimedia: María Zambrano / Q235134