රුසියාවෙහි ඉතිහාසය
රුසියාවේ ඉතිහාසය ආරම්භ වන්නේ නැගෙනහිර ස්ලාව් ජාතිකයන්ගේ ඉතිහාසයෙනි. විශේෂයෙන්ම රුසියානු ඉතිහාසයේ සම්ප්‍රදායික ආරම්භක දිනය වන්නේ 862 දී උතුරේ රුස් රාජ්‍යය පිහිටුවීමයි. එය වරංගියානුවන් විසින් පාලනය කරන ලදී. ස්ලාවික් සහ ෆිනික් ජාතිකයන් සමඟ ස්කැන්ඩිනේවියාවෙන් පැමිණි සංක්‍රමණිකයන්ගෙන් සැදුම් ලත් පළමු ප්‍රධාන නගර වූයේ ස්ටරයා ලාගොදා සහ නොව්ගොරොඩ් වෙති. 882 දී නොව්ගොරොඩ්හි ඔලෙග් කුමරු කියෙව් අල්ලා ගත් අතර එමඟින් නැගෙනහිර ස්ලාව් ජාතිකයන්ගේ උතුරු සහ දකුණු භූමි ප්‍රදේශ එක් අධිකාරියක් යටතේ ඒකාබද්ධ කළේය. 988 දී රාජ්‍යය බයිසැන්තියානු අධිරාජ්‍යයෙන් ක්‍රිස්තියානි ධර්මය ලබා ගත් අතර, ඊළඟ සහස්‍රය සඳහා රුසියානු සංස්කෘතිය නිර්වචනය කළ බයිසැන්තියානු සහ ස්ලාවික් සංස්කෘතීන්ගේ සංශ්ලේෂණය ද එම කාල වකවානුවේ දී ආරම්භ විය. 1237-1240 මොන්ගෝලියානු ආක්‍රමණ හේතුවෙන් ජනගහනයෙන් සැලකිය යුතු සංඛ්‍යාවක් මිය යාමත්, බොහෝ රුසියානු රාජ්‍යයන්ට මොංගල්වරුන්ගේ අධිපතිත්වය පිළිගැනීමට බල කිරීමත් සමඟ කීවන් රුස් අවසානයේ රාජ්‍යයක් ලෙස බිඳී ගියේය
13වන සියවසට පසුව, මොස්කව්, සංස්කෘතික කේන්ද්‍රස්ථානයක් බවට පත් විය. 18වන සියවස වන විට, පෝලන්ත–ලිතුවේනියානු පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලයෙහි සිට නැගෙනහිර දෙසට ශාන්තිකර සාගරය දක්වා විහිදුනු, අතිවිශාල රුසියානු අධිරාජ්‍යය බවට, රුසියාවේ සාර් රාජධානිය පත් විය. බටහිර දෙසට එහි ව්‍යාප්තිය තුලදී, යුරෝපයෙහි අනෙකුත් කොටස වෙතින් එය හුදෙකලාව සිටි අයුරු පිළිබඳ දැනුවත්වීම තීව්‍ර කර ගැනුමට රුසියාව සමත්වූ අතර, එහි ව්‍යාප්තියෙහි මුල් අදියර තුලදී එය පැවතුනු හුදෙකලා තත්ත්වය බිඳ දැමීමට හේතු විය. මෙම නිරාවරණය නිසා ඇතිවූ පිඩනයට, 19වන සියවසෙහි අනුයාත රාජ්‍යයන් මුහුණදුන්නේ, උදාසීන ප්‍රතිසංස්කරණ සහ මැඩ පැවැත්වීම් වල සංකලනයක් තුලිනි. රුසියානු දාසත්වය 1861 වසරෙහිදී අහෝසි කරන ලද මුත්, එහි අහෝසියෙහිදී ගැමියන්ට අවාසිදායක භාෂිතයන් භාවිතා කිරීම නිසා, විප්ලවවාදයට තල්ලුවීම වර්ධනය කිරීමට ඉවහල් විය. දාසත්වය අහෝසිකිරීම සහ 1914 වසරෙහිදී පළමුවන ලෝක යුද්ධය ඇරමීම අතරතුර කාලයේදී ඇතිවූ, ස්ටොලිපන් ප්‍රතිසංස්කරණයන්, 1906 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සහ, රාජ්‍ය ඩූමා විසින්, රුසියාවෙහි ආර්ථිකය සහ දේශපාලනය විවෘත කොට එහි සීමා ලිහිල් කිරීමට ප්‍රයත්නයක් දැරුවද, ඒකාධිපති පාලනය අත්හැර ඔවුන්ගේ බලය බෙදා ගැනුමට සාර්වරුන් කැමැති නොවූහ.
ආර්ථික බිඳවැටුම, යුද්ධ-විඩාව සහ, ඒකාධිපති රාජ්‍ය ක්‍රමය වෙත අකමැත්ත යන්නෙහි සංකලනයක් වෙතින්, 1917 වසරෙහි ඇතිවූ රුසියානු විප්ලවය පූරනය වූ අතර, ලිබරල්වාදීන් සහ මධ්‍යස්ථ මතවාදී සමාජවාදීන් පළමුව බලයට ගෙන ආ නමුදු, ඔවුන්ගේ ප්‍රතිපත්ති අසාර්ථ වීමත් හා සමගම, ඔක්තොම්බර් 25 දිනදී කොමියුනිස්ට් බොල්ෂෙවික්වරුන් විසින් බලය ඩැහැගැනුම වෙත මග පෑදිණි. 1922 සහ 1991 අතරතුරදී, රුසියාවෙහි ඉතිහාසය ලෙසින් දැක්වෙන්නේ සෝවියට් රුසියාවෙහි ඉතිහාසය වන අතර, බ්‍රෙස්ට්-ලිටෙව්ස්කි සම්මුතියට පෙර, සඵල වශයෙන්, මතවාදය මත පදනම් වූ සහ දළ වශයෙන් රුසියානු අධිරාජ්‍යය හා සඹිපවර්තී වූ රාජ්‍යයක් විය. කෙසේවෙතත්, සමාජවාදය නැංවීම සඳහා භාවිතා වූ පිවිසුම, 1920 ගණන් වලදී මිහ්‍ර ආර්ථිකය සහ ප්‍රකීර්ණක සමාජය සහ සංස්කෘතියෙහි සිට ජෝසප් ස්ටාලින් යුගයෙහි ආඥාදායක ආර්ථිකය සහ අවරෝධනයන් දක්වාද 1980 ගණන් වල "නිශ්චලන යුගය" දක්වාද, සෝවියට් ඉතිහාසයෙහි විවිධ යුගයන්හිදී විවිධ ආකාරයන් ගත් බව පෙනෙයි. එහි මුල් වසර කිහිපයේ සිට, එනම් 1918 මාර්තු මාසයෙහි සිට, බොල්ෂේවික්වරු ඔවුන් හැඳින්වුනු පදය වන කොමියුනිස්ට්වරුන්ගේ තනි-පක්ෂ පාලනයක් යටතේ සෝවියට් සංගමයෙහි රජය පැවැතියේය. කෙසේවෙතත්, 1980 ගණන් වල මැද භාගය වන විට, ආර්ථික සහ දේශපාලනික ව්‍යුහයන්හී සුර්වලභාවය උග්‍ර වීම හා සමගම, මිකායෙල් ගොර්බචොෆ් විසින් බලවත් ප්‍රතිසංස්කරණ ඇති කිරීම ඇරඹු අතර එය විසින් සෝවියට් සංගමයෙහි බිඳවැටීම හේතු විය. රුසියානු ෆෙඩරේෂනයෙහි ඉතිහාසය නිල වශයෙන් ඇරඹෙනුයේ 1992 වසරෙහි ජනවාරි මාසයෙනි. ජාත්‍යන්තර කරළියෙහිදී, සෝවියට් රුසියාවෙහි නෛතික අනුප්‍රාප්තිකයා වූයේ රුසියානු ෆෙඩරේෂනයයි. කෙසේවෙතත්, නව පශ්චාත්-සෝවියට් දේශපාලන සහ ආර්ථික ක්‍රමයක් ගොඩනැගීමට දැරූ එහි උත්සාහයන් වෙත එල්ලවූ තදබල අභියෝගයන්ට මුහුණදීමෙන් අනතුරුව, රුසියාව වෙත තිබූ සුපිරි බලවත් තත්ත්වය එයින් ගිලිහී ගියේය. සමාජවාදී මධ්‍යගත සැලසුම් ක්‍රමය සහ සෝවියට් යුගයෙහි රාජ්‍ය ස්වාමිත්වය ඉවත දමමින්, රුසියාව උත්සාහ කලේ වෙළෙඳපොළ ධනවාදය මත පදනම්වූ ආර්ථිකයක් නැංවීම වුවද, බොහෝ විට ලද ප්‍රතිඵල වේදනාකාරී විය. නව සහස්‍රෙයහි පටන්, එහි ප්‍රමුඛ නායකයා වූයේ ව්ලැඩීමිර් පූටින් විය. අද දිනයෙහි පවා, රුසියාවෙහි දේශපාලනික සංස්කෘතිය සහ සාමාජීය ව්‍යුහය, එහි සාර්වාදී සහ සෝවියට් යුගයෙහි බොහෝ අඛණ්ඩතාවයන්හී සලකුණු පෙන්නුම් කරයි.
ප්‍රාග්-ඉතිහාසය
[සංස්කරණය]2006 වසරෙහිදී, උතුරු කෝකසයෙහි ඩගෙස්තාන් අකුෂා ප්‍රදේශයෙහිදී 1.5-මිලියන -වසර ගණනක්-පැරැණි ඔල්ඩවාන් ෆ්ලින්ට් මෙවලම් සොයාගනු ලැබුවේ, ඉතා පැරණි කාලයක පටන් රුසියාවෙහි ආදි මානවයන් පදිංචිව සිටි බවට ප්‍රදර්ශනය කරමිනි.[1]
ව්‍යුහවිද්‍යාත්මක වශයෙන් නූතන මානවයින් ජීවත්වූ බවට යුරෝපයේ ඕනෑම තැනකින් ලද පැරණිතම සාක්ෂි 2007 වසරෙහිදී හමුවූයේ රුසියාවේ ඩොන් ගංගාව අසබඩ කොස්ටෙක්නි පුරාවිද්‍යාත්මක අඩවියෙහි ගැඹුර මට්ටම් වලින් වන අතර, ඒවා කාල නිර්ණය වූයේ අවම වශයෙන් වසර 40,000 හෝ පැරණි බවයි.[2] ආක්ටික් රුසියාව වෙත මානවයින් ලඟාවී ඇත්තේ වසර 40,000 කට පෙරය.
මුල් කාලීන ඉතිහාසය
[සංස්කරණය]මුල් කාලීන නැගෙනහිර ස්ලාව්වරුන්
[සංස්කරණය]නූතන රුසියානුවන්ගේ සමහර මුතුන් මිත්තන් වූයේ ස්ලාවික් ගෝත්‍රිකයන් වන අතර, ඔවුන්ගේ මුල් නිවහන ප්‍රිපෙට් වගුරු බිම්වල වනගත ප්‍රදේශ බව සමහර විද්වතුන් විසින් සලකනු ලැබේ. මුල් පෙරදිග ස්ලාව් ජාතිකයන් ක්‍රමක්‍රමයෙන් බටහිර රුසියාව වෙත මාර්ග දෙකකින් සංක්‍රමණය විය: එකක් කියෙව් සිට වර්තමාන සුස්ඩාල් සහ මුරොම් දෙසටත් අනෙක පොලොට්ස්ක් සිට නොව්ගොරොඩ් සහ රොස්තොව් දෙසටත් විය.
7වන සියවසේ සිට, බටහිර රුසියාවේ ජනගහණයෙන් වැඩි ප්‍රමාණයක් නැගෙනහිර ස්ලාව් ජාතිකයන් වූ අතර, මෙරියා, මුරෝමියන්, සහ මෙෂ්චෙරා වැනි ස්වදේශික ෆිනික් ගෝත්‍ර සෙමින් නමුත් සාමකාමීව ජනපද පිහිට වූහ.
කීවන් රුස්'
[සංස්කරණය]ස්කැන්ඩිනේවියානු නෝර්ස්මන්වරු, බටහිර යුරෝපයේ වයිකින්ග්වරුන් සහ නැගෙනහිර යුරෝපයේ වරන්ගියන්වරු ලෙස හඳුන්වනු ලබන අතර, ඔවුන් උතුරු යුරෝපය පුරා මුහුදු කොල්ලකෑම් සහ වෙළඳාම ඒකාබද්ධ කළහ. 9 වන සියවසේ මැද භාගයේදී, ඔවුන් නැගෙනහිර බෝල්ටික් ප්‍රදේශයේ සිට කළු මුහුද සහ කැස්පියන් මුහුද දක්වා ජල මාර්ග ඔස්සේ ගමන් කිරීමට පටන් ගත්හ. පැරණිතම රුසියානු පුරාවෘත අනුව, ඔහුගේ අනුප්‍රාප්තිකයින් දකුණට ගොස් ඔවුන්ගේ අධිකාරය කලින් Khazars විසින් ආධිපත්‍යය දැරූ කියෙව් වෙත ව්‍යාප්ත කිරීමට පෙර, 860 දී පමණ, රූරික් නම් වූ වරන්ගියානු ජාතිකයෙක්, නොවොගොරොඩ් හි පාලකයා (knyaz) පත්කර ගන්නා ලදී. ඔලෙග්, රූරික්ගේ පුත් ඊගෝර් සහ ඊගෝර්ගේ පුත් ස්වියාටොස්ලාව් පසුව සියලුම ප්‍රාදේශීය නැගෙනහිර ස්ලාවික් ගෝත්‍ර කීවන් පාලනයට යටත් කර, කසාර් කගනේට් විනාශ කර බයිසැන්තියම් සහ පර්සියාවට හමුදා ගවේෂණ කිහිපයක් දියත් කළහ.
මේ අනුව, පළමු නැඟෙනහිර ස්ලාවික් රාජ්‍යය වන රුස්, 9 වැනි සියවසේ දී ද්නිපර් ගංගා නිම්නය දිගේ බිහි විය.
කීවන් රුස් රාජ්‍යය අවසානයේ බිඳී ගියේ එය සාමූහිකව පාලනය කළ රාජකීය පවුලේ සාමාජිකයන් අතර ඇති වූ ගැටුමක් හේතුවෙනි. ඊසාන දෙසින් ව්ලැඩිමීර්-සුස්ඩාල්, උතුරේ නොව්ගොරොද් සහ නිරිතදිගින් හැලිච්-වොල්හිනියාට වාසිදායක වන පරිදි කියෙව්හි ආධිපත්‍යය හීන විය. 13 වන සියවසේ දී මොංගල් ගෝල්ඩන් හෝඩ් විසින් යටත් කර ගැනීම අවසාන පහර විය. කියෙව් විනාශ විය. Halych-Volhynia අවසානයේ පෝලන්ත-ලිතුවේනියානු පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලයට ඈඳා ගනු ලැබිණි. මොන්ගෝලියානු ආධිපත්‍යය දරන ව්ලැඩිමීර්-සුස්ඩාල් සහ ස්වාධීන නොව්ගොරොද් ජනරජය, කියෙව්හි ආසන්න ප්‍රදේශ දෙකක්, නූතන රුසියානු ජාතිය සඳහා පදනම ස්ථාපිත කරනු ලැබිණි.
මොංගෝලියානු ආක්‍රමණය
[සංස්කරණය]ආක්‍රමණික මොංගෝලියානුවන් රුසියාවේ ඛණ්ඩනය වේගවත් කළේය. 1223 දී, අසමගි වූ දක්ෂිණ කුමාරවරු කල්කා නදියේදී මොංගෝලියානු වැටලීම් කණ්ඩායමකට මුහුණ දුන් අතර ඔවුන් දැඩි ලෙස පරාජයට පත් වූහ. 1237-1238 දී මොන්ගෝලියානුවන් ව්ලැඩිමීර් නගරය (4 පෙබරවාරි 1238) සහ ඊසානදිග රුසියාවේ අනෙකුත් ප්‍රධාන නගර ගිනිබත් කළ අතර, රුසියානුවන් සයිට් ගඟ අසලින් පරාජය කර, පසුව බටහිරට පෝලන්තයට සහ හංගේරියාවට ගියහ. ඒ වන විට ඔවුන් රුසියානු රාජ්‍යයන් බොහොමයක් යටත් කරගෙන තිබුණි. නොව්ගොරොඩ් ජනරජය පමණක් යටත්වීමෙන් බේරී හන්සියාටික් ලීගයේ කක්ෂයේ සමෘද්ධිමත් විය.
කීවන් රුස් හි භූමි ප්‍රදේශවලට මොන්ගෝලියානු ආක්‍රමණයේ බලපෑම අසමාන විය. දියුණු නගර සංස්කෘතිය සම්පූර්ණයෙන්ම පාහේ විනාශ විය. කියෙව් සහ ව්ලැඩිමීර් වැනි පැරණි මධ්‍යස්ථාන මුල් ප්‍රහාරයේ විනාශයෙන් කිසිදා යථා තත්ත්වයට පත් නොවූ හෙයින්, මොස්කව්හි නව නගර, ට්වර් සහ නිශ්නි නොව්ගොරොඩ් මොංගල් ආධිපත්‍යයට නතු වූ රුසියාව තුළ බලය සඳහා තරඟ කිරීමට පටන් ගත්හ. 1380 දී රුසියානු හමුදාවක් කුලිකෝවෝහිදී ගෝල්ඩන් හෝඩ් පරාජය කළද, රුසියානු කුමාරවරුන්ගේ කප්පම් ඉල්ලීම් හේතුකොටගෙන රුසියානු ජනාවාස ප්‍රදේශවල මොංගල් ආධිපත්‍යය 1480 පමණ වන තෙක් පැවතුනි.
මොංගෝලියානුවන්, යුධ උපක්‍රම සහ ප්‍රවාහනය වැනි ක්ෂේත්‍රවලදී රුසියානුවන්ට ඔවුන්ගේ බලපෑම මුදා හළහ. මොන්ගෝලියානු ආක්‍රමණය යටතේ රුසියාව සිය තැපැල් මාර්ග ජාලය, සංගණනය, රාජ්‍ය මූල්‍ය පද්ධතිය සහ හමුදා සංවිධානය ද වර්ධනය කළේය.
ඒ අතරම, නොව්ගොරොද් කුමරු ඇලෙක්සැන්ඩර් නෙව්ස්කි රුසියාවට එරෙහි උතුරු කුරුස යුද්ධ බටහිරින් පලවා හැරීමට සමත් විය. එසේ තිබියදීත්, මහා කුමාරයා බවට පත් වූ ඇලෙක්සැන්ඩර් ගෝල්ඩන් හෝඩ්හි බලයට එරෙහි වීමට ශක්තියක් නොමැති හෙයින් එහි යටත්කරුවෙකු ලෙස ප්‍රකාශ කළේය.
මොස්කව් කුමාර පෙළපත (1283–1547)
[සංස්කරණය]මොස්කව්හි නැගීම
[සංස්කරණය]ඇලෙක්සැන්ඩර් නෙව්ස්කිගේ බාල පුත් ඩැනිල් ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රොවිච් මොස්කව්හි ප්‍රධාන රාජ්‍යය (ඉංග්‍රීසියෙන් මස්කොවි ලෙස හැඳින්වේ) ආරම්භ කළේය, එය ප්‍රථමයෙන් ටාටාර්වරුන් සමඟ සහයෝගයෙන් කටයුතු කර අවසානයේ ඔවුන් රුසියාවෙන් නෙරපා හරින ලදී. රුසියාවේ මධ්‍යම ගංගා පද්ධතියේ මනාව පිහිටා ඇති, ආරක්ෂිත වනාන්තර සහ වගුරු බිම් වලින් වට වූ මොස්කව් මුලදී ව්ලැඩිමීර්හි යටත් විජිතයක් වූ නමුත් වැඩි කල් නොගොස් එය එහි මව් රාජ්‍යය වෙතට නතු කර ගත්තේය.
මොස්කව්හි නැඟී සිටීමට ප්‍රධාන සාධකයක් වූයේ එහි පාලකයන් මොංගල් අධිපතීන් සමඟ සහයෝගයෙන් කටයුතු කිරීමත්, මොංගල් අධිපතීන් ඔවුන්ට මොස්කව්හි ග්‍රෑන්ඩ් ප්‍රින්ස් යන පදවි නාමය ලබා දීමත් වන අතර රුසියානු පුරවරයන්ගෙන් ටාටාර් කප්පම් එකතු කිරීමේ නියෝජිතයන් බවට පත් කළහ. එය රුසියානු ඕතඩොක්ස් පල්ලියේ කේන්ද්‍රස්ථානය බවට පත් වූ විට පුරවරයේ කීර්තිය තවත් වැඩි විය. එහි ප්‍රධානියා වන මෙට්‍රොපොලිටන් 1299 දී කියෙව් සිට ව්ලැඩිමීර් වෙත පලා ගිය අතර වසර කිහිපයකට පසු මොස්කව්හි කීව් මෙට්‍රොපොලිටන් යන මුල් නාමය යටතේ පල්ලියේ ස්ථිර මූලස්ථානය පිහිටුවන ලදී.
14 වන ශතවර්ෂයේ මැද භාගය වන විට, මොංගෝලියානුවන්ගේ බලය අඩුවෙමින් පැවති අතර, මොංගල් වියගහට විවෘතව විරුද්ධ වීමට මහා කුමාරවරුන්ට හැකි විය. 1380 දී, ඩොන් ගඟේ කුලිකොවෝ සටනේදී, මොංගල්වරු පරාජයට පත් වූ අතර, මෙම දුෂ්කර ජයග්‍රහණය රුසියාවේ ටාටාර් පාලනය අවසන් නොකළද, එය මහා කුමරු දිමිත්‍රි ඩොන්ස්කෝයි වෙත විශාල කීර්තියක් ගෙන දුන්නේය. රුසියාවේ මොස්කව්හි නායකත්වය දැන් ස්ථිරව පිහිටියා වූ අතර 14 වන සියවසේ මැද භාගය වන විට එහි භූමිය, මිලදී ගැනීම, යුද්ධ සහ විවාහ හරහා විශාල වශයෙන් පුළුල් විය.
III වන ඉවාන්/III වන අයිවන්
[සංස්කරණය]15 වන ශතවර්ෂයේදී, මොස්කව්හි මහා කුමාරවරු ඔවුන්ගේ ජනගහනය සහ ධනය වැඩි කිරීම සඳහා රුසියානු භූමිය අඛණ්ඩව ඒකාබද්ධ කළහ. මෙම ක්‍රියාවලියේ වඩාත්ම සාර්ථක වූයේ රුසියානු ජාතික රාජ්‍යයක් සඳහා අඩිතාලම දැමූ III වන ඉවාන් ය. ඉවාන් ඔහුගේ බලගතු වයඹදිග ප්‍රතිවාදියා වූ ලිතුවේනියාවේ මහා ආදිපාදවරයා සමඟ තරඟ කළේ ඉහළ ද්නිපර් සහ ඕකා ගංගා ද්‍රෝණිවල අර්ධ ස්වාධීන ඉහළ ප්‍රාදේශීය රාජධානි පාලනය කිරීම සඳහා ය.
අයිවන් III යටතේ, රුසියාවේ පළමු මධ්‍යම රජයේ ආයතන නිර්මාණය කරන ලදී; ඒවා ප්‍රිකාස් නමින් හැඳින්විණි. 11 වන සියවසේ සිට පළමු නීති මාලාව වන සම්මත කරන ලදී. රුසියාව විසින් බයිසැන්තියම් බලයේ අඛණ්ඩතාවයේ සංකේතයක් ලෙස ද්විත්ව හිස සහිත රාජාලියා රුසියාවේ ලාංඡනය ලෙස සම්මත කරන ලදී.
මේ ආකාරයෙන්, අභ්‍යන්තර ඒකාබද්ධ කිරීම රාජ්‍යයේ බාහිර ව්‍යාප්තිය සමඟ සිදු විය. 16 වන ශතවර්ෂය වන විට මොස්කව්හි පාලකයන් මුළු රුසියානු භූමියම ඔවුන්ගේ සාමූහික දේපළ ලෙස සැලකූහ. විවිධ අර්ධ-ස්වාධීන කුමාරවරු තවමත් නිශ්චිත භූමි ප්‍රදේශවලට හිමිකම් කියූ නමුත්, III වන අයිවන් විසින් මොස්කව්හි මහා කුමාරයා සහ ඔහුගේ පරම්පරාව මිලිටරි, අධිකරණ සහ විදේශ කටයුතු පාලනය කරන ප්‍රශ්න නොකළ පාලකයන් ලෙස පිළිගැනීමට අඩු කුමාරවරුන්ට බල කළේය. ක්‍රමක්‍රමයෙන් රුසියානු පාලකයා බලවත්, අත්තනෝමතික පාලකයෙකු, සාර්වරයෙකු ලෙස මතු විය. "සාර්" ලෙස නිල වශයෙන් ඔටුන්න හිමි පළමු රුසියානු පාලකයා වූයේ අයිවන් IV ය.
අයිවන් III, ඔහුගේ ප්‍රාන්තයේ භූමි ප්‍රදේශය තුන් ගුණයකින් වැඩි කර, රුසියාවේ ගෝල්ඩන් හෝඩ්ගේ ආධිපත්‍යය අවසන් කළේය. මොස්කව් ක්‍රෙම්ලිනය ප්‍රතිසංස්කරණය කර රුසියානු රාජ්‍යයේ අත්තිවාරම් දැමීය. චරිතාපදාන රචක ෆෙනෙල් ඔහුගේ පාලන සමය "මිලිටරිමය වශයෙන් තේජාන්විත හා ආර්ථික වශයෙන් යහපත්" බව නිගමනය කරන අතර, විශේෂයෙන්ම ඔහුගේ භෞමික ඈඳාගැනීම් සහ ප්‍රාදේශීය පාලකයින් කෙරෙහි ඔහුගේ මධ්‍යගත පාලනය පෙන්වා දෙයි. කෙසේ වෙතත්, අයිවන් III පිළිබඳ ප්‍රමුඛ බ්‍රිතාන්‍ය විශේෂඥ ෆෙනෙල් තර්ක කරන්නේ ඔහුගේ පාලන සමය "සංස්කෘතික අවපාතයේ සහ අධ්‍යාත්මික වඳභාවයේ" කාල පරිච්ඡේදයක් බවයි. රුසියානු දේශය තුළ නිදහස තුරන් කරන ලදී. ඔහුගේ දැඩි කතෝලික විරෝධය නිසා අයිවන් රුසියාව සහ බටහිර අතර තිරය පහත හෙළන ලදී. භෞමික දියුණුව සඳහා ඔහු තම රටට බටහිර ඉගෙනීමේ සහ ශිෂ්ටාචාරයේ ඵල අහිමි කළේය.
රුසියාවේ සාර් රාජ්‍යය (1547–1721)
[සංස්කරණය]IV වන ඉවාන් (බිහිසුණු ඉවාන්)
[සංස්කරණය]"අයිවන් ද ටෙරිබල්" ලෙස හැඳින්වෙන අයිවන් IV (1547-1584) ගේ පාලන සමයේදී සාර්ගේ අත්තනෝමතික බලතලවල වර්ධනය උච්චතම ස්ථානයකට ළඟා විය. ඔහු වංශාධිපතියන් අනුකම්පා විරහිතව තම කැමැත්තට යටත් කරමින්, බොහෝ අයව පිටුවහල් කිරීම හෝ සුළු ප්‍රකෝප කිරීම මත ඝාතනය කිරීම නිසා, ඔහු පෙර නොවූ විරූ මට්ටමකට රාජාණ්ඩුවේ තත්ත්වය ශක්තිමත් කළේය. කෙසේ වෙතත්, අයිවන් බොහෝ විට දැකිය හැක්කේ රුසියාව ප්‍රතිසංස්කරණය කළ දූරදර්ශී රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයෙකු ලෙසය. ඔහු නව නීති සංග්‍රහයක් (1550 සුඩෙබ්නික්) ප්‍රකාශයට පත් කිරීමත් සමග, පළමු රුසියානු වැඩවසම් නියෝජිත ආයතනය (සෙම්ස්කි සෝබෝර්) පිහිටුවමින් පූජකයන්ගේ බලපෑම මැඩපැවැත්වීම, සහ ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල දේශීය ස්වයං කළමනාකරණය හඳුන්වා දෙන ලදී. සාර් රුසියාවේ පළමු නිත්‍ය හමුදාව ද නිර්මාණය කළේය - එය ස්ට්‍රෙල්ට්සි යනුවෙන් හැඳින්විණි.
අර්බුධ සමය
[සංස්කරණය]අයිවන්ගේ දරුවන් නොමැති පුත් ෆෙඩෝර්ගේ මරණයෙන් පසුව සිවිල් යුද්ධ සහ විදේශ මැදිහත්වීම් සහිත අර්බුධ සමය (Time of troubles) ලෙස හැඳින්වෙන කාල පරිච්ඡේදය (1606-13) උදා විය. අධික ශීතල ගිම්හාන (1601-1603) කාල භවභෝග විනාශ කර දැමීය. එය 1601-1603 රුසියානු සාගතයට තුඩු දුන් අතර සමාජ අසංවිධානාත්මකභාවය වැඩි කළේය. බොරිස් ගොඩුනොව් (Борис Годунов) ගේ පාලන සමය අවුල් සහගත ලෙස අවසන් වූ අතර, සිවිල් යුද්ධ සමඟ පැමිණි විදේශ ආක්‍රමණ, බොහෝ නගර විනාශ කිරීමට තුඩු දුන් අතර ග්‍රාමීය ප්‍රදේශ ජනශුන්‍ය වී ගියේය. අභ්‍යන්තර ව්‍යාකූලත්වයෙන් කම්පා වූ රට පෝලන්ත-ලිතුවේනියානු පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලයේ මැදිහත්වීම් රැල්ලකටද නතු විය.
රුසියාව "අර්බුධ සමය"යෙන් සහ දුර්වල හෝ දූෂිත සාර් පාලනයෙන් බේරුණේ රජයේ මධ්‍යම නිලධරයේ ශක්තිය නිසාය. පාලකයාගේ නීත්‍යානුකූලභාවය හෝ සිංහාසනය පාලනය කරන කණ්ඩායම නොසලකා රජයේ නිලධාරීන් දිගටම සේවය කළහ. කෙසේ වෙතත්, අර්බුධ සමය නිසා රුසෝ-පෝලන්ත යුද්ධයේදී පෝලන්ත-ලිතුවේනියානු පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලයට මෙන්ම ඉන්ග්‍රියන් යුද්ධයේදී ස්වීඩන් අධිරාජ්‍යයටද රුසියාවේ බොහෝ භූමි ප්‍රදේශ අහිමි වී ගියේය.
රොමානොව්වරුන්ගේ පත්වීම සහ මුල් කාලීන පාලනය
[සංස්කරණය]1613 පෙබරවාරියේදී, මොස්කව් සිට පෝලන්ත ජාතිකයන් නෙරපා හැරීමෙන් පසුව, නගර 50 ක නියෝජිතයන්ගෙන් සහ සමහර ගොවීන්ගෙන් පවා සමන්විත ජාතික සභාවක් විසින්, කුලදෙටු ෆිලරෙට්ගේ තරුණ පුත් මයිකල් රොමානොව්ව සිංහාසනයට පත් කරන ලදී. රොමානොව් රාජවංශය 1917 දක්වා රුසියාව පාලනය කළේය.
නව රාජාණ්ඩුවේ ක්ෂණික කාර්යය වූයේ සාමය යළි පිහිටුවීමයි. මොස්කව්හි වාසනාවකට මෙන්, එහි ප්‍රධාන සතුරන් වන පෝලන්ත-ලිතුවේනියානු පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලය සහ ස්වීඩනය එකිනෙකා සමඟ දරුණු ගැටුමක නිරත වූ අතර, එමඟින් රුසියාවට 1617 දී ස්වීඩනය සමඟ සාමය ඇති කර ගැනීමටත් පෝලන්ත-ලිතුවේනියානු පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලය සමඟ 1619 දී ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමටත් අවස්ථාව ලැබුණි.
රුසියානු අධිරාජ්‍යය (1721-1917)
[සංස්කරණය]මහා පීටර්
[සංස්කරණය]මහා පීටර් (I වන පීටර්, 1672-1725) රුසියාව තුලට මධ්‍යගත ඒකාධිපතිත්වය ගෙන ආ අතර තම රට යුරෝපීය රාජ්‍ය පද්ධතියට ගෙන ඒමේ ප්‍රධාන කාර්යභාරයක් ඉටු කළේය. බෝල්ටික් මුහුදේ සිට පැසිෆික් සාගරය දක්වා විහිදුණු රුසියාව දැන් ලෝකයේ විශාලතම රට විය. භූමියෙන් අතිමහත් බහුතරයක් පදිංචි නොවූ අතර ගමනාගමනය මන්දගාමී විය. එහි ව්‍යාප්තිය බොහෝමයක් 17 වන සියවසේ සිදු වූ අතර, 17 වන සියවසේ මැද භාගයේ දී පැසිෆික් කලාපයේ පළමු රුසියානු ජනාවාස පිහිටුවන ලදී. කියෙව් නැවත අත්පත් කර ගැනීම සහ සයිබීරියානු ගෝත්‍රිකයන් සාමකාමී කිරීම සිදුවිය. කෙසේ වෙතත්, මෙම විශාල භූ දර්ශනය පුරා පැතිරී තිබුණේ මිලියන 14 ක ජනගහනයක් පමණි. කෙටි වර්ධන සමයක් සමඟ, ධාන්‍ය අස්වැන්න බටහිර රටවලට වඩා පසුපසින් තිබූ අතර අර්තාපල් ගොවිතැන තවමත් පුළුල් වී නොතිබුණි. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන්, ජනගහනයේ ශ්‍රම බලකායෙන් අතිමහත් බහුතරය කෘෂිකර්මාන්තයේ යොදවා තිබුණි. රුසියාව මුහුදු වෙළඳාමෙන් තවදුරටත් හුදෙකලා වී තිබූ අතර එහි අභ්‍යන්තර වෙළඳාම, සන්නිවේදනය සහ නිෂ්පාදනය සෘතුමය වශයෙන් රඳා පැවතුනි.
පීටර් රුසියානු හමුදාව ප්‍රතිසංස්කරණය කර රුසියානු නාවික හමුදාව නිර්මාණය කළේය. පීටර්ගේ පළමු යුධ ප්‍රයත්නයන් ඔටෝමාන් තුර්කිවරුන්ට එරෙහිව යොමු කරන ලදී. ඔහුගේ අරමුණ වූයේ අසෝව් නගරය අල්ලාගෙන කළු මුහුදේ රුසියානු අඩිතාලමක් ස්ථාපිත කිරීමයි. ඉන්පසු ඔහුගේ අවධානය උතුරට යොමු විය. වයිට් මුහුදේ, වසරකට මාස නවයක් හිමෙන් මිදී පවතින Archangel හැර පීටර්ට තවමත් ආරක්ෂිත උතුරු වරායක් නොතිබුණි. බෝල්ටික් ප්‍රදේශය වෙත ප්‍රවේශය ස්වීඩනය විසින් අවහිර කරන ලද අතර, එහි භූමි ප්‍රදේශය එය පැති තුනකින් වට කර ඇත. "මුහුදට කවුළුවක්" සඳහා වූ පීටර්ගේ අභිලාෂයන් නිසා ඔහු 1699 දී ස්වීඩනයට එරෙහිව, පෝලන්ත-ලිතුවේනියානු පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලය සහ ඩෙන්මාර්කය සමඟ රහසිගත සන්ධානයක් ඇති කරගත් අතර එය මහා උතුරු යුද්ධය හට ගැනීමට හේතු විය.
මහා පීටර් 1725 දී මිය ගියේ නිසි අනුප්‍රාප්තිකයක් ඉතිරි නොකරමිනි, නමුත් ඔහුගේ පාලන කාලය අවසන් වන විට රුසියාව විශාල බලවතෙකු බවට පත් වී තිබුණි. මහා පීටර් ට පසුව උසස් නිලධාරීන්ගේ බලගතු කණ්ඩායමක ප්‍රධානියා වූ ඔහුගේ දෙවන භාර්යාව වූ කැතරින් I (1725-1727) රාජ්‍යයත්වයට පත් වූ අතර, ඇගෙන් පසුව ඔහුගේ බාල මුනුපුරා වන පීටර් II (1727-1730) ද , පසුව ඔහුගේ ලේලිය මෙන්ම සාර් අයිවන් V ගේ දියණිය වූ ඇනා (1730-1740) ද බලයට පත් විය. ඇනාගේ උරුමක්කාරයා කුමන්ත්‍රණයකින් ඉක්මනින් නෙරපා හරින ලද අතර පළමුවන පීටර්ගේ දියණිය වන එලිසබෙත් 1741 සිට 1762 දක්වා පාලනය කළාය. ඇගේ පාලන සමයේදී රුසියාව සත් අවුරුදු යුද්ධයට සහභාගී වූවාය.
මහා කැතරින්
[සංස්කරණය]මහා පිටර්ගෙන් පසුව සංසන්දනාත්මක අභිලාෂකාමී පාලකයෙකු පෙනී සිටීමට වසර 40 කට ආසන්න කාලයක් ගත විය. කැතරින් II, "මහා කැතරින්" (r. 1762-1796), රුසියානු කිරුළට ජර්මානු උරුමක්කාරයා වූ III වන පීටර් සමඟ විවාහ වූ ජර්මානු කුමරියකි. ඔහු දුර්වල පාලකයෙක් වූ අතර, කැතරින් 1762 දී කුමන්ත්‍රණයකින් ඔහුව බලයෙන් පහකරමින් රැජිනක් බවට පත් විය. කැතරින් ප්‍රබුද්ධත්වයේ පරමාදර්ශයන්ට උද්‍යෝගයෙන් සහාය දුන් අතර එමඟින් ප්‍රබුද්ධ ඒකාධිපතියෙකුගේ තත්ත්වය උපයා ගත්තේය. ඇය කලාව, විද්‍යාව සහ ඉගෙනීම සඳහා අනුග්‍රහය දැක්වූවාය. මහා පීටර්ගේ මරණයෙන් පසු ආරම්භ වූ රුසියානු වංශාධිපතිත්වයේ පුනර්ජීවනය සඳහා ඇය දායක විය. කැතරින් විසින් රුසියානු වංශවතුන්ගේ අයිතිවාසිකම් සහ නිදහස නැවත තහවුරු කිරීම සහ අනිවාර්ය රාජ්‍ය සේවය අහෝසි කිරීම සඳහා ප්‍රඥප්තිය ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. ඇය සියලුම පල්ලි ඉඩම්වල පාලනය අත්පත් කර ගත් අතර, ආරාමවල ප්‍රමාණය විශාල ලෙස අඩු කර, දිවි ගලවා ගත් පූජකයන් දැඩි අයවැයක් මත තැබුවාය.
පුළුල් විදේශ ප්‍රතිපත්තියක් ප්‍රවර්ධනය කිරීම සඳහා කැතරින් විශාල වශයෙන් වියදම් කළාය. ඇය Targowica කන්ෆෙඩරේෂන් හි සහයෝගය ඇතුළු ක්‍රියාවන් මඟින් පෝලන්ත-ලිතුවේනියානු පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලය කෙරෙහි රුසියානු දේශපාලන පාලනය පුළුල් කළාය. ඇගේ දේශපාලන ව්‍යාපාරවල පිරිවැය මෙන්ම දාසයන්ට තම ස්වාමිවරුන්ගේ ඉඩම් වල තමන්ගේ කාලය මුළුමනින්ම පාහේ කැප කිරීමට සිදු වූ පීඩාකාරී සමාජ ක්‍රමය නිසා 1773 දී විශාල ගොවි නැගිටීමක් ඇති විය. පුගචෙව් නම් කොසැක් වරයෙකුගේ මගපෙන්වීමෙන් ඇති වූ එම විරෝධතා ව්‍යාපාරයේ දී "සියලුම ඉඩම් හිමියන් එල්ලා දමව්!" යනුවෙන් දැඩි හඬින් සටන් පාඨ හඬ ගෑ විරෝධතාකරුවෝ මොස්කව් අල්ලා ගන්නා බවට තර්ජනය කළහ. කැතරින් එම කැරැල්ල මර්ධනය කර දැමුවාය. යුරෝපයේ අනෙකුත් ප්‍රබුද්ධ ඒකාධිපතියන් මෙන්, කැතරින් ඇගේම බලය තහවුරු කරනු වස් වංශවතුන් සමඟ සන්ධානයක් ඇති කළාය.
කැතරින් දුර්වල වෙමින් පැවති ඔටෝමාන් අධිරාජ්‍යයට එරෙහිව යුද්ධ දෙකක් (1768-1774, 1787-1792) සාර්ථකව දියත් කළ අතර රුසියාවේ දකුණු මායිම කළු මුහුද දක්වා ඉදිරියට ගෙන ගියාය. රුසියාව 1783 දී ක්‍රිමියාව ඈඳා ගත් අතර කළු මුහුදේ බලඇණිය නිර්මාණය කළේය. ඉන්පසුව, ඔස්ට්‍රියාවේ සහ ප්‍රෂියාවේ පාලකයන් සමඟ මිත්‍ර වීමෙන්, ඇය පෝලන්ත-ලිතුවේනියානු පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලයේ භූමි ප්‍රදේශ අත්පත් කර ගත් අතර, සියවසකට පසු කතෝලික නොවන, ප්‍රධාන වශයෙන් ඕතඩොක්ස් ජනගහනය මත පැවති රුසියානු පාලනය, පෝලන්තයේ බෙදීම් අතරතුර, මධ්‍යම යුරෝපයට ඇතුළු වෙමින් රුසියාවේ මායිම වඩාත් බටහිර දෙසට තල්ලු කරන ලදී.
ආශ්‍රිත
[සංස්කරණය]- ^ චෙපල්ග්යා, ඒ.එල්.; අමීර්කානොෆ්, කේඑච්.ඒ.; ට්‍රැබිකින්, වී.එම්.; සඩ්චිකෝවා, ටී.ඒ.; පිරොගොෆ්, ඒ.එන්.; ටයිමොසොෆ්, ඒ.අයි. (2011). "ජියෝආකියොලොජි ඔෆ් දි අර්ලියස්ට් පේලියෝලිතික් සයිට්ස් (ඔල්ඩවාන්) ඉන් ද නෝර්ත් කෝකසස් ඇන්ඩ් ඊස්ට් යුරප්". සම්ප්‍රවේශය 2013-12-18.
Early Paleolithic cultural layers with tools of oldowan type was discovered in East Caucasus (Dagestan, Russia) by Kh. Amirkhanov (2006) [...]
- ^ සංරක්ෂිත පිටපත, http://archaeology.about.com/od/earlymansites/a/kostenki.htm, ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 2015-11-01