Marko Aurelio

Marko Aurelio
	; Irudi gehiago
; Erromatar enperadorea
; Erromako kontsula
Antzinako Erromako senataria
Kuestore
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Marcus Catilius Severus Annius Verus
Jaiotza	Erroma, 121eko apirilaren 26a
Herrialdea	Antzinako Erroma
Bizilekua	Erroma
Heriotza	Vindobona, 180ko martxoaren 17a (58 urte)
Hobiratze lekua	Sant'Angelo gaztelua
Heriotza modua	berezko heriotza: izurri bubonikoa
Familia
Aita	Marcus Annius Verus, Antonino Pio
Ama	Calvisia Domitia Lucilla
Ezkontidea(k)	Faustina Gaztea
Bikotekidea(k)	ikusi Ceionia Fabia (en) ;
Seme-alabak	ikusi Komodo; Marcus Annius Verus Caesar (en) ; Annia Aurelia Galeria Faustina (en) ; Fadilla (en) ; Lucilla (en) ; Annia Cornificia Faustina Minor (en) ; Vibia Aurelia Sabina (en) ; Titus Aurelius Fulvus Antoninus (en) ; Domitia Faustina (en) ;
Haurrideak	ikusi Annia Cornificia Faustina (en) ;
Familia	ikusi Malemnius (en) (arbaso);
Leinua	Antonines (en) ; Aurelies (en)
Hezkuntza
Hizkuntzak	latina; antzinako greziera
Irakaslea(k)	Alexander of Cotiaeum (en) ; Herodes Atticus (en) ; Marcus Cornelius Fronto; Junius Rusticus (en)
Jarduerak
Jarduerak	politikaria, filosofoa, idazlea eta monarka
Lan nabarmenak	ikusi Meditations (en) ;
Mugimendua	Estoizismoa
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Antzinako Erromako erlijioa

Artikulu hau enperadoreari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Marko».

Marko Aurelio Antonio (latinez: Imperator Caesar Marcus Aurelius Antoninus Augustus, jaiotzez Marcus Annius Catilius Severus eta ezkontzerakoan Marcus Annius Verus; 121eko apirilaren 26a - 180ko martxoaren 17a) erromatar enperadorea izan zen 161tik hil arte, eta filosofo estoikoa. Bost Enperadore Onetako azkena izan zen.

Estreinako urteak

Hadriano enperadorearen iloba, Antonino Piok oinordeko hautatu zuen 138an, Marko Antoniok 17 urte zituelarik. Antonino Piok Luzio Vero ere oinordeko izendatu zuen. 161ean, Antonino hil zenean, bi oinordekoek agintea onartu zuten botere paretsuak izanez gero. Praktikan, halere, Luzio Vero Marko Antonioren trebetasunaren azpian geratzen zen.

Marko Aurelio Faustina Minorrekin ezkondu zen 145. 13 seme-alaba izan zituzten, haien artean Komodo enperadorea izatekoa, eta Luzila, Luzio Veroren emaztea.

Agintean

Aldi bereko aginte hori behar militarrak bultzatu zuen. Izan ere, germaniarrek Inperioko mugak zeharkatzeari berriro ekin zioten. Ekialdean, Partiako erresumak indarra berreskuratu zuen. Enperadore batek ezin zitzakeen bi mugak aldi berean defendatu.

Hori zela eta, Luzio Vero ekialdera joan zen. Troparen leialtasuna eskuratzeko gai izateaz gain, Marko Aurelio kanporatzeko motiborik ez zuen. Leial jarraitu zuen Luzio Verok kanpainan hil zen arte, 169an.

Aldi bereko agintaldi honek Errepublikan zeukan oinarria. Garai hartan kargu guztiak gutxienez bi pertsonak betetzen zituzten, botere osoa esku berean gera ez zedin. Dioklezianok sistema hauek berreskuratu zituen Tetrarkia sortzerakoan.

Izkribuak

Kanpainetan ari zela, 170 eta 180 bitartean, Aureliok Gogoetak idatzi zuen, gida modukoa. Liburuan Aurelioren abertzaletasuna eta adimen logikoa agerian geratzen dira, estoikoen filosofia beti oinarrian. Liburua goraipatua da gobernarien eginkizuna eta zerbitzuaren isla paregabea delako.

Heriotza

Markomanien kontra ari zela hil zen Marko Aurelio, 180ko martxoaren 17an. Haren errautsak Erromara itzuli eta Hadrianoren Mausoleoan utzi zituzten.

Komodo semea izan zen haren ondorengoa agintean. Marko Aureliok 177an enperadorea izendatu zuen, eskarmentua har zezan. Hala ere, historialari askoren arabera, arrakastarik gabeko hautaketa izan zen hori. Komodorekin Pax Romana delakoa bukatu zen.

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Marko Aurelio

Datuak: Q1430
Multimedia: Marcus Aurelius / Q1430

i e a Erromatar eta bizantziar enperadoreak
Printzerria 27 BC – 235 AD	Augusto Tiberio Kaligula Klaudio Neron Galba Oton Vitelio Vespasiano Tito Domiziano Nerva Trajano Hadriano Antonino Pio Marko Aurelio eta Luzio Vero Komodo Pertinax Didio Juliano (Peszenio Nigro) (Klodio Albino) Septimio Severo Karakala eta Geta Makrino eta Diadumeniano Heliogabalo Alexandro Severo
Krisialdia 235–284	Maximino Trax Gordiano I.a eta Gordiano II.a Pupieno eta Balbino Gordiano III.a Filipo Arabiarra eta Filipo II.a Dezio eta Herenio Etrusko Hostiliano Treboniano Galo eta Volusiano Emiliano Valeriano Galieno, Salonino eta Valeriano II.a Klaudio Gotiko Kintilo Aureliano Tazito Floriano Probo Karo Karino eta Numeriano Galietako enperadoreak: Postumo (Leliano) Mario Viktorino (Domiziano II.a) Tetriko I.a eta Tetriko II.a
Dominatua 284–395	Diokeziano (inperio osoa) Diokeziano (ekialdea) eta Maximiano (mendebaldea) Diokeziano (ekialdea) eta Maximiano (mendebaldea) eta Galerio (ekialdea) eta Konstantzio Kloro (West) Galerio (ekialdea) eta Konstantzio Kloro (mendebaldea) eta Severo II.a (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Severo II.a (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Maxentzio (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Lizinio (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Maxentzio (bakarrik) Lizinio (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) eta Konstantino I.a Handia (bere burua aldarrikatua) eta Valerio Valente Lizinio (ekialdea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Lizinio II.a, Konstantino II.a eta Krispo (Martiniano) Konstantino I.a Handia (inperio osoa) eta Krispo Konstantino II.a Konstante Magnentzio eta Dezentzio Konstantzio II.a eta Vetranio Juliano Apostata Joviano Valentiniano I.a Valente Graziano Valentiniano II.a Magno Maximo eta Flavio Viktor Teodosio I.a Handia (Flavio Eugenio)
Mendebaldeko Inperioa 395–480	Honorio (Konstantino III.a eta Konstantzio II.a) Konstantzio III.a Joan, mendebaldeko usurpatzailea Ravenan Valentiniano III.a Petronio Maximo eta Paladio Avito Maioriano, Libio Severo, Antemio eta Olibrio Glizerio Julio Nepote (de iure) Romulo Augustulo (usurpatzailea)
Ekialdeko/ Bizantziar Inperioa 395–1204	Arkadio Teodosio II.a Pulkeria Martziano Leon I.a Leon II.a Zenon I.a (1. agintaldia) Basilisko eta Marko Zenon I.a (2. agintaldia) Anastasio I.a Justino I.a Justiniano I.a Justino II.a Tiberio II.a Maurizio eta Teodosio Fokas Heraklio Konstantino III.a Heraklonas Konstante II.a Konstantino IV.a eta Heraklio, Tiberio eta Justiniano II.a Justiniano II.a (1. agindaldia) Leontzio Tiberio III.a Justiniano II.a (2. agintaldia) eta Tiberio Filipiko Anastasio II.a Teodosio III.a Leon Isauriarra Konstantino V.a Artabasdo Leon IV.a Khazariarra Konstantino VI.a Irene Nizeforo I.a Estaurazio Mikel I.a Rangabe eta Teofilakto Leon V.a Armeniarra eta Konstantino Mikel II.a Teofilo Mikel III.a Basilio Mazedoniarra Leon VI.a Jakituna Alexandro Bizantziokoa Konstantino VII.a Porfirogeneta Erroman I.a Lakapetarra eta Kristobal, Eztebe eta Konstantino Erroman II.a Nizeforo II.a Fokas Joan I.a Tzimiskes Basilio II.a Konstantino VIII.a Zoe (1. agindaldia) eta Erroman III.a Zoe (1. agindaldia) eta Mikel IV.a Mikel V.a Zoe (2. agindaldia) eta Teodora Zoe (2. agindaldia) eta Konstantino Monomako Konstantino Monomako (bakarrik) Teodora Mikel VI.a Isaak I.a Komneno Konstantino X.a Dukas Erroman IV.a Diogenes Mikel VII.a Dukas eta Androniko, Konstantzio eta Konstantino Nizeforo III.a Botaniates Alexio I.a Komneno Joan II.a Komneno eta Alexio Komneno Emanuel I.a Komneno Alexio II.a Komneno Androniko I.a Komneno Isaak II.a Angelo Alexio III.a Angelo Alexio IV.a Angelo Nikolas Kanabos, usurpatzailea Alexio V.a Dukas
Nizeako Inperioa 1204–1261	Konstantino Laskaris Teodoro I.a Laskaris Joan III.a Dukas Vatatzes Teodoro II.a Laskaris Joan IV.a Dukas Laskaris
Ekialdeko/ Bizantziar Inperioa 1261–1453	Mikel VIII.a Paleologo Androniko II.a Paleologo eta Mikel IX.a Paleologo Androniko III.a Paleologo Joan V.a Paleologo Joan VI.a Kantakuzeno eta Joan V.a Paleologo eta Mateo Kantakuzeno Joan V.a Paleologo Androniko IV.a Paleologo Joan VII.a Paleologo Androniko V.a Paleologo Emanuel II.a Paleologo Joan VIII.a Paleologo Konstantino XI.a Paleologo
Letra etzanean usurpatzaile edo enperadorekideak.