Bielsk Podlaski

Bielsk Podlaski
	miasto i gmina
	; Urząd Miejski i Starostwo Powiatowe w Bielsku Podlaskim
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	bielski
Data założenia	XII wiek
Prawa miejskie	1495
Burmistrz	Piotr Wawulski
Powierzchnia	27,01 km²
Populacja (31.12.2023); • liczba ludności; • gęstość	; 23 932; 886,0 os./km²
Strefa numeracyjna	85
Kod pocztowy	17-100 do 17-102
Tablice rejestracyjne	BBI
	Położenie na mapie Polski Bielsk Podlaski
	Położenie na mapie województwa podlaskiego Bielsk Podlaski
	Położenie na mapie powiatu bielskiego Bielsk Podlaski
	52°46′06″N 23°11′31″E/52,768333 23,191944
TERC (TERYT)	2003011
SIMC	0922685
	Hasło promocyjne: Bielsk Podlaski łączy ludzi
	Urząd miejskiul. Kopernika 1; 17-100 Bielsk Podlaski
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Bielsk Podlaski – miasto w Polsce, w województwie podlaskim, siedziba powiatu bielskiego oraz gminy wiejskiej Bielsk Podlaski. Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego^[4], w starostwie bielskim w ziemi bielskiej województwa podlaskiego w 1795 roku^[5]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa białostockiego.

Położone na Równinie Bielskiej, nad rzeką Białą, około 50 km na południe od Białegostoku.

Duży ośrodek przemysłu budowlanego; zakłady metalowe, włókiennicze, produkcji napojów gazowanych, przetwórstwa rybnego. Centrum edukacji, jedyne w Polsce Policealne Studium Ikonograficzne; od lat 1992–1993 miejsce festiwali białoruskiej pieśni autorskiej „Jesień Bardów”, Piosenki Religijnej „Śpiewajmy Panu”, Kultury Ukraińskiej „Podlaska Jesień”.

Toponimia

Nazwanie odrzeczne, od rzeki Biała nad którą miasto jest położone. Bielsk gród nad Białą. Na Mazowszu i Pomorzu bardzo często grody nadrzeczne nazywano z pomocą przymiotnikowego przyrostka -sk np. Płońsk od rz. Płoni. Jeszcze częściej nazywano tak grody w języku ruskim: Połock, Kursk, Smoleńsk. Dla odróżnienia od innych Bielsków dodano określnik Podlaski od Podlasie^[6].

Struktura powierzchni

Przyroda w Bielsku Podlaskim

Według danych z 2002^[7] Bielsk Podlaski ma obszar 26,88 km², w tym:

użytki rolne: 72%
użytki leśne: 2%

Miasto stanowi 1,94% powierzchni powiatu.

Demografia

W 1563 r. Bielsk liczył wraz z przedmieściami 830 domów (w tym 36 na terenie jurydyki Podzameckiej) i 220 we wsiach miejskich, lustracja z 1576 r. wymieniała 557 domów w mieście oraz 193 place (bez jurydyk) co pozwala szacować ludność Bielska na ponad 3300 mieszkańców w drugiej połowie XVI w.^[8]

Według spisu ludności z 30 września 1921 roku w Bielsku mieszkało 4759 osób w 648 domach, 2239 podało narodowość żydowską, 1904 – polską, 491 – białoruską, 120 – rosyjską, 2 – niemiecką, 1 – czeską, 1 – litewską, 1 – rusińską narodowość^[9]. 2392 osób było wyznania mojżeszowego, 1331 rzymskokatolickiego, 1013 osób było wyznania prawosławnego, 14 ewangelickiego, 8 zadeklarowało przynależność do wyznania greckokatolickiego, 1 – bezwyznaniowiec^[9].

Dane z 31 grudnia 2014^[2]^[10]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	26 249	100	13 604	51,83	12 645	48,17
Powierzchnia	27,01 km²
Gęstość zaludnienia [os./km²]	972		503,66		468,34

Piramida wieku mieszkańców Bielska Podlaskiego w 2014 roku^[11].

Historia

II wiek p.n.e. – ślady osadnictwa w Bielsku i okolicach (Haćki, Hryniewicze Duże)
Prawdopodobnie w XII wieku został przez książąt kijowskich^{[potrzebny przypis]} założony na terenie Bielska gród

XIII wiek

1253 – pierwsza wzmianka o Bielsku w latopisie halicko-wołyńskim
1264 – wzmianka o bitwie z Jaćwingami w okolicach grodu
1273 – zajęcie grodu przez księcia litewskiego Trojdena

XIV wiek

ok. 1323 Podlasie dostało się pod panowanie litewskiego księcia Giedymina
1346 – Podlasie atakowane jest przez krzyżaków
1366 – w traktacie pokojowym z litewskim księciem Olgierdem król Kazimierz Wielki określa Bielsk jako gród pod władzą jego brata Kiejstuta
1379 – prawdopodobny najazd krzyżaków pod dowództwem Teodoryka von Elner komtura Bałgi^[12]
1382 – książę mazowiecki Janusz I Starszy wykorzystuje wojnę domową na Litwie między Kiejstutem i Jagiełłą i zajmuje gród (a także Drohiczyn, Suraż i Mielnik)
1383 – wiosną Władysław Jagiełło wypiera księcia Janusza z Bielska i przekazuje go Witoldowi Kiejstutowiczowi
1390 – król Władysław Jagiełło przekazuje mazowieckiemu księciu Januszowi I grody w Bielsku, Surażu, Drohiczynie, Mielniku^[13]. Rok później Jagiełło potwierdził tę darowiznę na zamku w Łęczycy^[14]

XV wiek

Zabytkowa kropielnica przy kościele parafialnym pw. Narodzenia NMP i św. Mikołaja

1408 – Jagiełło przekazuje gród Witoldowi
1410 – w skład dwóch podlaskich chorągwi wystawionych przeciwko krzyżakom weszła chorągiew drohicka, w której walczyli bielszczanie
po 26 listopada 1412 – w Bielsku przebywa król Władysław II Jagiełło w drodze na Litwę. Wzrasta ranga Bielska leżącego na trasie z Krakowa do Grodna i Wilna
1413 – ziemia drohicka, na terenie której leżał Bielsk, została włączona do utworzonego Województwa trockiego
2 stycznia 1430 – ustanowienie w Grodnie wójtostwa dla wójta Andrzeja przez wielkiego księcia litewskiego Witolda. Napłynięcie większej ilości osadników polskich i niemieckich
1440
- wiosna – miasto bez walki zajmuje książę mazowiecki Bolesław IV
- czerwiec – w mieście przebywa późniejszy król wielki książę litewski Kazimierz Jagiellończyk z 2 tys. „kopijników” w drodze na Litwę
26 listopada 1486 – w mieście przebywa król Kazimierz Jagiellończyk w drodze z Litwy
1487 – pierwsza wzmianka o Żydach mieszkających w Bielsku – Kazimierz Jagiellończyk oddał w dzierżawę komorę celną w mieście dwóm Żydom z Łucka^[15]
18 listopada 1495 – nadanie prawa magdeburskiego przez Aleksandra Jagiellończyka i połączenie miasta lackiego i ruskiego. Przywilej ustanawiał dożywotni urząd wójta, który objął Jakub Hoppen z Gdańska
28 września 1496 – w mieście nocuje król Aleksander Jagiellończyk w drodze z Wilna
18 lipca 1499 – kolejny przywilej zwalnia mieszczan spod sądowej władzy namiestnika książęcego
koniec XV w. – powstanie prawosławnego klasztoru św. Mikołaja^[16]

XVI wiek^[17]

1501
- 9–18 września – w mieście odbył się zjazd rady litewskiej z udziałem króla
- 3 listopada – zwolniono mieszczan spod sądowej władzy starosty
14 listopada 1505 – w mieście nocuje król Aleksander Jagiellończyk w drodze do Grodna
1506
- 20 grudnia – w mieście przebywa Zygmunt I Stary w drodze do Mielnika
1507 – królowa Helena, wdowa po królu Aleksandrze Jagiellończyku, otrzymała od Zygmunta I Starego dożywotnie władanie nad Bielskiem, Surażem i Brańskiem^[18]
22–25 lutego 1509 – w mieście w drodze na sejm do Piotrkowa przebywa król Zygmunt Stary
1513 – Bielsk zostaje stolicą nowo utworzonego województwa podlaskiego^[19]
1516 – powstaje cech rzeźników
1530 – ziemia bielska zostaje kupiona od Gasztołdów przez królową Bonę
1542 – wzmiankowana jest synagoga i istniejąca gmina żydowska^[15]
1549 – powstaje cech szewców
1563 – według rejestru pomiary włócznej w mieście było 830 domów. Plan miasta „Bielsk Podlaski w 1563 roku” zrekonstruowany został wraz z komentarzem w serii „Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku”, t. 8^[20]
1564

zebrał się tu sejm walny Wielkiego Księstwa Litewskiego^[21]
- 20 maja –9 lipca w Bielsku przebywa król Zygmunt August
- 22 lipca^[22] – pożar zamku bielskiego, na którym obradował Zygmunt August z prymasem Jakubem Uchańskim na temat nowej unii polsko-litewskiej, miały wówczas miejsce prace nad redakcją II Statutu Litewskiego. Król obserwował płonący drewniany zamek z przyzamkowych stajni. Nowy zamek dla starosty powstał na Hołowiesku, zaś sądy ziemskie przeniesiono do Brańska
- proces o mord rytualny Żydów, w związku z którym król Zygmunt wydaje dwa manifesty
1561 – Zygmunt August wydzierżawił na 4,5 roku bielskim Żydom prawo do warzenia piwa w Bielsku, Narwi i Kleszczelach.
1569 – Włączenie Bielska wraz z województwem podlaskim do Korony Polskiej na mocy unii lubelskiej. Powstaje cech kuśnierzy
1571 – powstają cechy piwowarów i słodowników, czapników i krawców
1576 – w mieście jest 265 rzemieślników w tym 63 garbarzy i 39 szewców oraz 5 młynów na rzece Białej
1591 – pożar niszczy miasto z kościołem i szpitalem św. Marcina (nie odbudowanymi)

Ratusz barokowy z 1776 r., obecnie Muzeum Miejskie

XVII wiek

1641 – wybudowanie Kościoła pw. Matki Boskiej i klasztoru karmelitów z fundacji Adama Kazanowskiego
1648 – starcie w Bielsku roty pieszej pod wodzą Samuela Juszkiewicza zaatakowanej przez stojące tam chorągwie Koryckiego i Turobojskiego^[23]
1655 – zniszczenie w czasie potopu szwedzkiego dużej części miasta
1659 – przeniesienie nowicjatu karmelitów z Wilna do Bielska

XVIII wiek

1776–1780 – został wzniesiony w stylu późnobarokowym Ratusz Miejski
1779–1781 – w mieście działała królewska komisja Boni Ordinis (Dobrego Porządku). W mieście było wtedy 97 rzemieślników
1784 – pożar miasta, po którym powstaje nowy ratusz i świątynie fundacji Izabelli Elżbiety Branickiej
1796 – zaborcy pruscy likwidują klasztor karmelitów i otwierają w nim więzienie

Zabory

Dworzec kolejowy w Bielsku w czasach zaboru rosyjskiego

1795–1807 – Bielsk w zaborze pruskim
1802 – Żydzi uzyskują prawo do osiedlania się w mieście
1807 – Bielsk po pokoju w Tylży przechodzi pod zabór rosyjski, ponowne powstanie gminy żydowskiej
1812 – przez miasto przechodzą wojska Napoleona
1825 – likwidacja monasteru św. Mikołaja z powodu zbyt małej liczby powołań; cerkiew klasztorna zachowuje funkcje parafialnej^[16]
1831 – mieszkańcy Bielska biorą udział w powstaniu listopadowym, epidemia cholery
1839 – kasata unii w Cesarstwie Rosyjskim
1843 – miasto przyłączono do guberni grodzieńskiej
1847 – liczba Żydów w mieście sięgnęła 298 osób^[15]
1855 – następna epidemia cholery
1861 – zgodnie z danymi mieszkało tu 1256 Żydów^[15]
1863 – mieszkańcy Bielska biorą udział w powstaniu styczniowym, m.in. w bitwie pod Puchłami i Siemiatyczami, wykonanie w mieście wyroku przez powieszenie na powstańcu Dominiku Bejdzie
XIX wiek – w dzielnicy Park stacjonuje garnizon wojsk rosyjskich
1873 – doprowadzenie linii kolejowej do Brześcia
1915 – część mieszkańców ucieka przed wojskami niemieckimi w czasie I wojny światowej (bieżeństwo), spalenie dworca kolejowego

II Rzeczpospolita

Cmentarz żołnierzy niemieckich z okresu I wojny światowej

1919
- 19 lutego – opuszczenie miasta przez niemieckie wojska okupacyjne i wkroczenie witanych z entuzjazmem oddziałów POW
- założenie gimnazjum i szpitala powiatowego
1920
- 29 lipca – miasto zajmują bolszewicy w czasie wojny polsko-bolszewickiej
- 20 sierpnia – odbicie miasta przez III batalion 1 pułku piechoty Legionów
1921 – powstanie Spółdzielni Rolniczo-Handlowej „Rolnik”
1923–1937 – burmistrzem miasta był Władysław Żarniewicz
1924 – uruchomienie pierwszej elektrowni miejskiej, początek elektryfikacji
1925 – otwarcie Rocznej Koedukacyjnej Szkoły Handlowej kierowanej przez Jana Nowotarskiego^[24]
1925–1928 – budowa nowego gmachu gimnazjum (liceum)

1929 – miasto liczy 5567 mieszkańców. Siedziba powiatowej komendy policji, urzędu skarbowego podatków i opłat; istnieje Kasa Skarbowa, powiatowy zarząd drogowy, powiatowy urząd ziemski, inspektorat szkolny, wydział powiatowy, dwa kościoły katolickie obrządku łacińskiego, dwa greckokatolickie, kilka cerkwi prawosławnych i synagoga. Działało gimnazjum, prepranda nauczycielska, kursy handlowe. Był tu szpital powiatowy. Działały: Oddział Związku Kupców Żydowskich, Oddział Związku Kupców Polskich, Związek Ziemian, Okręgowe Towarzystwo Rolnicze, Koło Pszczelarzy, Związek Rzemieślników, Związek Masarzy. Istniała elektrownia^[25].
1932–1939 – starostą bielskim był Zelisław Januszkiewicz
1932 – ukazuje się pierwszy numer „Gazety Bielskiej”
1936 – pierwszy numer powiatowego miesięcznika „Plon”
1937–1939 – burmistrzem miasta był Alfons Erdman
1938 – oddanie do użytku nowej szkoły powszechnej (obecnie SP nr 4)
1939
- 11 czerwca – uruchomienie 1500-tonowego spichlerza przy dworcu kolejowym
- 18 czerwca – przekazanie 35 pułkowi piechoty dwóch karabinów maszynowych ufundowanych przez młodzież powiatu bielskiego, w której to uroczystości wzięło udział 5 tys. mieszkańców. Dar odebrał gen. Franciszek Kleeberg

II wojna światowa

Cmentarz żołnierzy radzieckich, z lewej kaplica grobowa w prawosławnej części cmentarza

15–23 września 1939 – pierwsza okupacja miasta przez wojska niemieckie i przekazanie przez nich miasta sojuszniczym wojskom radzieckim
23 września 1939–1941 – okupacja radziecka. Pierwsze wywózki na Syberię
22 czerwca 1941 – zbombardowanie miasta przez Luftwaffe i ponowne wkroczenie do miasta Niemców. Zamordowanie w lesie pilickim ok. 800 Polaków (m.in. nauczycieli, urzędników, księży)
sierpień 1941 – utworzenie getta dla ludności żydowskiej.

Osobny artykuł: Getto w Bielsku Podlaskim.

jesień 1941 – uruchomienie przez Niemców Karnego Obozu Pracy u zbiegu ulic Zamkowej i Poniatowskiego w budynku byłej szkoły żydowskiej^[26].
2 listopada 1942 – likwidacja getta i zamordowanie przez Niemców około 100 Żydów pomiędzy ulicą Jagiellońską i Wąską. Wywiezienie części do obozu zagłady w Treblince i Białegostoku
lipiec 1943 – rozstrzelanie przez Niemców w lesie koło wsi Piliki 50 mieszkańców Bielska (w tym 16 dzieci, byłego burmistrza Erdmana i trzech księży katolickich: Borowskiego, Opiatowskiego i Olszewskiego)^[27]
1943 – powstaje budynek obecnego Urzędu Skarbowego
30 lipca 1944 – zdobycie miasta przez oddziały Armii Czerwonej (53 korpus 48 Armii i 105 korpus 65 Armii)^[28].

Polska Ludowa

1944–1956 – działa Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Bielsku Podlaskim. Najliczniejsza obsada Urzędu była w 1946 roku gdy pracowało tam 60 funkcjonariuszy. W 1947 roku obsada zmniejszyła się w związku z zakończeniem głównych walk z oddziałami partyzantki antykomunistycznej związanym z amnestią 1947 roku. W całym okresie istnienia Urzędu funkcjonariusze narodowości białoruskiej stanowili ponad połowę kadry, ale wśród kadry kierowniczej dominowali Polacy^[29]
1956 jesień – ujawnia się działająca w konspiracji Komenda Powiatowa Bielsk Podlaski Narodowego Zjednoczenia Wojskowego
1984 – w ratuszu powstało muzeum

III Rzeczpospolita

Pływalnia miejska „Wodnik” przy ulicy Kazimierzowskiej 3B w Bielsku Podlaskim

1991 – wydano pierwszy numer Ukraińskiego Pisma Podlasia „Над Бугом і Нарвою” (Nad Bugiem i Narwią)
1992 – powstał Związek Ukraińców Podlasia
1994 – w Bielskim Domu Kultury odbywa się pierwsza z serii Jesień Bardów organizowana do dzisiaj przez Związek Młodzieży Białoruskiej w RP
2015 – decyzja o powstaniu nowej filii WORD w Bielsku Podlaskim, przez rok będzie przeprowadzany egzamin w kategoriach: AM, A1, A2, A, B1 oraz B^[30]
2016 – pierwszy samochodowy rajd w Bielsku Podlaskim^[31]

Zabytki

Grodzisko średniowieczne (XIII w.) zwane Górą Zamkową bądź Łysą Górką. Gród został zniszczony przez Krzyżaków w 1373 roku, jednak później go odbudowano. Na górze zamkowej w XVI wieku znajdował się drewniany zamek, który spłonął od pioruna podczas obrad możnych litewskich w 1564 roku, gdy w mieście przebywał król Zygmunt August. W pobliżu zamku znajdowały się zabudowania gospodarcze, w tym stajnie królewskie.
Ratusz późnobarokowy (po 1776) proj. Jan Sękowski
Zespół kościoła i klasztoru karmelitów ufundowany przez Adama Kazanowskiego starostę bielskiego od 1638 i poświęcony Matce Boskiej z góry Karmel. Przedsięwzięcie również finansowała jego żona Elżbieta (Halszka) Słuszczanka
- Kościół NMP z Góry Karmel z 1641, późnobarokowy, przebudowany po pożarze w 1784 (po powstaniu listopadowym przekształcony na cerkiew, ponownie kościół od 1921)
- Klasztor karmelitów trzewiczkowych z 1641, barokowy (po pożarze w 1784 nie odbudowano dwóch skrzydeł)
- ogrodzenie z basztami i bramą
- kapliczka

Kościół pokarmelicki z 1641
Klasycystyczna Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja z 1783
Kaplica cmentarna św. Wincentego à Paulo.
Dworek Smulskich
Zabytkowa plebania z 1900

Bazylika Narodzenia NMP i św. Mikołaja, zbudowana w 1783 według projektu Szymona Bogumiła Zuga w stylu klasycystycznym, pierwsza wzmianka XV w.
- dzwonnica w stylu klasycystycznym z 1843
- ołtarz główny z barokowym obrazem Augustyna Mirysa Matka Boska nawiedza św. Elżbietę,
- obraz Ukrzyżowanie z 1622 z epitafium poświęconym Hannie Kadłubowskiej, żonie pisarza bielskiego Stanisława Kuleszy
- plebania drewniana z 1900
Cerkiew konkatedralna Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy tzw. zamkowa z końca XVI w. (do 1839 unicka), drewniana (parafialna)
Cerkiew św. Michała (zbudowana w 1789, wieża z 1914) (do 1839 unicka), drewniana (parafialna)
Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego na Hołowiesku z 1716 (do 1839 unicka), drewniana^[a] (parafialna)
Cerkiew cmentarna Świętej Trójcy, ufundowana pierwotnie przez królową Bonę (po 1533), od 1596 unicka, istniała do 1774. Odbudowana na przełomie XVIII i XIX w., od 1839 prawosławna. W połowie XIX wieku przeniesiona z dzielnicy Nowe Miasto na cmentarz. Obecnie podlega parafii Opieki Matki Bożej
Kaplica św. Mikołaja
Kaplica św. Jerzego

Cerkiew konkatedralna Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy z XVIII w.
Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego na Hołowiesku z ok. 1716
Cerkiew św. Michała z 1789 r.
(stan w 2010 r.)
Prawosławna Kaplica św. Mikołaja
Ulica Kościuszki ze starą zabudową drewnianą

Cmentarz żydowski z nagrobkami pochodzącymi z okresu od 1850
Kaplica cmentarna pw. św. Wincentego a Paulo, 1859, nr rej.: A-125 z 3.11.1966
Zajazd z poł. XIX wieku, ul. Henryka Sienkiewicza 8, nr rej.: 251 z 3.11.1966
Urbanistyczny układ miejski z XV wieku
Park przy dawnym dworze w Hołowiesku
Cmentarz wojenny, ul. Białowieska
Dom przy ul. Dubicze 20, drewniany, z końca XVIII w., nr rej.: 440 z 30.03.1979

Transport

Znaczący węzeł drogowy. W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

droga krajowa nr 19: Rzeszów – Lublin – Siemiatycze – Bielsk Podlaski – Białystok – Kuźnica Białostocka
droga krajowa nr 66: Zambrów – Wysokie Mazowieckie – Bielsk Podlaski – Połowce
droga wojewódzka nr 689: Bielsk Podlaski – Hajnówka – Białowieża

Przez miasto przebiega linia kolejowa Białystok – Czeremcha (i dalej do Brześcia). Znajduje się tutaj stacja kolejowa.

W 2010 na terenie szpitala przy ulicy Kleszczelowskiej 1 otwarto lądowisko sanitarne.

Komunikacja miejska

W Bielsku Podlaskim kursują 4 linie komunikacji miejskiej. Obsługą komunikacji zajmuje się Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. w Bielsku Podlaskim.

Linię numer 1 obsługują nowoczesne autobusy elektryczne z systemem audiowizualnym informacji pasażerskiej^[32].

Również wdrożony jest elektroniczny system rozkładów online komunikacji miejskiej – KiedyPrzyjedzie^[33].

Rozkład jazdy można sprawdzić na stronie internetowej lub w aplikacji mobilnej KiedyPrzyjedzie. Aplikacja dzięki nadajnikom GPS zainstalowanym w autobusach może na bieżąco śledzić gdzie dany autobus się znajduje na mapie miasta.

Jako jedno z nielicznych miast w Polsce, Bielsk Podlaski swoim pasażerom i gościom oferuję darmową komunikację miejską. Takie rozwiązanie jest również przyjęte między innymi w mieście Malbork.

Kultura

W Bielsku Podlaskim znajduje się Bielski Dom Kultury. W mieście również były kręcone zdjęcia do melodramatu filmowego „Znachor” z 1982 w reżyserii Jerzego Hoffmana^[34].

Oświata

Szkoły podstawowe

Szkoła Podstawowa nr 2 im. kpt. Władysława Wysockiego
Szkoła Podstawowa nr 3 z Dodatkową Nauką Języka Białoruskiego im. Jarosława Kostycewicza
Szkoła Podstawowa nr 4 im. Adama Mickiewicza
Szkoła Podstawowa nr 5 im. Szarych Szeregów
Niepubliczna Szkoła Podstawowa nr 1 św. abp. Łukasza Wojno-Jasienieckiego

Licea ogólnokształcące

I Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki
II Liceum Ogólnokształcące z Białoruskim Językiem Nauczania im. Bronisława Taraszkiewicza

Technikum

Zespół Szkół nr 1 im. Marszałka Józefa Klemensa Piłsudskiego
Zespół Szkół nr 4 im. Ziemi Podlaskiej

Media

Telewizja

TV Podlasie – Lokalna telewizja istniejąca od 2008 r. emitowana w sieci kablowej TVK Hajnówka Sp.j.

Prasa

Gazeta Współczesna – Redakcja w Bielsku Podlaskim przy ulicy Mickiewicza 65
Kurier Poranny – Redakcja i biuro ogłoszeń w Bielsku Podlaskim przy ulicy Mickiewicza 65
Над Бугом і Нарвою – Redakcja przy ulicy Ogrodowej 13, skr. poczt. 77
Бельскі гостінэць – Redakcja przy ulicy Leśnej 13

Wspólnoty wyznaniowe

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące związki wyznaniowe:

Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny

Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów przy ulicy Kazimierzowskiej 40

Kościół Adwentystów Dnia Siódmego

Zbór Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Bielsku Podlaskim

Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny

Kościół Chrześcijan Baptystów

Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów w Bielsku Podlaskim

Kościół Chrystusowy

zbór Kościoła Chrystusowego w Bielsku Podlaskim

Kościół katolicki

Kościół Zielonoświątkowy

zbór Kościoła Zielonoświątkowego

Świadkowie Jehowy

zbór Świadków Jehowy^[35]

Sport

Piłka Nożna

Tur Bielsk Podlaski – IV Liga

Koszykówka

KKS Tur Basket Bielsk Podlaski – II Liga

Urodzeni

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Bielsku Podlaskim.

Urodzeni w Bielsku Podlaskim

Kamila Lićwinko – polska lekkoatletka specjalizująca się w skoku wzwyż, halowa mistrzyni świata, mistrzyni Uniwersjady. Olimpijka z Rio.

Emilian Adamiuk – rosyjski lekarz okulista pochodzenia białoruskiego
Nadzieja Artymowicz, białoruska poetka
Eugeniusz Berezowiec, burmistrz Miasta w latach 2002–2013
Mina Bern, polska i amerykańska aktorka i śpiewaczka żydowskiego pochodzenia
Wojciech Borecki, polski trener piłkarski
Jarosław Borowski, samorządowiec, burmistrz Miasta od 2013
Bogdan Borowski, wokalista disco polo
Petro Bujko, ukraiński lekarz urolog-ginekolog pochodzenia białoruskiego
Małgorzata Dmitruk, malarka pochodzenia białoruskiego
Lech Feszler, polski senator
Doroteusz Fionik, etnograf, historyk, animator kultury białoruskiej na Podlasiu
Ignacy Fonberg, chemik
Marcin ks. Giedrojc h. wl. – Dzierżawca Bielska
Jerzy Hawryluk, poeta, historyk, działacz ukraińskiej mniejszości narodowej w Polsce
Jerzy Kalina, reżyser pochodzenia białoruskiego
Ojciec Leon Knabit, polski benedyktyn
Stefan Kamasa, polski muzyk
Cezary Kosiński, polski aktor
Wiktor Kozłowski, leśnik, powstaniec listopadowy
Józef Lewartowski, polityk i działacz społeczny żydowskiego pochodzenia, przywódca Bloku Antyfaszystowskiego w getcie warszawskim
Kamila Lićwinko, lekkoatletka
Iosif Łangbard, białoruski i radziecki architekt
Jerzy Plutowicz, poeta
Małgorzata Prokopiuk-Kępka, dziennikarka
Maciej Radel, aktor
Romuald Radziwiłłowicz, oficer sztabu Okręgu Warszawa AK, w Powstaniu warszawskim dowódca Batalionu Zaremba-Piorun
Kamil Skrzypkowski, siatkarz
Dariusz Snarski, bokser, olimpijczyk
Andrzej Stepaniuk, polityk, burmistrz Miasta w latach 1994–2002, nauczyciel języka białoruskiego
Julian Sztatler, pianista
Kpt. Władysław Wysocki, oficer
Włodzimierz Zakrzewski, malarz, grafik, plakacista

Miasta partnerskie

Drogowskaz z miastami partnerskimi Bielska Podlaskiego

Odznaczenia

Order Krzyża Grunwaldu III klasy (1985)^[36]

Ludzie związani z Bielskiem Podlaskim

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Bielskiem Podlaskim.

Uwagi

↑ Do czasu przebudowy z lat 2013–2014, kiedy to drewnianą konstrukcję zastąpiono betonową (pozostawiając bryłę cerkwi w niezmienionym kształcie).

Przypisy

↑ Historia miasta na oficjalnej stronie Urzędu Miasta Bielsk Podlaski.
↑ ^a ^b Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2015 r, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2015, s. 122, ISSN 1505-5507 [dostęp 2015-10-13] .
↑ Bielsk Podlaski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-08-29] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.
↑ Karol de Perthées, Mappa Szczegulna Woiewodztwa Podlaskiego, 1795.
↑ Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Wrocław 1984, s. 27.
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].
↑ Województwo podlaskie w drugiej połowie XVI wieku, pod red. M. Gochny, B. Szadego, cz. II: Komentarz, indeksy (Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku, pod red. H. Rutkowskiego, M. Słonia, t. 8), Warszawa 2021, s. 248 [1] oraz Ziemie polskie Korony w drugiej połowie XVI wieku. Wydanie zbiorcze, pod red. M. Słonia, cz. II: Komentarz, indeksy (Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku. Wydanie zbiorcze serii, pod red. H. Rutkowskiego i M. Słonia), Warszawa 2021, s. 1304 [2].
↑ ^a ^b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 5, Województwo białostockie, 1924, s. 19.
↑ Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2014 r. Stan w dniu 31 XII, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 8 czerwca 2015, s. 91, ISSN 2083-3342 [dostęp 2015-10-12] .
↑ Bielsk Podlaski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ „Puścizna po Janie Długoszu dziejopisie polskim, to jest: Kronika Wiganda z Marburga rycerza i kapłana Zakonu Krzyżackiego na wezwanie Długosza z rymowanej kroniki niemieckiej na język łaciński przetłomaczona. Chronicon seu Annales Wigandi Marburgensis, equitis et fratris Ordinis Teutonici” Poznań 1842, s. 233 [3].
↑ M. Radoch, W sprawie daty nadania przez Władysława Jagiełłę ziemi drohickiej księciu mazowieckiemu Januszowi I, [w:] Szkice z dziejów kolonizacji Podlasia i Grodzieńszczyzny od XIV do XVI wieku, Olsztyn 2002, s. 11–20.
↑ T.J. Lubomirski, Kodeks Dyplomatyczny Księstwa Mazowieckiego, Warszawa 1863, s. 111–113; Biblioteka PAN Kórnik, rkp. 203, k. 178-178v.
↑ ^a ^b ^c ^d Historia społeczności | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2022-06-01] .
↑ ^a ^b H. Surynowicz, Życie monastyczne na Grodzieńszczyźnie w XIX wieku, [w:] red. A. Mironowicz, U. Pawluczuk, P. Chomik: Życie monastyczne w Rzeczypospolitej. Białystok: Zakład Historii Kultur Pogranicza Instytutu Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku, 2001, s. 199–202. ISBN 83-902928-8-2.
↑ Informacje historyczno-geograficzne od XIII w. do końca XVI w. znajdują się w haśle „Bielsk”, zob. Słownik historyczno-geograficzny województwa podlaskiego w średniowieczu, opr. A. Buczyło, T. Jaszczołt (współpraca archeologiczna M. Bis, W. Bis), z. 1: A-Bojanka, Warszawa 2021, s. 68–83 [4].
↑ WiesławW. Wróbel WiesławW., Gród i zamek w Surażu do 1603 r. w świetle źródeł pisanych [online], s. 40 .
↑ Dominik Szulc: O Znaczeniu Prus Dawnych. Druk: Kaczanowski i Strąbski, 1846. s. 121. [dostęp 2018-10-20].
↑ Województwo podlaskie w drugiej połowie XVI wieku, pod red. M. Gochny, B. Szadego, cz. II: Komentarz, indeksy (Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku, pod red. H. Rutkowskiego, M. Słonia, t. 8), Warszawa 2021, s. 236–249 (komentarz) [5] oraz plan: tamże, cz. I: Mapy, plany [6] oraz Ziemie polskie Korony w drugiej połowie XVI wieku. Wydanie zbiorcze, pod red. M. Słonia, cz. II: Komentarz, indeksy (Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku. Wydanie zbiorcze serii, pod red. H. Rutkowskiego i M. Słonia), Warszawa 2021, s. 1292–1305 (komentarz) [7] oraz plan: tamże, cz. I: Mapy, plany [8].
↑ Матвей Кузьмич Любавский, Литовско-русский Сейм. Опыт по истории учреждения в связи с внутренним строем и внешней жизнью государства, Москва 1900, s. 3.
↑ Słownik historyczno-geograficzny województwa podlaskiego w średniowieczu (s. 80 oraz s. 83, przypis nr 35) przesuwa datę spalenia zamku na pożar miasta 20 maja lub okres między 1 czerwca a 10 lipca (po Zielonych Świątkach): „Do tej pory na podstawie kroniki Marcina Bielskiego uważano, że do pożaru zamku doszło 22 VII 1564 r. (Bielski, Kronika s. 561). Wzmianka ta trafiła do literatury (ostatnio: Karpiński Pożary, 284). Relacja Bielskiego mówiła jednak, że pożarowi przyglądał się osobiście król Zygmunt August, co jednak nie było zgodne z jego itinerarium. W notatkach Piotra Wiesiołowskiego młodszego, który wpisywał je do kalendarza astronomicznego, jest zapis, że do pożaru doszło po Zielonych Świątkach w czasie jego pobytu na sejmie (czyli między 1 VI a 10 VII)”, cyt. za: Słownik historyczno-geograficzny województwa podlaskiego w średniowieczu, opr. A. Buczyło, T. Jaszczołt (współpraca archeologiczna M. Bis i W. Bis), z. 1: A-Bojanka, Warszawa 2021, s. 83 [9].
↑ EmilE. Kalinowski EmilE., Emil Kalinowski – Strachy na Lachy – na Podlasiu (PH).pdf [online] [dostęp 2021-03-03] (ang.).
↑ Dziennik Wileński, nr 154, 1926 s. 3.
↑ The 1929 Polish Business Directory Project [online], data.jewishgen.org [dostęp 2017-04-01] .
↑ ZbigniewZ. Romaniuk ZbigniewZ., Bielski Almanach Historyczny 2016, Fundacja Ochrony Dziedzictwa Ziemi Bielskiej, 2016 [dostęp 2021-01-19] .
↑ Instytut PamięciI.P. Narodowej Instytut PamięciI.P., Śledztwa zakończone wydaniem postanowienia o umorzeniu [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2020-04-15] (pol.).
↑ „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945” Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 70.
↑ „Stosunki polsko-białoruskie w województwie białostockim w latach 1939–1956” pod redakcją Jana Jerzego Milewskiego i Anny Pyżewskiej, IPN 2005, ISBN 83-89078-95-3, s. 11–113.
↑ W Bielsku Podlaskim będzie można zdać państwowy egzamin na prawo jazdy Bielsk Podlaski | Portal Bielska Podlaskiego iBielsk.pl [online], ibielsk.pl [dostęp 2015-12-01] [zarchiwizowane z adresu 2015-12-08] (pol.).
↑ Samochodowy Rajd w Bielsku Podlaskim | iBielsk.pl [online], iBielsk.pl, 3 kwietnia 2016 [dostęp 2016-05-17] (pol.).
↑ MałgorzataM. Gałka MałgorzataM., Bielsk Podlaski stawia na niskoemisyjny transport publiczny [online], Oficjalny serwis internetowy Miasta Bielsk Podlaski, 25 sierpnia 2023 [dostęp 2024-08-29] (pol.).
↑ AdministratorA. Testowy AdministratorA., Ruszył system informacji pasażerskiej [online], Oficjalny serwis internetowy Miasta Bielsk Podlaski, 5 stycznia 2024 [dostęp 2024-08-29] (pol.).
↑ Znachor w bazie filmpolski.pl
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-05] .
↑ Wykaz miejscowości wyróżnionych odznaczeniami państwowymi, [w:] UrszulaU. Lewandowska UrszulaU., KrystynaK. Malik KrystynaK., Przewodnik po Polsce, Warszawa: Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, 1991, s. 20, ISBN 83-217-2519-8 (pol.).

Linki zewnętrzne

Bielsk Podlaski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 214 .
Historia Żydów w Bielsku Podlaskim na portalu Wirtualny Sztetl
Bielsku Podlaskim na JewishGen Żydowski portal genealogiczny
Księga pamiątkowa Żydów z Bielska Podlaskiego Księga Świętej Pamięci Bielskich Podlaskich Żydów, którym życie odebrało podczas Zagłady w latach 1939–1944
Słownik historyczno-geograficzny województwa podlaskiego w średniowieczu, opr. A. Buczyło, T. Jaszczołt (współpraca archeologiczna M. Bis, W. Bis), z. 1: A-Bojanka, Warszawa 2021 [10] (hasła: Bielsk, Bielsk – leśnictwo, Bielsk – powiat sądowy, Bielsk – starostwo, Bielsk – ziemia i terytorium)

[32] Do czasu przebudowy z lat 2013–2014, kiedy to drewnianą konstrukcję zastąpiono betonową (pozostawiając bryłę cerkwi w niezmienionym kształcie).

[1] Historia miasta na oficjalnej stronie Urzędu Miasta Bielsk Podlaski.

[gus-2] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2015 r, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2015, s. 122, ISSN 1505-5507 [dostęp 2015-10-13] .

[populacja2023-3] Bielsk Podlaski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-08-29] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[4] Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.

[5] Karol de Perthées, Mappa Szczegulna Woiewodztwa Podlaskiego, 1795.

[6] Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Wrocław 1984, s. 27.

[pl-regioset-7] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].

[8] Województwo podlaskie w drugiej połowie XVI wieku, pod red. M. Gochny, B. Szadego, cz. II: Komentarz, indeksy (Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku, pod red. H. Rutkowskiego, M. Słonia, t. 8), Warszawa 2021, s. 248 [1] oraz Ziemie polskie Korony w drugiej połowie XVI wieku. Wydanie zbiorcze, pod red. M. Słonia, cz. II: Komentarz, indeksy (Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku. Wydanie zbiorcze serii, pod red. H. Rutkowskiego i M. Słonia), Warszawa 2021, s. 1304 [2].

[biaman-9] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 5, Województwo białostockie, 1924, s. 19.

[10] Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2014 r. Stan w dniu 31 XII, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 8 czerwca 2015, s. 91, ISSN 2083-3342 [dostęp 2015-10-12] .

[populacja2016-11] Bielsk Podlaski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[12] „Puścizna po Janie Długoszu dziejopisie polskim, to jest: Kronika Wiganda z Marburga rycerza i kapłana Zakonu Krzyżackiego na wezwanie Długosza z rymowanej kroniki niemieckiej na język łaciński przetłomaczona. Chronicon seu Annales Wigandi Marburgensis, equitis et fratris Ordinis Teutonici” Poznań 1842, s. 233 [3].

[13] M. Radoch, W sprawie daty nadania przez Władysława Jagiełłę ziemi drohickiej księciu mazowieckiemu Januszowi I, [w:] Szkice z dziejów kolonizacji Podlasia i Grodzieńszczyzny od XIV do XVI wieku, Olsztyn 2002, s. 11–20.

[14] T.J. Lubomirski, Kodeks Dyplomatyczny Księstwa Mazowieckiego, Warszawa 1863, s. 111–113; Biblioteka PAN Kórnik, rkp. 203, k. 178-178v.

[:0-15] Historia społeczności | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2022-06-01] .

[sur-16] H. Surynowicz, Życie monastyczne na Grodzieńszczyźnie w XIX wieku, [w:] red. A. Mironowicz, U. Pawluczuk, P. Chomik: Życie monastyczne w Rzeczypospolitej. Białystok: Zakład Historii Kultur Pogranicza Instytutu Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku, 2001, s. 199–202. ISBN 83-902928-8-2.

[17] Informacje historyczno-geograficzne od XIII w. do końca XVI w. znajdują się w haśle „Bielsk”, zob. Słownik historyczno-geograficzny województwa podlaskiego w średniowieczu, opr. A. Buczyło, T. Jaszczołt (współpraca archeologiczna M. Bis, W. Bis), z. 1: A-Bojanka, Warszawa 2021, s. 68–83 [4].

[18] WiesławW. Wróbel WiesławW., Gród i zamek w Surażu do 1603 r. w świetle źródeł pisanych [online], s. 40 .

[19] Dominik Szulc: O Znaczeniu Prus Dawnych. Druk: Kaczanowski i Strąbski, 1846. s. 121. [dostęp 2018-10-20].

[20] Województwo podlaskie w drugiej połowie XVI wieku, pod red. M. Gochny, B. Szadego, cz. II: Komentarz, indeksy (Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku, pod red. H. Rutkowskiego, M. Słonia, t. 8), Warszawa 2021, s. 236–249 (komentarz) [5] oraz plan: tamże, cz. I: Mapy, plany [6] oraz Ziemie polskie Korony w drugiej połowie XVI wieku. Wydanie zbiorcze, pod red. M. Słonia, cz. II: Komentarz, indeksy (Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku. Wydanie zbiorcze serii, pod red. H. Rutkowskiego i M. Słonia), Warszawa 2021, s. 1292–1305 (komentarz) [7] oraz plan: tamże, cz. I: Mapy, plany [8].

[21] Матвей Кузьмич Любавский, Литовско-русский Сейм. Опыт по истории учреждения в связи с внутренним строем и внешней жизнью государства, Москва 1900, s. 3.

[22] Słownik historyczno-geograficzny województwa podlaskiego w średniowieczu (s. 80 oraz s. 83, przypis nr 35) przesuwa datę spalenia zamku na pożar miasta 20 maja lub okres między 1 czerwca a 10 lipca (po Zielonych Świątkach): „Do tej pory na podstawie kroniki Marcina Bielskiego uważano, że do pożaru zamku doszło 22 VII 1564 r. (Bielski, Kronika s. 561). Wzmianka ta trafiła do literatury (ostatnio: Karpiński Pożary, 284). Relacja Bielskiego mówiła jednak, że pożarowi przyglądał się osobiście król Zygmunt August, co jednak nie było zgodne z jego itinerarium. W notatkach Piotra Wiesiołowskiego młodszego, który wpisywał je do kalendarza astronomicznego, jest zapis, że do pożaru doszło po Zielonych Świątkach w czasie jego pobytu na sejmie (czyli między 1 VI a 10 VII)”, cyt. za: Słownik historyczno-geograficzny województwa podlaskiego w średniowieczu, opr. A. Buczyło, T. Jaszczołt (współpraca archeologiczna M. Bis i W. Bis), z. 1: A-Bojanka, Warszawa 2021, s. 83 [9].

[23] EmilE. Kalinowski EmilE., Emil Kalinowski – Strachy na Lachy – na Podlasiu (PH).pdf [online] [dostęp 2021-03-03] (ang.).

[24] Dziennik Wileński, nr 154, 1926 s. 3.

[25] The 1929 Polish Business Directory Project [online], data.jewishgen.org [dostęp 2017-04-01] .

[26] ZbigniewZ. Romaniuk ZbigniewZ., Bielski Almanach Historyczny 2016, Fundacja Ochrony Dziedzictwa Ziemi Bielskiej, 2016 [dostęp 2021-01-19] .

[27] Instytut PamięciI.P. Narodowej Instytut PamięciI.P., Śledztwa zakończone wydaniem postanowienia o umorzeniu [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2020-04-15] (pol.).

[28] „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945” Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 70.

[29] „Stosunki polsko-białoruskie w województwie białostockim w latach 1939–1956” pod redakcją Jana Jerzego Milewskiego i Anny Pyżewskiej, IPN 2005, ISBN 83-89078-95-3, s. 11–113.

[30] W Bielsku Podlaskim będzie można zdać państwowy egzamin na prawo jazdy Bielsk Podlaski | Portal Bielska Podlaskiego iBielsk.pl [online], ibielsk.pl [dostęp 2015-12-01] [zarchiwizowane z adresu 2015-12-08] (pol.).

[31] Samochodowy Rajd w Bielsku Podlaskim | iBielsk.pl [online], iBielsk.pl, 3 kwietnia 2016 [dostęp 2016-05-17] (pol.).

[33] MałgorzataM. Gałka MałgorzataM., Bielsk Podlaski stawia na niskoemisyjny transport publiczny [online], Oficjalny serwis internetowy Miasta Bielsk Podlaski, 25 sierpnia 2023 [dostęp 2024-08-29] (pol.).

[34] AdministratorA. Testowy AdministratorA., Ruszył system informacji pasażerskiej [online], Oficjalny serwis internetowy Miasta Bielsk Podlaski, 5 stycznia 2024 [dostęp 2024-08-29] (pol.).

[35] Znachor w bazie filmpolski.pl

[36] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-05] .

[Lew&Mal1991-37] Wykaz miejscowości wyróżnionych odznaczeniami państwowymi, [w:] UrszulaU. Lewandowska UrszulaU., KrystynaK. Malik KrystynaK., Przewodnik po Polsce, Warszawa: Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, 1991, s. 20, ISBN 83-217-2519-8 (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[a]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

Miasta na prawach powiatu	Białystok Łomża Suwałki
Miasta powiatowe	Augustów Bielsk Podlaski Grajewo Hajnówka Kolno Mońki Sejny Siemiatycze Sokółka Wysokie Mazowieckie Zambrów
Miasta gminne	Brańsk Choroszcz Ciechanowiec Czarna Białostocka Czyżew Dąbrowa Białostocka Drohiczyn Goniądz Jedwabne Kleszczele Knyszyn Krynki Lipsk Łapy Michałowo Nowogród Rajgród Stawiski Suchowola Supraśl Suraż Szczuczyn Szepietowo Tykocin Wasilków Zabłudów

Miasta	Bielsk Podlaski Brańsk
Gminy miejskie	Bielsk Podlaski Brańsk
Gminy wiejskie	Bielsk Podlaski Boćki Brańsk Orla Rudka Wyszki

Przynależność wojewódzka	Prusy: departament białostocki (1795–1807) Rosja: obwód białostocki (1807–42) gubernia grodzieńska (1842–1915) II RP: woj. białostockie (1919–1939) ZSRR: obwód białostocki (1939–40) III Rzesza: okręg białostocki (1941–44) PRL: woj. białostockie (1945–1975)
Miasta (1795–75)	Bielsk (Podlaski) Boćki (do 1875 i 1919–34) Brańsk (do 1892 i od 1919) Ciechanowiec (← 1843–92 i 1919–52 →) Drohiczyn (← 1843–92 i 1919–52 →) Hajnówka (1951–53 →) Kleszczele (do 1875 i 1919–50*) Mielnik (← 1843–92 i 1919–34) Narew (do 1892 i 1919–34) Niemirów (← 1843–1875) Orla (do 1875 i 1919) Rudka (1795–1800) Siemiatycze (← 1843–92 i 1919–52 →)
Miasteczka (1795–1934)	Boćki (1875–1919) Brańsk (1892–1919) Ciechanowiec (1892–1919) Drohiczyn (1892–1919) Kleszczele (1892–1919) Mielnik (1892–1919) Milejczyce (← 1919-1934) Narew (1892–1919) Niemirów (1875-1934) Orla (1875-1919 i 1919-34) Siemiatycze (1892–1919)
Gminy wiejskie (1861–1954 i 1973–1975)	Augustowo (1952–54) Białowieża (← 1922–53 →) Bielsk (Podlaski) (1934–52 i 1973–1975) Boćki (1934–52 i 1973–1975) Brańsk (1934–52 i 1973–1975) Chraboły (1952–54 i 1973–1975) Ciechanowiec (1934–52) Czeremcha (1952–53 →) Czyże (1952–53 →) Dobromil (1952–54) Domanowo (1915–34 i 1952–54) Drohiczyn (1934–52 i 1973–1975) Dubiażyn (1861–1934) Dubicze Cerkiewne (1952–53 →) Grodzisk (1861–1952 →) Hajnówka (1929–30 i 1934–53) Holonki (1952–54) Kąty (1915–34) Klejniki (1861–1915 i 1952–53 →) Kleszczele (1915–53 →) Klukowicze (1945–52 →) Łosinka (1861–1934 i 1952–53 →) Łubin (Kościelny) (1915–34 i 1952–54) Malesze (1861–1915) Masiewo (← 1922–44) Mielnik (1934–52 →) Milejczyce (1915–52 →) Narew (1915–53 →) Narewka (1944–53 →) Narojki (1861–1934) Nowoberezowo (1861–1915) Oleksin (1861–1915) Orla (1861–1954 i 1973–1975) Pasynki (1861–1934 i 1952–54) Pawły (1861–1915) Policzna (1952–53 →) Radziwiłłówka (Aleksandrówka) (1861–1934) Rajsk (1861–1915) Rudka (1915–34, 1952–54 i 1973–1975) Ryboły (1952–54) Siemiatycze (1861–1952) Skórzec (1861–1934) Suchopol (← 1922–26 →) Śnieżki (1952–1954) Topczewo (1915–1934 i 1952–1954) Widowo (1952–1954) Widźgowo (1915–1934) Wyszki (1915–54 i 1973–1975)
Gromady (1954–1972)	Andryjanki (1954–1972) Augustowo (1954–1968) Bielsk Podlaski (1969–1972) Boćki (1954–1972) Brańsk (1969–1972) Chraboły (1959–1972) Domanowo (1954–1972) Falki (1954–1959) Gregorowce (1959–1972) Haćki (1954–1959) Hodyszewo (1954–1968) Holonki (1954–1972) Hołody (1959–1968) Kalnica (1959–1968) Kiersnowo (1954–1959) Klichy (1954–1959) Kotły (1954–1959) Lubieszcze (1954–1959) Łubin Kościelny (1954–1972) Malesze (1954–1959) Malinowo (1954–1959) Mokre (1954–1959) Moskiewce (1954–1959) Mulawicze (1954–1961) Nurzec (1954–1968) Oleksin (1954–1959) Olszewo (1954–1959) Orla (1954–1972) Parcewo (1954–1959) Pasynki (1954–1972) Paszkowszczyzna (1954–1959) Pawły (1954–1959) Pietrzykowo-Gołąbki (1954–1959) Piliki (1959–1972) Ploski (1954–1959) Popławy (1959–68) Rudka (1954–1972) Ryboły (1954–1972) Strabla (1954–1972) Szczyty-Dzięciołowo (1954–1957) Śnieżki (1954–1972) Świrydy (1954–1959) Topczewo (1954–1972) Wyszki (1954–1972) Zubowo (1954–1959)
Legenda	de facto skasowane w 1941, de iure w 1950