Naar inhoud springen

Keltiese talen

Uut Wikipedia, de vrye encyklopedy

De Keltiese talen stammen aof van t Proto-Kelties n westelike tak van de grotere Indo-Europese taalfamilie. t Wördden espreuken deur de Keltiese stammen die vanaof de 7e eeuw v. Chr. in t grootste deel van Europa woenden. De term "Kelties" wördden veur t eerst gebruukt um de taalgroep te beschrieven deur Edward Lhuyd in 1707.[1]

Keltiese talen wörden veurnamelik espreuken an de noordwestraand van Europa, en dan veural in Ierlaand, Schotlaand, Kumrië, Bretanje, Kornwallis en op t eilaand Man. t Wörden oek espreuken deur wat ouweluui op t Kaap-Bretoneilaand in Kanada. Der bin oek aordig wat sprekers van t Kumries in de regio Patagonië in Argentinië. In de VS, Kanada, Australië en Niej-Zeelaand he'j weg en were wat meensen die n Keltiese taal spreken. In al disse gebiejen wörden de Keltiese talen espreuken deur minderhejen, mer der bin wel luui die t niej leven in willen blaozen.

In de 1e eeuw v. Chr. wördden de Keltiese talen in heel Europa espreuken; op t Iberies Schiereilaand, an de kustlienden van de Atlantiese Oseaan en de Noordzee, tot de Boven-Rijnse Leegvlakte langes de Donauvallei tot an de Zwarte Zee, t bovenste gedeelte van de Balkan, en in Galasië in Klein-Azië. De verspreiding naor Kaap-Bretoneilaand en Patagonië hebben laoter ewest. Veur de federasie van Australië in 1901 wördden de Keltiese talen oek daor espreuken.

Levende talen

[bewark | bronkode bewarken]

SIL Ethnologue gif an dat der zes "levende" Keltiese talen bin, waorvan der vier n aordig antal eerstetaalsprekers hebben. Dit bin t Goideliese Iers-Gaols (Gaeilge) en t Schots-Gaols (Gàidhlig) ontstaon uut t Oudiers, en t Brittoniese Kumries en Bretons dat ontstaon is uut t Brits.

De aandere twee, t Kornies en t Manx-Gaols, bin in de veurbieje jaorhonderden uutestörven as gemeenschapstalen.[2][3][4] Beie talen bin niej leven in-eblaozen deur verschillende bewegingen, dat hef derveur ezörgd dat disse talen an-eneumen wördden deur volwassenen en kienders en dat daoruut weer nieje eerstetaalsprekers voortekeumen bin.[5][6]

Alles sameneneumen waren der in totaal in t jaor 2000 roewweg n miljoen eerstetaalsprekers van n Keltiese taal.[7] In 2010 waren der meer as 1,4 miljoen sprekers van n Keltiese taal.[8]

Demografie

[bewark | bronkode bewarken]
Taal Eigen naam Taalgroep Antal eerstetaalsprekers Antal meensen die de taal enigszins kundig bin Heufdgebied/-gebiejen waor de taal espreuken wörden Taalunie
Kumries Cymraeg Brittonies Zo'n 315.000 luui gaffen an t vleuiend te kunnen praoten[9] Zo'n 770.700 (2004)
— Kumrië: 611.000 sprekers, zo'n 21,7% van de Kumriese bevolking (alle veerdighejen)
— Engelaand: 150.000 [10]
— Chubut, Argentinië: 5.000 [11]
— Verenigde Staoten van Amerika: 2.500 [12]
— Kanada: 2.200 [13]		 Kumrië;
Chubut		 — Welsh Language Commissioner (Meri Huws)
— Welsh Government
veurheer Welsh Language Board (Bwrdd yr Iaith Gymraeg)
Iers-Gaols Gaeilge Goidelies 40.000–80.000[14][15][16]
Binnen de Ierse republiek gebruken zo'n 94.000 meensen elke dag t Iers-Gaols buten onderwiesinstellingen.[17]		 1.887.437
Ierlaand:
1.774.437[17]
Verenigd Koninkriek:
95.000
Verenigde Staoten van Amerika:
18,000		 Ierlaand Foras na Gaeilge
Bretons Brezhoneg Brittonies 206.000 356.000[18] Bretanje Ofis ar Brezhoneg
Schots-Gaols Gàidhlig Goidelies 58.552 (2001) [19] plus zo'n 400–1000 moerstaalsprekers op Kaap-Bretoneilaand[20] 92.400 [21] Schotlaand Bòrd na Gàidhlig
Kornies Kernewek Brittonies 600 [22] 3.000 [23] Kornwallis Keskowethyans an Taves Kernewek
Manx-Gaols Gaelg Goidelies 100,[5][24] plus n klein antal kienders die t as moerstaal hef[25] 1.700 [26] t eilaand Man Coonceil ny Gaelgey

Mengtalen

[bewark | bronkode bewarken]

Referensies

[bewark | bronkode bewarken]
  1. ↑ Cunliffe, Barry W. 2003. The Celts: a very short introduction. Blz. 48
  2. ↑ Boek: John T. Koch, Celtic Culture: A Historical Encyclopedia uut 2006
  3. ↑ Korte geschiedenisles van t Kornies
  4. ↑ Boek: Beresford Ellis, The Story of the Cornish Language uut 1990, 1998, 2005
  5. ↑ 5,0 5,1 Fockle ny ghaa: schoelkienders nemen de leiding
  6. ↑ In t niejs: Webstee BBC/British Council, 2010
  7. ↑ Keltiese talen, 9 mei 2010
  8. ↑ Boek: David Crystal, The Cambridge Encyclopedia of Language, uut 2010
  9. ↑ Welsh Language Use Survey: the report, 2004
  10. ↑ Refworld | World Directory of Minorities and Indigenous Peoples - United Kingdom : Welsh
  11. ↑ Wales.com: Wales and Argentina
  12. ↑ Table 1. Detailed Languages Spoken at Home and Ability to Speak English for the Population 5 Years and Over for the United States: 2006-2008 Release Date: April, 2010
  13. ↑ 2006 Census of Canada: Topic based tabulations: Various Languages Spoken (147), Age Groups (17A) and Sex (3) for the Population of Canada, Provinces, Territories, Census Metropolitan Areas and Census Agglomerations, 2006 Census - 20% Sample Data
  14. ↑ Irish Examiner
  15. ↑ Boek: Christina Bratt Paulston, Linguistic Minorities in Multilingual Settings: Implications for Language Policies
  16. ↑ Boek: Irish Writing in the Twentieth Century, David Pierce, 2000
  17. ↑ 17,0 17,1 Central Statistics Office, 'Census 2011 - This is Ireland - zie tabel 33a'www.cso.ie
  18. ↑ Données clés sur breton, Ofis ar Brezhoneg (Frans)
  19. ↑ UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger, 2010
  20. ↑ CHIN/RCIP – Festivities
  21. ↑ BBV News: Mixed report on Gaelic language, 10-10-2005
  22. ↑ Zo'n 600 kienders wörden tweetalig grootebröcht mit t Kornies as eerste taal (2003, SIL Ethnologue).
  23. ↑ Hef ongeveer 2.000 sprekers die t vleuiend praoten. Bron: Webstee BBC/British Council, 2010
  24. ↑ Independent.co.uk: Anyone here speak Jersey?, 11-04-2002
  25. ↑ Sil.org: dokumentasie veur ISO-639-kode: glv, 14-01-2008
  26. ↑ 2006 Offisiële volkstelling, t eilaand Man, 23-04-2006
  27. ↑ Ethnologue: Shelta
  28. ↑ ROMLEX: Romani-dialekten
Dit artikel is eskreaven in et westveluwske dialekt van ANS, in de Algemene Nedersaksiese Schriefwieze.
Van "https://nds-nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Keltiese_talen&oldid=323632"