Edukira joan

Josefina de la Torre

Wikipedia, Entziklopedia askea
Josefina de la Torre

Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakJosefina de la Torre y Millares
JaiotzaLas Palmas Kanaria Handikoa, 1907ko irailaren 25a
Herrialdea Espainia
HeriotzaMadril, 2002ko uztailaren 12a (94 urte)
Familia
Haurrideak
Hezkuntza
Hizkuntzakgaztelania
Jarduerak
Jarduerakabeslaria, poeta, eleberrigilea, aktorea, ahots-aktorea eta idazlea
Kidetza27ko Belaunaldia
Las Sinsombrero
Izengoitia(k)Laura de Cominges, Laura de Comminges, Laura Cominges eta Josefina de la Torre
Genero artistikoaolerkigintza
Ahots motasopranoa
Musika instrumentuaahotsa
IMDB: nm0479089 Find a Grave: 7592354 Edit the value on Wikidata

Josefina de la Torre Millares (Las Palmas Kanaria Handikoa, 1907ko irailaren 25a – Madril, 2002ko uztailaren 12a) kanariar poeta, eleberrigilea, abeslari lirikoa eta antzezlea izan zen, 27ko Belaunaldiari eta XX. mendearen lehen erdiko korronte abangoardista hispanikoari lotua. Las Sinsombrero taldeko partaidea izan zen.[1][2]

Ibilbide profesionala

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sei anai-arrebetatik gazteena izan zen, Bernardo de la Torrek (Kanaria Handiko Las Palmas hiriaren garapenarekin oso konprometitutako negozio-gizona) eta Francisca Millares Cubasek (Agustín Millares historialari, eleberrigile eta musikariaren alaba) osatutako familiaren baitan jaio zena. Bere osaba Néstor de la Torre Comminges baritonoa zen.[1]

De la Torre zortzi urterekin hasi zen poesia idazten, 1915ean, Alonso Quesada poeta modernista kanariarrari eskainitako bertso batzuk idatzi zituenean, urtebete lehenago Benito Pérez Galdósen omenezko poema bat idatzi bazuen ere, eta 13 urterekin aldizkarietan argitaratzen hasi zen.[1] Bere neba Klaudioren eragina, garai hartako eleberrigile eta antzerkigilea eta 1924ko Literaturako Sari Nazionala, oso garrantzitsua izan zen literaturaren eta antzerkigintzaren arloan hasteko. Hala, 1927an, Klaudio nebak zuzentzen zuen Teatro Minimo izenekoa sortu zuen bere etxean, Las Canterasen.[2]

Pedro Salinas idazlearekin harremanetan hasi zen. Honek 1927an idatzitako Versos y estampas bere lehen poema-liburuaren hitzaurrea idatzi zuen,[3] arte txikiagoko bertsoetan eta juanramondarren eragineko prosazko poemetan haurtzaro uhartetarra gogorarazten zuena. 27ko Belaunaldiari lotutako idazleengandik eragin nabarmena jaso zuen.[4]

Madrilen egin zituen egonaldi luzeetan, Dahmen Chao-ko eskolan kantu ikasketak hobetzeko aprobetxatu zuen, bertan amaitu baitzuen soprano izateko prestakuntza.[2]

Bere hurrengo liburua 1930ean argitaratutako Poemas en la isla izan zen.[4] 1934an, bera eta Ernestina de Champourcin izan ziren Gerardo Diegok 1934ko Antología de la Poesía Española (Contemporáneos) lanean bere poemak sartu zituen bi emakume bakarrak.[1][2]

1934an bikoizketako aktore gisa hasi zen lanean (Marlene Dietrichena) Paramounterako, Joinvillen (Frantzia). Orduan, Luis Buñuelekin topo egin zuen, eta bikoizketan lan egin zuen, Claudio de la Torreren agindupean. Claudio de la Torrek gidoiak egokitu eta bikoizketak zuzentzen zituen, hala nola 1935ean Espainian estreinatutako Alexander Hall-en Miss Fanes 's Baby is Stolen (Bahiketa bikain bat) filmean.[2]

1935ean Madrilera itzuli zen, eta han kokatu zuen bere egoitza, bere karreraren une batean, non soprano gisa bete-betean aritu nahi zuen.[5] 1935eko otsailean, Cipriano Rivas Cherifek pianoan lagunduta, kontzertu bat eman zuen María Guerrero Antzokian, "1900eko Kontzertua" bezala iragartzen zena. Beste agertoki batzuek Josefina de la Torre Millaresen aztarna jaso zuten kantari gisa: Lyceum Club Femeninoa, Madrilgo San Isidro Institutua, Monumental Cinema edo Madrilgo Ikasleen Egoitza. Interprete izateaz gain, Josefina de la Torre Millaresek bere partiturak konposatu zituen. Ezagunenak Puerto de mar du izenburu.[1]

Gerra zibilean bere jaioterrira itzuli zen. Han argitaratu zituen bere lehen eleberriak, batzuk egitura zinematografikoarekin, Laura de Cominges ezizenarekin (bere aitaren bigarren abizena) La Novela Ideal bilduman, bere sorkuntzakoa. Ihes istorioak kontatzen zituzten liburuxkak ziren. Ekimen horri esker lortu zuen gerra osteko sostengu ekonomiko zaila.[6]

1940 eta 1945 artean, Madrilera itzulita, aktore ez ezik, zuzendari laguntzaile, gidoilari eta Primer Plano aldizkari zinematografikoko zutabegile lanak egin zituen (azalean birritan agertzen da). Radionobeletako aktore gisa ere parte hartu zuen, Radio Nacional-en, eta hainbat filmetan parte hartu zuen Edgar Neville bezalako zuzendariekin.[2]

Bere lehen paper garrantzitsua Claudio de la Torrek zuzendutako Primer amor filmean izan zen. Ondoren: La blanca paloma (Claudio de la Torre); Y tú, ¿quién eres?, (Julio de Fletchner); Misterio en la marisma (Claudio de la Torre); El camino del amor (José María Castellví); Una herencia en París (Miguel Pereira) eta La vida en un hilo, bere azken lana (Edgar Neville), Conchita Montes eta Rafael Duránekin batera. Urte batzuk geroago, De una estrella argitaratu zuen, arrakasta betean zinema uzten duen aktore baten istorioa kontatzen duen eleberria.[2]

María Guerrero antzokiko konpainiako kide izan zen, La rabia obrarekin, Pedro Calderón de la Barcaren La cena del Rey Baltasar obran oinarritzen zen libretoa, Luis Escobarrek zuzendua. 1944an, RNEko Antzoki Ikusezineko aktore-taldean sartu zen, eta bertan egon zen 1957ra arte. Une horretan, Madrilgo La Voz antzokian hasi zen lanean.[1]

Antzerkiari bete-betean eskainia, 1946an bere komedia konpainia propioa sortu zuen (Compañía de Comedias Josefina de la Torre), bere senarrarekin batera. Konpainiak hamabost bat obra taularatu zituen, besteak beste: Miguel Mihuraren El caso de la mujer asesinadita edo Henrik Ibsenen Casa de muñecas. Hirurogeiko hamarkadan, Sonrisas y lágrimas musikalaren lehen bertsio espainiarrean parte hartu zuen. 1958ra arte beste antzerki konpainia batzuetan ere lan egin zuen, hala nola Dido Pequeño Teatro, T.O.A.R., Teatro Nacional María Guerrero eta Ensayo del Teatro Español, eta Amparo Soler Leal, Nuria Espert, María Fernanda D'Ocon eta Vicente Parraren konpainietan. Bere azken antzezlana Televisión Española-ko Anillos de oro (1983) telesail ezagunean egin zuen.[2]

Frankismo garaian Josefina de la Torrek bertso liburu bat idatzi zuen, Marzo incompleto, 1968an argitaratua.[3][4] 1954an bi eleberri argitaratu zituen: Memorias de una estrella eta En el umbral.[7] 1988an Medida del tiempo argitaratu zuen. Laurogeiko hamarkadan, Josefina de la Torre Millaresek Él poema-liburua idatzi zuen, eskuizkribua eta argitaratu gabea.[8]

Madrilen hil zen, 95 urte zituela, bihotzekoak jota, 2002ko uztailaren 12an.[9]

Aintzatespenak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Santa Luzia de Tirajanan (Kanaria Handia), Josefina de la Torre Institutua dago.[10]
  • (2000) Kanarietako Hizkuntzaren Akademiako ohorezko kide izendatu zuten.[11]
  • (2001) New Yorkeko Associated University Press erakundeak Catherine G. Bellvev-en Absence and Presence izeneko saiakera argitaratu zuen; bertan, Josefina de la Torre Millares XX. mendeko hogeiko eta hogeita hamarreko hamarkadetako bost poeta espainiar garrantzitsuenetako bat da.[12]
  • (2001) 2001eko maiatzaren 4tik 15era Madrilgo Ikasleen Egoitzan Los álbumes de Josefina de la Torre: La última voz del 27 izeneko erakusketa eman zen. Inaugurazio ekitaldian poeta izan zen, 93 urte bete zituen arren, eta hori izan zen bere azken agerraldi publikoa. Erakusketa ibiltaria izan zen Kanarietako hainbat lekutan.[12]
  • (2002) Kanarietako Gobernuak «Kanariar Uharteak» Ordenako Gurutzea eman zion.[13]
  • (2007) Sustapen Ministerioak Sasemar 103, bere itsas patruilako hegazkinetako bat, bere izenarekin bataiatu zuen.[14]
  • (2011) Cuyás Antzokiak (Las Palmas Kanaria Handikoa) artista omendu zuen, bere aretoetako bati bere izena jarriz.[15]
  • (2019) Abenduan, Kanarietako Gobernuak Hezkuntza Sailaren proposamena onartu zuen: 2020ko Letra Kanariarren Eguna Josefina de la Torre idazleari eskaintzea, haren lana aitortzeko eta zabaltzeko.[16]
  • (2020) Letra Kanariarren Eguna ospatu zen, Josefina de la Torreri eskainia.[17]

Bere poesiaren egungo lanak eta argitalpenak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Versos y estampas, Malaga, Litoral, 1927.
  • Poemas de la isla, Bartzelona, Altés, 1930.
  • Marzo incompleto, Azor aldizkaria, 1933; Fantasía aldizkaria 1947ko abuztuaren 19a; Las Palmas Kanaria Handikoa (San Borondón), 1968.
  • Poemas de la isla, Madril, Biblioteca Básica Canaria, 30. zk., Kultura eta Kirol Sailburuordetza, Kanarietako Gobernua, 1989 (aipatutako hiru liburuak eta argitaratu gabeko Medida del tiempo barne hartzen ditu).
  • Poemas (2003), Santa Cruz Tenerifekoa, Idea.
  • Poemas (2004), Santa Cruz Tenerifekoa, Interseptem.
  • Jeanne Marie, Los caminos del alma / Les Chemins de l’âme - memoria viva de los poetas del 27’ mémoire vive des poètes de la Génération de 1927, éditions Paradigme Orléans
  • Poesía completa. 2 liburuki (2020), Madril, Torremozas.

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ a b c d e f «FOMENTO DE LA LECTURA». fenix.pntic.mec.es..
  2. ↑ a b c d e f g h «Historia de Canarias y revista Canarii». .
  3. ↑ a b (Gaztelaniaz) Cervantes, Biblioteca Virtual Miguel de. «Poetas del Novecientos : entre el Modernismo y la Vanguardia : (Antología).Tomo II : De Guillermo de Torre a Ramón Gaya / edición de José Luis García Martín» Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes (Noiz kontsultatua: 2022-11-20).
  4. ↑ a b c (Gaztelaniaz) Cervantes, Biblioteca Virtual Miguel de. «Poetas del Novecientos : entre el Modernismo y la Vanguardia : (Antología).Tomo II : De Guillermo de Torre a Ramón Gaya / edición de José Luis García Martín» Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes (Noiz kontsultatua: 2022-11-20).
  5. ↑ (Gaztelaniaz) Cervantes, Biblioteca Virtual Miguel de. «Josefina de la Torre: el cine por los cuatro costados / Enrique Ramírez Guedes» Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes (Noiz kontsultatua: 2022-11-20).
  6. ↑ «El rescate de Josefina de la Torre :: Moralia. Revista de estudios modernistas». mdc.ulpgc.es..
  7. ↑ (Gaztelaniaz) Emigración, Crónicas de la. «El Gobierno de Canarias reedita ‘Memorias de una estrella’, de Josefina de la Torre, 66 años después» Crónicas de la Emigración (Noiz kontsultatua: 2022-11-20).
  8. ↑ Quintana, Blanca Hernández. (2001). «Josefina de la Torre Millares, una escritora vanguardista» El Guiniguada (10): 45–56. ISSN 0213-0610. (Noiz kontsultatua: 2022-11-20).
  9. ↑ (Gaztelaniaz) «Muere Josefina de la Torre, última superviviente de la Generación del 27» El País 2002-07-11 ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2022-11-20).
  10. ↑ «Inicio» www.iesjosefinadelatorre.org (Noiz kontsultatua: 2022-11-20).
  11. ↑ (Gaztelaniaz) «Centenario del nacimiento de Josefina de la Torre.» BienMeSabe.org (Noiz kontsultatua: 2022-11-20).
  12. ↑ a b Mederos, Alicia. (2007). Josefina de la Torre: modernismo y vanguardia. Centenario del nacimiento [1907-2007. Gobierno de Canarias.
  13. ↑ «BOC - 2002/069. Miércoles 29 de Mayo de 2002» www.gobiernodecanarias.org (Noiz kontsultatua: 2022-11-20).
  14. ↑ Leza, María J.. (2010-06-19). «Poesía en la red: Josefina de la Torre» Poesía en la red (Noiz kontsultatua: 2022-11-20).
  15. ↑ (Gaztelaniaz) «Inicio - Teatro Cuyás» Inicio - Teatro Cuyás (Noiz kontsultatua: 2022-11-20).
  16. ↑ (Gaztelaniaz) «Canarias dedicará en 2020 el Día de las Letras a Josefina de la Torre» Canarias7 2020-09-21 (Noiz kontsultatua: 2022-11-20).
  17. ↑ (Gaztelaniaz) «Comienza el año de Josefina de la Torre, protagonista de la...» www3.gobiernodecanarias.org (Noiz kontsultatua: 2022-11-20).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Josefina_de_la_Torre&oldid=9945856"(e)tik eskuratuta