Batalion km KOP „Osowiec”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Nazwa wyróżniająca |
„Osowiec” |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
mjr art. Antoni Korpal |
| Działania zbrojne | |
| kampania wrześniowa | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Formacja | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość |
135 Pułk Piechoty |
Batalion Karabinów Maszynowych KOP „Osowiec”[a] – pododdział piechoty Korpusu Ochrony Pogranicza.
Historia batalionu
[edytuj | edytuj kod]Batalion sformowany został w sierpniu 1939[b], na terenie Twierdzy Osowiec położonej w miejscowości Osowiec-Twierdza. Na podstawie rozkazu organizacyjnego Departamentu Dowodzenia Ogólnego Ministerstwa Spraw Wojskowych L.9283 z 7 sierpnia. Pododdział zorganizowany został w oparciu o kadrę i żołnierzy batalionu piechoty specjalnej nr XI „Sarny”, przeszkolonych w obronie fortyfikacji stałych oraz żołnierzy 3 Dywizji Piechoty Legionów i specjalistów z Okręgu Korpusu Nr III[c]. Stan ewidencyjny stanowił około 90% stanu etatowego[d]. 26 sierpnia 1939 jednostka osiągnęła gotowość bojową. Batalion wizytował dowódca Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”, generał brygady Czesław Młot-Fijałkowski, któremu został on podporządkowany[e].
Batalion km „Osowiec” w kampanii wrześniowej
[edytuj | edytuj kod]Zadaniem batalionu była obrona fortyfikacji stałych na odcinku Strękowa Góra (włącznie) – Osowiec-Twierdza (włącznie z twierdzą Osowiec) – Goniądz (włącznie). Jednostka składała się trzech kompanii ckm i pododdziałów specjalnych. Dowódcą był mjr Antoni Korpal, dotychczasowy zastępca dowódcy Batalionu specjalnego nr XI fortecznego „Sarny”. 2 kompanie obsadzały fortyfikacje w okolicach Twierdzy Osowiec (Fort I – Centralny, Fort II – Zarzeczny, Fort III – Szwedzki i Fort IV – Nowy), 3 kompania fortyfikacje w rejonie miejscowości Wizna (dowódca kapitan Władysław Raginis), a 4 kompania nie wchodząca w skład batalionu, utworzona przez 33 pułk piechoty jako 4 kompania km 33 pp fortyfikacje Nowogrodu nad Narwią (dowódca kapitan Eugeniusz Kordjaczyński)[f]. W toku walk 3 kompania baonu „Osowiec” i 4 kompania km/ 33 pp poniosły bardzo ciężkie straty, a ich dowódcy polegli na polu chwały. Pozostałe 2 kompanie wycofały się z Osowca.
13 września około 20.00 baon przybył na stację kolejową Kamienna Nowa, na której całą noc oczekiwał na załadunek. Do baonu został przydzielony pluton przeciwpancerny z 135 pp. O świcie następnego dnia rozpoczęto załadunek, który trwał około półtorej godziny. 14 września około 9.00 transport bez przeszkód wyjechał z Kamiennej Nowej. Stacją docelową miała być stacja Krasne, na północny wschód na Lwowa. Przez trzy dni transport przemieszczał się liniami kolejowymi: nr 521 (Grodno-Mosty), nr 514 (Mosty-Wołkowysk), nr 501 (Wołkowysk-Baranowicze) i nr 527 (Baranowicze-Zdołbunów przez Łuniniec-Sarny-Równe)[1].
Rano 17 września transport baonu przybył na stację Sarny, a około 16.00 na stację Mokwin. Tu major Korpal dowiedział się, że Kostopol i Równe zostały już zajęte przez sowietów oraz uzyskał telefoniczne połączenie z dowódcą pułku KOP „Sarny”, podpułkownikiem Nikodemem Sulikiem, który podporządkował baon KOP „Osowiec” majorowi Lucjanowi Frakowskiemu, dowódcy pododcinka „Małyńsk”. Transport baonu został zawrócony na stację Małyńsk, gdzie nastąpił wyładunek. Major Korpal w rozmowie telefonicznej z majorem Frakowskim otrzymał rozkaz obsadzenia sektora „Polany” oraz objęcia dowództwa nad batalionem KOP „Bereźne” (jedna kompania na miejscu pozostałe po wycofaniu znad granicy) i szwadronem kawalerii KOP „Bystrzyce”, a także nawiązania łączności z Grupą podpułkownika Edwarda Czernego, która miała dopiero przybyć i zająć pozycje na prawym skrzydle polskiego ugrupowania. O świcie 18 września baon obsadził pozycje w sektorze „Polany”. Szwadron „Bystrzyce” patrolował przedpole. Rozpoznanie stwierdziło, że Sowieci zajęli Bereźne i kierowali się na Kostopol. Od świtu sowieci nacierali w sąsiednim sektorze „Znosicze”. Z przedpola wróciła reszta baonu „Bereźne” bez jednego plutonu. Około 17.00 major Korpal otrzymał od majora Frakowskiego rozkaz opuszczenia sektora i zgrupowania wszystkich sił w Małyńsku. O 20.00 obsada sektora „Polany” przybyła do Małyńska[2]. Do walki z Sowietami w sektorze „Polany” nie doszło[3].
W Małyńsku uformowano grupę marszową pod dowództwem majora Frakowskiego, w składzie której znalazły się bataliony KOP: „Małyńsk”, „Osowiec” i „Bereźne” oraz szwadron „Bystrzyce”. Grupa pomaszerowała w kierunku północno-zachodnim. Straż tylną stanowił baon „Małyńsk”. Około północy grupa dotarła do miejscowości Kazimirka, gdzie spotkała się z Grupą podpułkownika Czernego. Dowództwo nad obiema grupami objął podpułkownik Czerny[4].
Z Kazimirki Grupa pomaszerowała do miejscowości Stepań, gdzie po moście przedostała się na zachodni brzeg Horynia. W Stepaniu doszło do walki z „bandą dywersyjną”, w której zginęło 8 żołnierzy. Do grupy dołączyli funkcjonariusze Policji Państwowej, służby leśnej i osadnicy wojskowi[5]. Ze Stepania grupa kontynuowała marsz przez Werbcze Małe i Romeyjki do miejscowości Swarynie, gdzie zatrzymała się na nocleg ubezpieczony[6]. Od świtu 21 września grupa maszerowała przez kolonię Purbejówka i Łużki do Rafałówki. W Rafałówce przeprawą promową grupa dostała się na zachodni brzeg Styru i tam zatrzymała na postój ubezpieczony. W Rafałówce do grupy dołączył batalion nadwyżek 76 pp majora Józefa Balcerzaka i dywizjon artylerii majora Stefana Czernika. Dowództwo dywizjonu i bateria haubic kapitana Tadeusza Wygonowskiego były zaimprowizowane w Ośrodku Zapasowym Artylerii Lekkiej Nr 3 w Wilnie. Drugą baterią tego dywizjonu była bateria artylerii KOP „Kleck”. Bateria kapitana Wygonowskiego posiadała dwie 100 mm haubice, natomiast bateria „Kleck” cztery 75 mm armaty[7].
Później dzieliły losy jednostek Grupy KOP gen. Orlik-Rückemanna[8].
Organizacja i obsada personalna batalionu
[edytuj | edytuj kod]- dowódca – mjr art. Antoni Korpal[g]
- oficer artylerii (zastępca dowódcy batalionu) – kpt. art. Tadeusz Jabłoński
Poczet dowódcy
- adiutant batalionu – por. piech. Jerzy Syrokomla-Syrokomski
- oficer łączności – por. łączn. Zygmunt Różyński
- oficer saperów – chor. NN
Kwatermistrzostwo
- kwatermistrz – kpt. piech. Stanisław II Czerwiński[h]
- oficer żywnościowy – chor. NN
- oficer płatnik – chor. NN
- lekarz – pchor. NN
1 kompania „Fort II”
- dowódca kompanii – kpt. piech. Wojciech Rudnik
- dowódca I plutonu – por. Bronisław Brauliński[9]
- dowódca II plutonu – por. Bolesław Szydłowski[9]
- dowódca III plutonu – ppor. rez. NN
2 kompania „Goniądz”
- dowódca kompanii – por. piech. Bronisław Sienkiewicz
- dowódca I plutonu – por. Jan Urban
- dowódca II plutonu – por. Władysław Mostowski[9]
3 kompania „Wizna”
- dowódca kompanii – kpt. piech. Władysław Raginis († 10 IX 1939 – zginął w obronie Wizny)
- dowódca I plutonu – por. Jan Zawadzki[9]
- dowódca II plutonu – por. Witold Kiewlicz [9]
- dowódca III plutonu – vacat[9]
Pododdziały specjalne
- I pluton artylerii tradytorowej – por. Czesław Grombczewski († 13 VII 1944 )
- II pluton artylerii tradytorowej – por. Józef Rzepecki[9]
- pluton łączności
- drużyna pionierów
- drużyna kolarzy („cyklistów”)
Pododdziały wsparcia przydzielone[10]
36 pluton artylerii pozycyjnej – dowódca NN[i]
37 pluton artylerii pozycyjnej – dowódca NN
38 pluton artylerii pozycyjnej – dowódca NN
4 samodzielna kompania km/33 pp [j]
- dowódca kompanii – kpt. Eugeniusz Kordjaczyński († 9 IX 1939 – zginął w bitwie pod Nowogrodem)
- por. Mieczysław Jarzyna vel Jerzyna
Według relacji majora Korpala, batalion liczył około 22 oficerów i 450 szeregowych, w tym ok. 8 oficerów i 70 szeregowców w dowództwie baonu i pododdziałach specjalnych, około 7 oficerów i 150 szeregowych w 1 kompanii, około 4 oficerów i 120 szeregowych w 2 kompanii oraz 3 oficerów i 130 szeregowych w 3 kompanii. Drużyna pionierów nie posiadała żadnego wyposażenia. W plutonie łączności nie było żadnej radiostacji. Sprzęt patrolu telefonicznego nie był kompletny. Tadeusz Jabłoński w swojej relacji dodał, że jednostka posiadała cztery samochody Fiat 621, trzy „śmieciarki” i jednego „łazika” oraz kuchnie polowe na ogumionych kołach i dziesięć jednostek ognia do wszystkich rodzajów broni.
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ A. Korpal, Sprawozdanie ..., s. 120. T. Jabłoński, "Relacja ...", s. 142 podał, że oddział nazywał się „Baon Karabinów Maszynowych KOP «Osowiec»”, chociaż używał również nazwy „Baon KOP «Osowiec»”. Obaj oficerowie spisali swoje sprawozdania we Włoszech, gdzie pełnili służbę w 4 Kresowym Pułku Artylerii Lekkiej (mjr Antoni Korpal – 5 grudnia 1945, a kpt. Tadeusz Jabłoński – 4 grudnia 1945).
- ↑ Według mjr. Antoniego Korpala rozkaz o sformowaniu baonu otrzymał 10 sierpnia 1939. Kpt. art. Tadeusz Jabłoński podał, że rozkaz o skierowaniu kadry Baonu „Sarny” do Osowca wydany został 8 sierpnia 1939.
- ↑ Według kpt. Tadeusza Jabłońskiego około 60% stanu osobowego było przeszkolonych w obronie fortyfikacji stałych. Pozostała część wymagała doszkolenia.
- ↑ Z relacji Antoniego Korpala wynika, że batalion organizowany był według etatu pokojowego, natomiast Tadeusz Jabłoński utrzymywał, że pododdział organizowany był na podstawie etatu wojennego.
- ↑ Relacja kpt. art. Tadeusza Jabłońskiego. Natomiast major Korpal podał, że „po przeglądzie dcy Grupy Operacyjnej «Narew» odeszły kompanie dnia 21 VIII 39 na swoje odcinki zabierając ze sobą broń i część amunicji oraz żywność”.
- ↑ Nie była nigdy sformowana 4 kompania Baonu fortecznego km KOP "Osowiec". Natomiast była 4 kompania km/33 pp pod dowództwem kpt. Eugeniusza Kordjaczyńskiego. Kompania utworzona/sformowana została rozkazem Departamentu Dowodzenia Ogólnego MSWojsk. z dnia 7 sierpnia 1939 r., a rozkazem z dnia 23 sierpnia uzupełniono ją do pełnych stanów żołnierzami-specjalistami z pułków piechoty stacjonujących na terenie DOK I i DOK III, a następnie żołnierzami z Batalionu Specjalnego KOP "Małyńsk". Major Antoni Korpal w swojej relacji złożonej w IPiMS w Londynie sygn. B.I.16. nie wymienia też 4 kompanii w składzie dowodzonego przez niego batalionu.
- ↑ Antoni Korpal, mjr art., żołnierz armii niemieckiej (1917-1918). W KOP od 1938. Do mobilizacji zastępca dowódcy baonu KOP „Sarny”. We wrześniu 1939 dowódca baonu fortecznego KOP „Osowieć”. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 726
- ↑ Czerwiński Stanisław II, kpt. piech., w KOP od 1937. Do mobilizacji dowódca kompanii granicznej „Kołtyniany”. We wrześniu 1939 kwatermistrz batalionu fortecznego „Osowieć”. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 713
- ↑ Plutony artylerii pozycyjnej typu II utworzone przez CSP KOP, bez zaprzęgów wyposażone w dwie armaty kal. 76,2 mm wz.1902, stan etatowy to 1 oficer i 20 szeregowych sformowane w 2 działony oraz obsługa zapasowa i patrol łączności. W plutonach kompletny brak umundurowania i wyekwipowania. Żołnierze otrzymali letnie sorty użytku bieżącego. Natomiast zapas amunicji był obfity, wynosił 25 jednostek ognia.
- ↑ Nazywana kompanią fort. „Nowogród”, przydzielona do 18 DP i podporządkowana dowódcy 33 pp.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ A. Korpal, Sprawozdanie ..., s. 134, natomiast T. Jabłoński, Relacja ..., s. 145 podał, że odjazd ze stacji Kamienna Nowa miał miejsce 15 września 1939.
- ↑ A. Korpal, Sprawozdanie ..., s. 134-135.
- ↑ T. Jabłoński, "Relacja ...", s. 145-146.
- ↑ A. Korpal, Sprawozdanie ..., s. 135 miejscowość Kazimirka nazwał Kazimierzówką. T. Jabłoński, "Relacja ...", s. 146 stwierdził, że Grupa podpułkownika Czernego dołączyła dopiero w czasie walki w m. Stepań.
- ↑ A. Korpal, Sprawozdanie ..., s. 136. T. Jabłoński, "Relacja ...", s. 146.
- ↑ A. Korpal, Sprawozdanie ..., s. 136 wieś Romejki nazwał „Dowejki”, a wieś Swarynie nazwał „Swarzyzna”. Obie wsi należały do gminy Antonówka nad Horyniem.
- ↑ A. Korpal, Sprawozdanie ..., s. 136.
- ↑ Dymek 1999 ↓, s. 125.
- ↑ a b c d e f g Sadowski 2020 ↓, s. 46.
- ↑ Sadowski 2020 ↓, s. 44.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Przemysław Dymek: Samodzielna Grupa Operacyjna „Narew” 1939 w polskiej historiografii wojskowej. Poznań: Wydawnictwo SORUS s.c., 1999. ISBN 83-87133-54-X.
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
- Antoni Korpal, Sprawozdanie z kampanii wrześniowej w Polsce w 1939 r., Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, sygn. B.I.16, ss. 120-141.
- Tadeusz Jabłoński, Relacja z kampanii wrześniowej 1939 r., Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, sygn. B.I.16, ss. 142-148.
- Jerzy Sadowski: Fortyfikacje Osowca cz. 2. W służbie II Rzeczypospolitej. seria: Wielki Leksykon Uzbrojenia Wrzesień 1939 tom 195. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2020. ISBN 978-83-8164-302-3.