Cerddoriaeth draddodiadol Cymru

Cerddoriaeth draddodiadol Cymru

Enghraifft o'r canlynol	music by ethnic group, genre gerddorol
Math	Cerddoriaeth Cymru, British folk music
Gwlad	y Deyrnas Unedig, Cymru
Iaith	Cymraeg
Lleoliad	Cymru
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae cerddoriaeth draddodiadol Gymreig yn cyfeirio at gerddoriaeth sy'n cael ei chanu neu ei chwarae yn draddodiadol yng Nghymru, gan Gymry neu sy'n dod o Gymru.

Mae artistiaid nodedig yn cynnwys; bandiau traddodiadol Calan ac Ar log; y telynorion Sian James, Catrin Finch a Nansi Richards a'r canwr gwerin a phrotest Dafydd Iwan.

Traddodiad telyn

Catrin Finch, telynores Gymreig yn InterCeltic Festival yn Lorient, Awst 2008.

Diwylliant Cymru
Iaith Cymraeg Y Fro Hanes y Gymraeg Ieithoedd Cymru
Traddodiad Gwisg Gymreig Cyfraith Hywel Cantref
Llenyddiaeth Llenyddiaeth Gymraeg Llenyddiaeth Saesneg
Cerddoriaeth Cerddoriaeth Cymru
Bwyd Coginiaeth Cymru
Dathliadau a gwyliau Rhestr dathliadau Cymru Eisteddfod Gorsedd y Beirdd
Cerddoriaeth a dawns Dawns Gymreig Clocsio Cerddoriaeth draddodiadol Cymru Cerdd Dant Crwth Cymanfa Ganu Cynghanedd Noson Lawen Pibgorn Tabwrdd Telyn deires Twmpath Pibau Cymreig
Drama Theatr Genedlaethol Cymru
Chwaraeon Chwaraeon yng Nghymru
Symbolau Symbolau cenedlaethol Y Ddraig Goch Baneri Cymru Baner Cymru
Crefydd Crefydd yng Nghymru
Hanes Hanes Cymru
WiciBrosiect Cymru

Llawysgrif Robert ap Huw yw’r gerddoriaeth delyn gynharaf sydd wedi goroesi yn Ewrop ac mae’n dod o Gymru.

Cerdd Dant

Mae'r traddodiad hwn yn tarddu o'r ffurf a ddefnyddiwyd gan y beirdd cynnar i ganu eu barddoniaeth i frenhinoedd, tywysogion a thywysogesau Cymreig.

Plygain

Eglura'r canwr Arfon Gwilym fod "traddodiad y plygain wedi goroesi yn bennaf yn Sir Drefaldwyn ac yn digwydd mewn eglwysi a chapeli dros gyfnod o chwe wythnos yn ystod y Nadolig a'r flwyddyn newydd."

"Ar ôl gwasanaeth byr, mae'r plygain yn cael ei ddatgan yn agored a gall unrhyw un yn y gynulleidfa gymryd rhan, fel unigolion neu fel partïon bach, y parti mwyaf cyffredin yw tri o bobl, yn canu mewn harmoni clos. Mae'r canu bob amser yn ddigyfeiliant ac yn y gorffennol roedd yn cael ei ddominyddu gan ddynion a oedd yn canu mewn arddull gwerin syml a oedd yn unigryw."

Gwerin traddodiadol a baledi

Eglura'r gantores Siân James mai "baled a ddaliodd fy nychymyg o oedran ifanc iawn oedd yr hynod brydferth Yr Eneth ga'dd ei esgus - baled o'r 19g o ardal Cynwyd ger y Bala, Gwynedd, sy'n adrodd hanes y stori merch ifanc sydd, yn ei chael ei hun allan o briodas, yn cael ei thaflu allan o'i chartref teuluol gan ei thad, ei halltudio gan ei chymuned a'i gadael yn amddifad." "Mae'n dod i ben gyda'r ferch yn boddi ei hun. Fe'i darganfyddir gyda nodyn dwr-sodden yn ei llaw, yn gofyn am gael ei chladdu heb garreg fedd, felly byddai ei bodolaeth yn cael ei anghofio."

Riliau dawns

Diolch i waith unigolion fel Arglwyddes Llanofer yn y 18g, mae llawer o riliau dawns traddodiadol Cymru wedi goroesi.

Macaronic: Caneuon dwyieithog

Datblygodd caneuon macaronig yn ystod y chwyldro diwydiannol pan unodd Cymry Cymraeg â gweithwyr mudol i ffurfio caneuon dwyieithog.

Adfywiad gwerin Celtaidd

Yn y 1960au a'r 1970au cynyddodd actifiaeth Gymraeg yn sylweddol. Grŵp canu gwerin Cymreig adnabyddus yw Ar Log: “Erbyn yr wythdegau cynnar roedd Ar Log yn teithio Ewrop a Gogledd a De America am tua naw mis o’r flwyddyn gyda chyfoeth o gerddoriaeth werin Gymreig draddodiadol ar gael inni, o ganeuon dirdynnol a alawon telyn, i donau dawns swynol, a siantis môr cynhyrfus."

Caneuon gwerin a phrotest modern

Canwr a chyfansoddwr o Gymru yw Dafydd Iwan sy’n adnabyddus am ei weithgarwch gwleidyddol yn ystod y 1960au, 1970au a’r 1980au ac ymgyrch dros y Gymraeg gan Gymdeithas yr Iaith, Mudiad yr Iaith Gymraeg. Dywed fod "caneuon wedi bod yn gyfrwng naturiol i fynegi emosiynau cryf a phrotest wleidyddol ers canrifoedd, ac yma yng Nghymru mae traddodiad hir o faledi â thema gymdeithasol a gwleidyddol gref".

Gweler hefyd

• Dawns Gymreig
• Dawns stepio (clocsio)