Piotr Tomicki

Piotr Tomicki

Data i miejsce urodzenia	1464 Tomice
Data i miejsce śmierci	29 października 1535 Kraków
Miejsce pochówku	bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie
Biskup przemyski
Okres sprawowania	1514-1520
Biskup poznański
Okres sprawowania	1520-1525
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	1511
Nominacja biskupia	29 maja 1514
Sakra biskupia	18 lutego 1515

Sukcesja apostolska

Data konsekracji	18 lutego 1515
Konsekrator	Jan Konarski
Współkonsekratorzy	Maciej Drzewicki Erazm Ciołek
Konsekrowani biskupi Jan Karnkowski 20 września 1528 Dominik Małachowski 20 września 1528
Współkonsekrowani biskupi Andrzej Krzycki 4 października 1523

Mszał dla diecezji krakowskiej wydany na zlecenie Piotra Tomickiego.

Piotr Tomicki inne formy nazwiska: Tomicius, Tomiczki, herbu Łodzia (ur. 1464 w Tomicach, zm. 29 października 1535 w Krakowie) – biskup przemyski, poznański i krakowski, podkanclerzy koronny, archidiakon krakowski w 1502 roku, kustosz kielecki, kanonik poznański w 1504 roku, kanonik włocławski i gnieźnieński w 1510 roku, proboszcz w Pniewach w 1505 roku, sekretarz królewski, humanista-mecenas, mówca i dyplomata.

Życiorys

Urodził się w 1464 roku jako syn Mikołaja z Tomic koło Poznania – chorążego poznańskiego i Anny z Szamotulskich. Po śmierci ojca, w roku 1478, trafił na dwór swojego wuja, Andrzeja Szamotulskiego, wojewody poznańskiego. Wiadomo, że uczył się w szkole katedralnej w Gnieźnie, następnie około roku 1486 studiował w Lipsku, a następnie w Akademii Krakowskiej, gdzie uzyskał w 1490 roku bakalaureat, a w 1493 roku magistrat filozofii. W tym samym roku rozpoczął studia prawnicze w Bolonii, które w 1500 roku zakończył doktoratem dekretów. Prawdopodobnie studiował także w Wiedniu.

Zaraz po ukończeniu studiów rozpoczął praktykę w kurii rzymskiej, zostając kanclerzem kardynała Fryderyka Jagiellończyka, który nadał mu, pomimo że nie był duchownym, szereg beneficjów kościelnych, w tym archidiakonat krakowski. Po śmierci kard. Fryderyka trafił na dwór biskupa poznańskiego, Jana Lubrańskiego, gdzie przebywał w latach 1503–1506. Następnie trafił do kancelarii koronnej króla Zygmunta Starego, w służbie którego wielokrotnie posłował jako sekretarz królewski na Węgry, Wołoszczyznę i Pomorze. Podczas swojej służby otrzymał od króla liczne nadania. W 1510 roku brał udział w rokowaniach w Kamieńcu Podolskim, zakończonych podpisaniem traktatu pokojowego z przedstawicielami hospodara mołdawskiego Bogdana III.

W roku 1511 przyjął święcenia kapłańskie, a w roku 1515 sakrę biskupią, przyjmując godność biskupa przemyskiego, a rok później został podkanclerzym koronnym (urząd ten sprawował do śmierci). W roku 1515 wraz z kanclerzem koronnym Krzysztofem Szydłowieckim był głównym twórcą ugody z Habsburgami. Po śmierci Jana Lubrańskiego, w roku 1520 objął biskupstwo poznańskie, zrzekając się tronu w Przemyślu. W Wielkopolsce przebywał jednak sporadycznie, poświęcając się polityce i pracy na dworze królewskim. W roku 1524 objął godność biskupa krakowskiego (będąc nadal biskupem poznańskim), a także nuncjusza apostolskiego i kolektora danin papieskich. W roku 1525 zrzekł się tronu biskupiego w Poznaniu, a także doprowadził do ugody między królem a Albrechtem Hohenzollernem. Tomicki od roku 1524 jednocześnie pełnił funkcje biskupa krakowskiego i podkanclerzego koronnego, co było niezgodne z ówczesnym prawem polskim (były to tzw. incompatibilia). Był z tego powodu jednym z głównych (obok Szydłowieckiego) przeciwników ruchu egzekucyjnego.

Piotr Tomicki należał do najważniejszych przedstawicieli polskiego renesansu. Studia we Włoszech i pobyt na dworze Jana Lubrańskiego, a także kontakty ze światłymi umysłami Europy, w tym z Erazmem z Rotterdamu, ukształtowały w nim humanistyczne zainteresowania. Do głównych zasług Tomickiego należy jego mecenat nad artystami. Na jego polecenie Stanisław Górski spisał Acta Tomiciana – zbiór dokumentów z czasów sprawowania przez Tomickiego urzędu podkanclerskiego, na Akademii Krakowskiej utworzył Katedrę Prawa Rzymskiego oraz wprowadził nauczanie greki i hebrajskiego. W Wielkopolsce ufundował cenne płyty nagrobne: stryjowi w Szamotułach i ojcu w Tomicach.

Piotr Tomicki zmarł w Krakowie 29 października 1535 roku. Pochowany został w ufundowanej przez siebie kaplicy w katedrze wawelskiej.

Twórczość

Najważniejsze dzieła

• Ad serenissimum principem Sigismundum Augustum... epistola, Frankfurt n/Menem 1577
• Akta dyplomatyczne (relacje z poselstw, pisma urzędowe, instrukcje, mowy, itp.) z lat 1507-1534, zebrane przez Stanisława Górskiego; wyd.: Acta Tomiciana, t. 1 (1852) – t. 16, cz. 1-2 (1961) passim., (tu np. Legatio a Sigismundo Rege ad duces Silesiae per Petrum Tomiczki dicta... 1511; Petrus Tomiczki ex parte Sigismundi regis respondit dominis Hungaris..., 1515).

Listy i materiały (ważniejsze)

• Korespondencja z lat 1507-1534 (m.in. listy do i od: księcia pruskiego Albrechta, królowej Bony, S. Borka, J. Dantyszka, Ł. Górki, kardynała Achilla de Grassis, biskupa J. Konarskiego, A. Krzyckiego, arcybiskupa J. Łaskiego, J. Lubrańskiego, Krzysztofa i Mikołaja Szydłowieckich, J. Tarnowskiego, B. Wapowskiego, J. Zambockiego, Zygmunta Starego); Acta Tomiciana, t. 1 (1852) – t. 16, cz. 1-2 (1961) passim., (tu także wiadomości o wcześniejszych wydaniach)
• Fragmenty korespondencji z lat 1526-1530, dot. sprawy tronu J. Z. Zapolyi na Węgrzech; przedr. W. Pociecha "O zjeździe w Poznaniu w roku 1530", Pamiętniki Biblioteki Kórnickiej 1947, s. 20 nn.
• Fragmenty listów do J. Dantyszka z lat 1532-1535, ogł. w przekł. polskim A. Grabowski Starożytności historyczne polskie, t. 2, Kraków 1840
• Korespondencja z Erazmem z Rotterdamu, zob.: Opus epistolarum Desiderii Erasmi Roterodami, per autorem... recognitum, et adiectis innumeris novis fere ad trientem auctum, Bazylea 1529; Erazm z Rotterdamu Epistolarum opus, Bazylea 1538; Epistolarum D. Erasmi Roterodami libri XXXI, et P. Melanchtonis libri IV, Londyn 1642; Erazm z Rotterdamu Opera omnia, t. 3, Lejda 1703; Opus epistolarum D. Erasmi Roterodami..., wyd. H. M. Allen, H. W. Garrod, Oksford 1941 i in.; pojedyncze listy do Erazma z Rotterdamu, dat. w Krakowie: 17 sierpnia 1531, 25 sierpnia 1533, 20 października 1535, wyd. T. Wierzbowski Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego, t. 1, Warszawa 1900, s. 325-331; 1 list wyd. F. R. Goezjusz Otium Varsaviense in selectis ex Historia litteraria Poloniae argumentis explicandis insumtum, Wrocław 1755 – Listy od Erazma z Rotterdamu, dat. we Fryburgu: 4 lutego 1532, 28 lutego 1535, wyd. T. Wierzbowski Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego, t. 1, Warszawa 1900, s. 47-48, 326
• Do biskupa J. Uchańskiego z roku 1534, wyd. T. Wierzbowski Uchańsciana, czyli zbiór dokumentów wyjaśniających życie i działalność Jakuba Uchańskiego, t. 4, Warszawa 1892, s. 156
• Do Mikołaja z Lwówka (M. Jaskiera), dat. w Kielcach w kwietniu 1535, wyd. T. Wierzbowski Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego, t. 1, Warszawa 1900, s. 49; zob. także pismo, dat. w Krakowie 2 października 1535 dotyczące przekł. łacińskiego Speculum Saxonum, wyd. T. Wierzbowski Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego, t. 1, Warszawa 1900, s. 53-54
• Do J. Cochleusa, dat. w Kielcach 21 grudnia 1534, wyd. T. Wierzbowski Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego, t. 1, Warszawa 1900, s. 45-46
• Listy do P. Tomickiego, w: R. Dubravius Libellus de componendis epistolis, brak miejsca wydania (1511 – 2 edycje); inne wyd.: Kraków 1515; Kraków 1522(?); Kraków 1524
• List łaciński od Rafała Leszczyńskiego, dat. w Augsburgu 25 września 1514, wyd. wraz z przekł. polskim: W. S. Broel-Plater Zbiór pamiętników do dziejów polskich, t. 1, Warszawa 1858, s. 55-59
• Od J. Łaskiego, reformatora, dat. w Krakowie: 6 marca 1533, 16 stycznia 1534, wyd. H. Dalton Lasciana nebst den ältesten evangelischen Synodalprotokollen Polens 1555-1561, Berlin 1898, nr: 24, 26
• Pisma urzędowe i listy z lat 1520-1531, m.in. od papieży: Leona X i Klemensa VII, wyd. A. Theiner Vetera monumenta Poloniae et Lithuaniae, t. 2, Rzym 1861, s. 405-406, 480-481 i in.
• 3 listy z lat: 1526, 1535 od Jana Tarnowskiego, królewny Jadwigi, Zygmunta Augusta, wyd. A. Przezdziecki Jagiellonki polskie w XVI wieku, t. 5, wyd. J. Szujski, Kraków 1878 Dod., s. 4-8, 12-13
• List od króla Zygmunta, wyd. w: A. Lipski Decas questionum publicarum Regni, Kraków 1616; inne wydania zob. Estreicher XXI, 315-316
• Od J. Dantyszka, dat. 1538 (tzw. "Judicium meum de Luthero"), wyd. J. Hipler "Nicolaus Kopernikus und Martin Luter", Zeitschrift f. Geschichte... Ermlands, t. 4 (1869), s. 545-548; wyd. osobne: Braniewo 1868; przedr. (z poprawkami) I. Chrzanowski, S. Kot Humanizm i reformacja w Polsce, Lwów 1927, s. 151-153
• Potwierdzenie królewskie ponowionych przez P. Tomickiego praw i uposażeń kanoników Św. Ducha w Krakowie, Gazeta Lwowska 1852, nr 50-55 Dod.
• Testament, rękopis: Acta Tomiciana, t. 16 (tzw. "Zwód Karknowskiego"), Biblioteka Narodowa, sygn. Lat. F. IV 146 q; Biblioteka Ossolińskich nr 170/II; Biblioteka Czartoryskich nr 1664
• Diarium cuiusdam domestici Petri episcopi cracoviensis (obejmuje lata 1532-1536), wyd. W. Kętrzyński Monumenta Poloniae Historica, t. 5 (1888), s. 897-904
• Korespondencje w rękopisach: Biblioteka Czartoryskich, Teki Naruszewicza nr 46-52
• 10 listów do Zygmunta Herbersteina; list Jana Ivana de F.(?) do P. Tomickiego i K. Szydłowieckiego, dat. w Budzie 1529, rękopisy: Nemzeti Muzeum w Budapeszcie, sygn. Fol. Lat. 258, (wiadomość podają: K. Lepszy, J. Tazbir "Poszukiwania naukowe na Węgrzech", Kwartalnik Historyczny 1957, nr 2, s. 280
• Inwentarz działu książek biblioteki P. Tomickiego, oddanych Akademii Krakowskiej, rękopis: Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego nr 69
• Wiadomości o listach i materiałach w rękopisach podają m.in.: s. Brzeziński "Biskup-podkanclerzy P. Tomicki na tle swej epoki", Przegląd Powszechny 1934, t. 202, s. 63-64 przypis i odb. – H. Barycz Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu, Kraków 1935, s. 93, 104-105, 201, 211 przypisy i in. – W. Pociecha Królowa Bona (1494-1557), t. 2, Poznań 1949, s. 522-523, 564, 568, 595-596 i in.
• List A. Krzyckiego do P. Tomickiego, dat. 2 września 1523, wyd. w Acta Tomiciana, t. 6 (1857), s. 313 – błędnie jako list J. Zambockiego; por. W. Pociecha Królowa Bona (1494-1557), t. 2, Poznań 1949, s. 526 przypis 232.

Bibliografia

• ks. Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965-1999. Słownik biograficzny, wyd. II, popr. i uzupeł., Warszawa 2000, k. 451-452, ISBN 83-211-1311-7.
• Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 3 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1965, s. 335-339

Linki zewnętrzne

• Acta Tomiciana w wersji cyfrowej