Edukira joan

Sybilla Righton Masters

Wikipedia, Entziklopedia askea
Sybilla Righton Masters
Bizitza
JaiotzaBermuda, 1675
Herrialdea Ameriketako Estatu Batuak
Heriotza1720 (44/45 urte)
Jarduerak
Jarduerakasmatzailea
GB Patent 604 (1715), Cleaning Curing Indian Corn, (Indiar artoa garbitu eta sikatzekoa) Sybilla Masters-ek eskatua, baina Thomas Masters senarrari emana, emakumeak ezin zirelako legez onartu eta.

Sybilla Righton Masters (Bermuda, c. 1676[1] – 1720ko abuztuaren 23a) asmatzaile estatubatuarra izan zen.[2] Masters Amerikako kolonietan bizi zen lehen pertsona izan zen, patente Ingeles bat jasotzen, eta, ziur asko, Amerikan ezagutzen den lehen emakumezkoa makineriaren asmatzaile. Jatorri europarrekoa zen. Masters-i arto errota baterako patente bat eman zitzaion 1715ean senarraren izenean, emakumeei ez zitzaielako beren patenteak edukitzen uzten.[3] Kapelak egiteko prozesu bat ere patentatu zuen.[3]

Bizitza goiztiarra

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ez da askorik ezagutzen Masters-en bizitza goiztiarraz. Litekeena da, bera Bermudatan jaio izana, bere aita handik emigratu baitzuen 1687an eta. 1676 inguruan jaio zela uste da, eta 1687an bera eta bere sei ahizpak Bermudetatik Burlington Township-era, New Jersey-ra (Delaware ibaian zehar) emigratu zuten Sarah eta William Righton guraso Quakerekin.[4] Sybilla Righton 1692an agertu zen lehen aldiz erregistro kolonialetan, New Jersey-ko gorteetan aitaren lekuko gisa lekukotza eman zuenean. 1693 eta 1696 bitartean, Sybilla Thomas Masters-ekin ezkondu zen, merkatari Quakerra eta lurjabe oparoa. Lau seme-alaba izan zituzten: Mary, Sarah, Thomas eta William.

Ideia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere garaiko emakume kolonial asko bezala, Sybilla etxekoandrea zen, eta kozinatzen, garbitzen eta umeak zaintzen ematen zituen egunak. Hala ere, Sybillak denbora hartu zuen kolonoen bizimodua hobetzeari buruzko ideiak lantzen, bereziki emakumeena.[5] Kolonia garaian egunero prestaturiko otordu bat hominosoa zen, indiar arto eihotuaz egina.[6] Emakume kolonialek artoa harrien artean ehotuz prestatzen zuten otordu hura. Artoa ehotzea nekagarria eta aspergarria zen.[7] Sybilla ohartu zen bertako emakume natiboek zurezko zutoinak erabiliz ehotzen zutela artoa.[7] Hortik sortu zitzaion arto-errota bat asmatzea.

Londresera bidaia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1712ko ekainaren 24an, Mastersek familia utzi eta Londresera jo zuen bere asmakuntza ideientzako patenteen bila. 1712an, AEBko kolonia batzuk patenteak jaulkitzen ari ziren, baina Pennsylvania ez zegoen horien artean.

Patente bat lortzeko prozesuak urte batzuk behar izan zituen, eta horrek esan nahi zuen Sybillak Londresen egon behar izan zuela denbora luzez.[6] Denboraldi horretan, denda bat ireki zuen, lasto eta palmetto hostoetatik txapelak eta aulkiaren estalkiak salduz, geroago patente bat jaso zuen metodo bat erabiliz.[6]

1715eko azaroaren 25ean, patentea Jurgi I.a Erresuma Batuko erregeak eman zuen Sybillaren senarraren izenean, "Amerikako hainbat koloniatan indiar artoaren laborantza garbitu eta sikatzeko" prozesurako, behar bezala erakutsiz.

Thomas Masters senarrarengatik ez balitz, Sybilla Masters izena, haren aurretik eta ondoren hainbeste emakume asmatzaile bezala, historiara galdua zatekeen. Thomas Mastersek bere ideia zela adierazi zuen patentearen aurkezpenean, eta patentea eman zutenean, George I erregeak bere ideia zela adierazi zuen publikoki. Mastersek bere bigarren patentea jaso zuen, berriz ere senarraren izenpean, lastoa eta palmetto hostoak txano eta kapelak ehuntzeko metodo bategatik. Prozesu hori erabili zuen denda bat ireki zuen Londresen, eta txano eta txapel ezagun asko saldu zituen. Mastersek 1716ko maiatzaren 25ean itzuli ziren Pennsylvaniara.

Londrestik itzulkeran

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Londrestik itzuli ondoren, Sybillak eta senarrak patentearen arto-errota sortu zuten. Asmakuntzak Ingalaterran ondo saltzea espero zuten, baina sorkuntza aurreratuegi zegoen.[8] Kolonietan, ordea, ondo funtzionatu zuen.[8] Hegoaldeko Koloniak izan ziren erosle handienak, eta hominy-a, gero grits deitu dena, oraindik ere zabal kontsumitzen da Hegoaldean gaur egun. Sybilla 1720an hil zen, eta betiko gogoratuko dute osatu zuen lanagatik.

Asmakuntzaren xehetasunak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Masters-aren lehen patentea arto irina ondu eta prestatzeko metodo berri baterako eman zen, ehotu beharrean zanpaketa prozesu bat erabiliz. Makina zurezko zilindro luze bat zen, alde banatan proiekzioak zituena, eta horrek betile astun batzuk eragiten zituen, arto alez betetako morteroetan erortzeko. Asmakizun hori zaldiek edo ur-gurpilek elikatu zuten. "Tuscarora Rice" izeneko Masters produktu bat ekoitzi zuen, faltsuki iragarri eta tuberkulosiarentzako sendabide gisa saldu zena. Produktua Ingalaterran erakargarria ez bazen ere, hego-ekialdeko dietaren oinarrizko elementu bihurtu zen, eta gero grits izenez ezagutu da.

Masters eta Tuscarora Rice-ren historia John Fanning Watson-ek deskribatu zuen lehen aldiz 1844an. Autoritate Medikuek Tuscarora Rice sasimedikuntza gisa baztertu dute.[9]

Master-en bigarren patentea, lasto eta palmetto hostoekin kapelak eta txanoak egiteko prozesu berri bat eman zuen. Prozesuak ehundutako beste ondasun asko sortzeko erabili zen, hala nola saskiak, estalketa eta altzarien estaldurak.

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ (Gaztelaniaz) www.funtsak.com, Funtsak-Diseño y Programación Web-. «Emakumeak teknologiaren historian - Gontzal Avila» www.txalaparta.eus (Noiz kontsultatua: 2024-07-23).
  2. ↑ Blashfield JF Women Inventors, Volume 4 Capstone, 1996 ISBN 9781560652779
  3. ↑ a b Samuel, Charlie. (2003). Inventors and inventions in colonial America. New York : PowerKids Press ISBN 978-0-8239-6601-1. (Noiz kontsultatua: 2024-07-22).
  4. ↑ (Ingelesez) Ogilvie, Marilyn Bailey; Harvey, Joy Dorothy. (2000). The Biographical Dictionary of Women in Science: L-Z. Taylor & Francis ISBN 978-0-415-92040-7. (Noiz kontsultatua: 2024-07-22).
  5. ↑ (Ingelesez) Kasinitz, Basya. «Patent for Cleaning and Curing Corn» Women & the American Story.
  6. ↑ a b c (Ingelesez) «Sybilla Masters» History of American Women 2008-08-22 (Noiz kontsultatua: 2024-07-22).
  7. ↑ a b «Sybilla Masters Level 1» Pennsylvania People.
  8. ↑ a b (Ingelesez) Sybilla Righton Masters (c 1676 -1720) – The Mills Archive. 2020-11-03.
  9. ↑ Holbrook, Stewart. (1959). The Golden Age of Quackery. Collier Books. pp. 37–38

Bibliografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Blashfield, Jean F. "Sybilla Masters America's First Patented Inventor." (lehen asmatzaile patentatua). Emakume Asmatzaileak. Minneapolis: Capstone Press, 1996. 5-10. Inprimatu.
  • "M." Notable American Women, 1607–1950: A Biographical Dictionary. Emakume Amerikar Aipagarriak, 1607–1950: Hiztegi biografiko bat. Arg. Edward T. James. 2. ATALA The Belknap Press of Harvard University Cambridge, Massachusetts and London, 1971. 506–508. Inprimatu.
  • Samuel, Charlie. Sybilla Masters: The First Woman Inventor. Amerika Kolonialeko asmatzaileak eta asmakizunak. 29 East 21st Street, New York: The Rosen Publishing Group, 2003. 13-14. Inprimatu.
  • Sarudy, Barbara Wells. "Quaker Inventor Sybilla Righton Masters (1720an hil zen) & Emakumeen Patenteak". 18C American Women: 01 Urt. 1970. Web-a. 2016ko Urria 01.
  • Waldrup, Carole C. More Colonial Women: 25 Pioneers of Early America. Jefferson, North Carolina, and London: McFarland & Company, "Sybilla Righton Masters (1675–1720)". Emakume Kolonial Gehiago: Amerika Goiztiarreko 25 aitzindari. Jefferson, Ipar Carolina eta Londres: McFarland & Company, 2004. 34–36. Inprimatu.

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Sybilla_Righton_Masters&oldid=9908862"(e)tik eskuratuta