Xabier Egaña

Xabier Egaña
(2019)
Bizitza
Jaiotza	Areeta, 1943ko uztailaren 22a (81 urte)
Herrialdea	Bizkaia, Euskal Herria
Hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania euskara
Jarduerak
Jarduerak	monjea eta margolaria
Sinesmenak eta ideologia
Erlijio-ordena	Anaia Txikien Ordena

Andetxako elizako pontea, Egañaren margo batek apaindua.

Xabier Egaña Albizu (Areeta, Getxo, 1943ko uztailaren 22a) bizkaitar margolari eta artista da. Bost neba-arrebetan zaharrena, familia kristau, fededun eta langile baten sortu zen. 17 urterekin frantziskotar egin zen. 1962an Filosofia ikasketak burutu zituen Erriberrin (Nafarroa). 1965-1969ra Teologia ikasi zuen Arantzazuko apaizgaitegian (Gipuzkoa), eta 1969an apaiztu zen. Santander eta Madrilen egon zen epe batez. 1986an utzi zuen ordena frantziskotarra, 26 urteren ondoren. Familia osatu eta lan lekua aldatu zuen.

Margotzen bere kasa ikasi zuen arren, hainbat euskal artisten eraginak jaso zituen; hala nola Xabier Alvarez Eulaterena. Donostiako Elizaren Irakasle Eskolako Arte irakaslea ere izan zen epe batez.

Xabier Egaña margotzen

Erakusketak egin ditu Donostian, Bilbon, Gasteizen eta Europako beste hiriburu batzuetan. Bere lanari buruzko erakusketa handi eta osoena 2019ko azaroan burutu zen Gasteizen, Vital fundazioaren eskutik: "Bizitza ez da nahikoa- La vida no basta" izenburupean, Juan Ayesta komisario zuela. Bertan jendaurrean lanean jardun zuen artistak.

Xabier Egaña margotzen, 2019ko bere erakusketan

Lan esanguratsuak

1976. urtetik aurrera hainbat obra publikotan egin du lan: Arantzazuko Ama Birjinaren ganberatxoa (1976-1978); Zarautzen San Pelaioko horma-irudiak eta Ikastolan Salbatore Mitxelenaren omenezkoa (1981); Iñurritzako pilotalekuko esgrafiatua; Arrigorriagako igerilekuko barruko eta kanpoko hormak; Sopelako San Pedro plazako eskulturak, Loiuko Lauro Ikastolako zeramikazko horma-irudiak; Alemaniako Mühlen hiriko Sankt Bonaventura monasterio frantziskotarrean San Joan Bataiatzailearen elizan (1981); Puerto Ricon eta abar.

Arabako Andetxa herriko San Migel eliza osoa ere margotu zuen, "Bizitzarako pinturak- Pinturas para la vida" egitasmoaren baitan. 2 urtez bozetoak eginez eta, ondoren, 5 urtez udan, eliza bera margotuz.

Biografia artistikoa: 1962-2019

• 1962-1969: pinturan hastapenak. Xabier Alvarez Eulateren "abegia, lagunkidetasuna eta estimulua" aipatu ditu artistak. Lucio Muñozen eragin nabarmena dute bere lehen lanek, estilo nahiz teknikan: lan abstraktua eta materiazkoa. Marc Chagallek Parisko Operarako egindako lanak ere eragin zion, lirismo adierazkor eta kolorearen erabileran. Garaitsu hartan Jorge Oteiza ere Arantzazuko bere Apostoluak eta Pietatea kokatzen ari zenez, lagun egin zuen.
• 1970-1975:Madrilen zela euskal gaiaren kontzientzia hartu zuen.1975ean, Txiki eta Otaegiren fusilamenduak hunkitua, "In Memorian Txiki-Otaegi" bionboa (1975) burutu zuen. Iruñera aldatu zen gero, Eslava pintore eta grabatzailearekin grabatuaren teknika ikasteko, Oteizak iradokita. Ikonografia erlijioso-kristaua eta gorabehera sozio-politikoak nahastu zituen garai horretako irarlanetan, zink gainean eginak.
• 1976-1978: Arantzazuko ganberatxorako enkargua jaso zuenez, Alvarez Eulate eta Oteizarenaz gain, Saenz de Oizaren iritzia jaso zuen, Madrilen bere bozeto eta maketak erakutsita. 1978an pintura muralak egin zituen, hiru hilabetez goizez bakarrik margotuz: 115 metro koadro. Gizateriaren Historia gai orokor duela, "oinazearen absurdoari buruzko hausnarketa da, baita mundua aldatzen saiatzen direnen porrotaz ere, Kristo bera kasu", Miguel Alonso del Val arkitektoaren esanetan. Sustrai erlijioso eta humanistikoa duen estilo espresionista ondu zuen lan horretan.
• 1980-1986: 1980an meza ematen ari zela Romero Monsinorea hil zuten El Salvadorren. Jasotako talka horrek Egaña ez-ohiko materialekin (eskuoihal eta jantzi liturgiko zaharrekin, kasu) collageak eta oihalen mihiztadurarekin esperimentatzera bultzatu zuten, povera arte estiloan, zenbait unetan, kolore indartsuekin. Garai honetakoak dira "Ikaroren tresna"(1985) triptikoa, makilez eta trapuz egindako gurutze sailak eta egur polikromatuzko eskultura-lanak.
• 1987-1990: "1987an motiboak mugitu egin ziren eta lanen fondoa aldatu egin zen" dio artistak berak.Eguneroko paisaia eta ibilaldiak margotzeari ekin zion, oihal gaineko margolanak nagusiki. Espazio zabaletarako eskulturarekin ere esperimentatu zuen, eskalan maketak eginez garapen espaziala landuz.
• 1991-1999: sobietar herrialdeen gainbeherak eta Balkanetako gerra eta gatazkek artista akuilatu zuten. Garai hortakoak dira, estoikoki sufritzen duen gizakiaren adierazgarri, Croacia (1990) lana, eta baita "Un Cristo para Bosnia" (1994) ere. Materiazko estilo abstraktuan barneratu zen Egaña collageekin. "Cruces, cementerio y aldaba" (1996) ere garai honetakoa da, deiaren eta heriotzaren ingurukoa. Ablazioaz "La poesía de las flores" (1998) ondu zuen garai honetan, baita "...hacer algo con la Menina" (1998) eta Orgullo Nacional (2000) ere.
• 2000-2009: artearen ikur ziren lanei erreparatu zien (Botticelli, Rubens, Tiziano, Velazquez, Manet eta Picasso). Mihiztadura eta material berrerabiliak, koadro baino, hormarako materiazko collageak egin zituen, margolan-marrazki-eskultura hibridoak.Liburu, gurutze eta burezurrak erabili zituen, besteak beste. Garai honetakoa da "Gernika Gogoratuz" (2010) lana.
• 2010-2017: Bizitzarako pinturak. 2010ean Andetxako (Araba) San Migel eliza barruko hormak margotzea proposatu zioten, Forondako aireportuaren alboan. 2010-2012an bozetoak egiten jardun ostean, 2013-2017 epealdiko udako hilabeteetan burutu zuen lan muralista.
• 2019an Vital Fundazioak bere lanaren atzerabegirako zabala eskaini zuen Gasteizen. Artistak bertan margotzen ere jardun zuen.
• 2020an, jatorrizkoak margotu eta 42 urtera, Arantzazuko ganberatxoa birmargotzen eta konpontzen jardun zuen, hezetasunak kalteren batzuk sortu ostean.

Erreferentziak

• Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Kanpo estekak

• https://web.archive.org/web/20191203175428/https://www.arantzazu.org/index.php/basilika/kamarina/xabier-egana

• Datuak: Q12269009