Guimarães
| Guimarães Guimarães | |||
|---|---|---|---|
| Portugalgo hiria | |||
| Administrazioa | |||
| Estatu burujabe | |||
| Portugalgo barrutia | Braga | ||
| Izen ofiziala | Guimarães | ||
| Jatorrizko izena | Guimarães | ||
| Posta kodea | 4800 Guimarães | ||
| Geografia | |||
| Koordenatuak | 41°26′42″N 8°17′27″W / 41.445°N 8.2908°W | ||
 | |||
| Azalera | 242,85 km² | ||
| Mugakideak | Fafe, Povoa de Lanhoso, Braga, Vila Nova de Famalicao, Santo Tirso, Vizela eta Felgueiras | ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 158.124 (2011) | ||
| Dentsitatea | 651 bizt/km² | ||
| Informazio gehigarria | |||
| Telefono aurrizkia | 253 | ||
| Ordu eremua | UTC±00:00 eta UTC+01:00 | ||
| Hiri senidetuak | Compiègne, Londrina, Brive-la-Gaillarde, Igualada, Tacoronte, Rio de Janeiro, Kaiserslautern, Colonia del Sacramento, Tourcoing, Ribeira Grande de Santiago (en) | ||
| cm-guimaraes.pt | |||
Guimarães Portugalgo ipar-mendebaldeko udalerri bat da, Bragako barrutikoa. Portugalgo udalerri jendetsuenetakoa da, 2011ko erroldan 158.124 biztanle baitzituen. Erdigune historikoa gizateriaren ondare izendatu zuen UNESCOk 2001ean eta 2012an Europako kultura hiriburua izan zen.
Portugalgo sorreran garrantzi handia izan zuen hiriak, izan ere, Condado Portucalense konderriko lehenengo hiriburua izan zen.
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Kalkolito garaitik populatua izan zen Guimarães ingurua. Udalerrian Briteirosko eta Sabrosoko Citâniak (kastroak) eta Penhako arkeologi eremuak daude.
Gaur egungo hiria X mendean fundatu zen Galiziako Erresumaren barnean. Garai hartan Vimaranes izena zuen. Lurraren jabea zen Mumadona Dias kondesak monasterioa eraiki zuen eta inguruan eratuz joan zen beheko herria ("vila baixa"). Gaztelu bat ere jaso zuen muino gainean eta han goiko herria sortu zen ("vila alta"). Biak lotzeko Santa Maria kalea eraiki zen. Monasterioa Errege Kolegiata bihurtu zen, noble eta erregeen diruaguntzak jaso zituen eta erromesaldi lekua bihurtu zen. Hiriaren sonak gora egin zuen eta 1096an Enrike Borgoñakoak (Portugalgo kondeak) foruak eman eta Portugalgo konderriaren hiriburu bihurtu zen. 1128an San Mamesko borroka (Batalha de São Mamede) bertan izan zen eta Afonso Henriquesen garaipenari esker Portugal Erresuma bihurtu zen, Guimarães hiriburu zela.
Erdi Aroan harresiak bildu zuen Guimarães eta erromesaldiak zirela eta hainbat karitate ordena ezarri ziren bertan hiriaren izaera moldatuz. XVI mendean harresiaren zati luzeak eraitsi ziren hiria hedatu ahal izateko.
XIX menderarte Guimarãesko alde historikoaren egiturak ez zuen aldaketa nabarmenik izan, hainbat eliza eta komenturen eraikuntzaz aparte. 1853an Maria II.ak hiria modernizatu zuen, kale berriak eraikiz eta higiene baldintzak hobetuz.
Geografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Iparraldean Póvoa de Lanhoso, ekialdean Fafe, hegoaldean Felgueiras, Vizela eta Santo Tirso, mendebaldean Vila Nova de Famalicão eta ipar-mendebaldean Braga udalerri mugakide ditu.
Granitozko lurraldearen gainean ezartzen da Guimarães. Iparraldean Senhora do Monte mendizerra dauka eta hegoaldean Penha muinoa, 613 metrorekin udalerriko punturik garaiena.
Fregesiak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Demografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Biztanleriaren bilakaera (1801 – 2011)[1] | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1801 | 1849 | 1900 | 1930 | 1960 | 1981 | 1991 | 2001 | 2011 | |
| 47 465 | 46 619 | 54 910 | 65 417 | 116 272 | 146 959 | 157 589 | 159 576 | 158 124 | |
Ondasun nabarmenak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Guimarãesko erdigune historikoa1 | |
| Mota | Kulturala |
| Irizpideak | ii, iii, iv |
| Erreferentzia | 1031 |
| Kokalekua | |
| Eskualdea2 | Europa / Ipar Amerika |
| Izen ematea | 2001 (XXV. bilkura) |
| 1 UNESCOk jarritako izen ofiziala (euskaratua) 2 UNESCOren sailkapena | |
2001ean UNESCOk Gizateriaren Ondare izendatu zuen Guimarãesko erdigune historikoa. Izan ere ondasun arkitektoniko aipagarri ugari baititu:
- Guimarãesko gaztelua (Castelo de Guimarães): X. mendea.
- Bragantzako dukeen jauregia (Paço dos Duques de Bragança): XV. mendea.
- Oliveirako Andre Mariaren eliza (Igreja de Nossa Senhora da Oliveira): XIII. mendea.
- San Frantzisko komentua (XV. mendea).
- Penhako santutegia.
- Rua de Santa Maria kalea.
- Santiago enparantza (Largo do Santiago).
- Oliveira enparantza (Largo do Oliveira).
- Toural enparantza (Largo do Toural).
Iruditegia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]-
-
-
Oliveirako Andre Mariaren eliza.
-
Gazteluko San Migel eliza.
-
Udaletxea.
-
Santiago enparantza.
-
Oliveira enparantza.
-
Toural enparantza.
-
Kontsolaziozko Andre Mariaren eliza.
-
"Café Milenario"ren etxeko miradoreak.
-
Sociedade Martins Sarmento.
-
Toural enparantza gauez.
Kirolak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Hiriko talderik ezagunena Vitória Sport Clube edo Vitória de Guimarães, futbolekoa, 48 denboraldi jarraian Portugalgo Lehen Mailan jokatu zuena 2005-06 arte. Gaur egun ere lehen mailan ari da. Ez du ligarik irabazi baina sei Kopa final jokatu ditu eta 2013an txapeldun gelditu zen.
Udalerriko Moreira de Cónegos herrian Portugalgo Ligan ari den beste talde bat ere badago, Moreirense FC. 1938 urtean sortu zen baina 1995ean egin zuen debuta lehen mailan. 2017 urtean Portugalgo Ligako Kopa irabazi zuen.
Hiri senidetuak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Pleven (Bulgaria)
Varaždin (Kroazia)
Mé-Zóchi barrutia (Sao Tome eta Principe)
Brive-la-Gaillarde (Frantzia)
Igualada (Katalunia)
Tacoronte (Espainia)
Lisboa (Portugal)
Kaiserslautern (Alemania)
Colonia del Sacramento (Uruguai)
Ribeira Grande de Santiago (Cabo Verde)
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ikus, gainera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- (Portugesez) Guimaraeseko udalaren webgunea.