Zelote

Zelote
Datuak
Mota	religious movement (en) eta mugimendu politikoa
Herrialdea	Erromatar Inperioa
Agintea
Egoitza nagusi	Jerusalem
Historia
Sorrera	8
Desagerpena	73
Koloreak

Zeloteak I. mendeko mugimendu nazionalista judu bateko kideak izan ziren. Judas Galilearrak sortu zuen higikundea, Jesus jaio eta gutxira. Moisesen legeari gogor eutsi behar zitzaiola eta atzerritar guztiak Judeatik bota behar zirela aldarrikatzen zuten, horretarako, bortxa erabili behar bazen ere. Sektaren antolamendua erlijiosoa eta politikoa zen aldi berean; haien jatorria Makabearren garaikoa da, baina erromatarren zapalkuntza garaian bakarrik izan zuten antolamendu politikoa.

Etimologia

Izena hebreerazko qanaim-etik dator (hebreerazko alfabetoan קנא, "grindu"), kideek zeukaten Yahvehganako grina zela-eta (Zen 25:10-11, 1 Erg 19:10). Hitza, zenbait hizkuntzatan, erradikalismo militantearen edo zorrozkeriaren baliokide izatera pasa da.

Historia

Zeloteak euren garaiko judaismoko alderdirik erradikalena izan ziren, eta sarri beste alderdi batzuei, farisearrei eta saduzearrei kasu, aurre egiten zieten, "diru gosea" izatea leporatzen baitzieten. Historialari batzuek historiako lehen talde terroristatzat dute, euren ustez erromatarrei laguntzen zieten zibilak hiltzen baitzituzten. Zelote mugimenduaren barnean, sikario izeneko alderdi erradikala zegoen, neurriz kanpoko indarkeriagatik eta sektarismoagatik nabarmendu zena.

Judas Galilearra aipatzen da alderdi horretako liderrik garrantzitsuenetakotzat, eta Judeako lehen erroldatzean egin zituen ekintzengatik gogoratzen da, Apostoluen Eginak 5:37an agertzen den bezala. Itun Berrian ezaguna da jendetzak Barrabas askatzea erabakitzen duen atala, preso hartua izan zen lider zelote bat izan zitekeena, Jesus Nazaretekoaren ordez, zelote mugimenduak garai hartan zuen ospearen lekuko delarik.

Zeloteak 66-73 bitarteko Judu Matxinada Handiaren buru izan ziren. Gudu horretan, Jerusalemen kontrola hartu zuten, erromatarrek hiria berreskuratu eta Jerusalemgo tenplua suntsitu zuten arte. Hiru urte geroago, erromatarrek Masada gotorlekua okupatu zuten, zeloteen azken babeslekua, haren denfendatzaileek euren buruaz beste egin ondoren.

Zeloteak ebanjelioetan

Jesusen ikasleetako bat, honek propio apostolu aukeratua, ziur aski mugimendu horretatik zetorren, argi eta garbi izendatzen baita Simon Zelotea Lukasen Ebanjelioa 6:15en. Lukasek egiten duen transkribapen honek ζηλωτην zelotei, Markosen καναναιον kananaion transkribapen greziarrarekin eta Mateoren καναναιος kananaios transkribapenarekin kontrastatzen du, azken bi hauek, argi ikusten denez hebreerazko qanaim edo aramaikozko kanan hitzei erreferentzia egiten dietelarik.

Aldiz, pentsatu izan da, horretarako inongo frogarik egon gabe, Juda Iskariote "Judas Sikarioa" zela. Baina etiopiar ebanjelio apokrifoa den "Gure Jaun Jesukristoren Ituna Galilean" Juda zelote gisa aipatzen da bigarren ataleko 12. bertsikuluan, non Simon Kananearraren semetzat errekonozitua den. "Iskariote" ishi-kariothetik, sikarioen sastakai kurbo beldurgarritik, datorren ezizen bat baino ez litzateke izango.

Kanpo estekak

• Datuak: Q189225
• Multimedia: Zealots (Judea) / Q189225