Урысые

Урысыем и нып

Урысыер картым тетэу

Урысыем и административ зэхэтыкI

Урысые, е Урысые Федерацие (УФ) (урысыбзэгьэ: Российская Федерация, Россия, РФ) — Еуропэмрэ Темыр Азиемрэ арыт къэралыгъошху. ЦIыфэу нэбгырэ млн 140-м къехъу щэпсэу (2012-гъэ илъэсымкIэ). Км² млн 17-м къехъу чIыгу хахьэ (дунаемкIэ апэрэй). Къэлэ шъхьаIэр — Москва.

ДЛО-м хахьэ.

Хэгъэгу лIышъхьэр — Владимир Путин.

Къэрал тхьаматэр — Дмитрий Медведев.

Урысые Федерациер дунаим ит хэгъэгухэм анахь ин. Ащ ичIына-лъэ зэкIэ чIыгум ышъхьашъо изыбланэ фэдиз мэхъу. Хэгъэгум чIыгоу илъыр плIэнэбз километрэ миллион пшIыкIубл фэдиз мэхъу. Урысыем цIыфэу исыр нэбгырэ миллионишъэрэ тIокIитIурэ тфы-рэм ехъу, процент тIокIиплIырэ щырэр урысых. Къэралыгъом иIэшъхьэтетыр президентыр ары, мы уахътэм Урысыем инэшанэхэр: шъуищ зиIэ быракъыр, гимнэу урыс орэдусэу Глинкэ ытхыгъэ «Патриот орэдыр» ыкIи тамыгъэу шъхьитIу зиIэ бгъэжъыр.

Урысыем икъэралыгъуабзэр урысыбзэр ары. Ащ къэлэ миным ехъу ит. Урысыер федеративнэ республикэу щыт. Хэгъэгум иIэшъхьэтетыр президентыр ары.

Урысыер анахь хэгъэгушхохэм ащыщ. Ар бай, кIочIэшху. Урысыем цIыф лъэпкъ зэфэшъхьафыбэ ис. Ахэр: урысых, адыгэх, ермэлых, татарых, урымых ыкIи нэмыкIхэр. Урысыем икъэлэ шъхьаIэ — Москва. Ар псыхъоу Москва кIэлъырыт.

Географие

Урысые гъунэгъухэр: Финланд, Норвегие, Эстоние, Латвие, Литуание, Белоруссие, Украинэ, Полшэ, Апхъазие, Грузие, Осетие, Азербайджан, Казахстан, Китай, Монголие, Ишъхъэрэ Корейе, АШЗ, Японие, Швецие, Дание, Канадэ.

Тарихъ

1991-рэ илъэсым нэс Совет Союзым хахьэщтыгъэ.

Экономикэ

Урысыер нефтыкIэ, шIомыкIкIэ, газкIэ, дышъэкIэ ыкIи нэмыкI шIуа-гъэ зыпылъэу чIым къычIахыхэрэмкIэ бай.

Жьыопс

КIымафэхэр чъыIэх, жьыбгъэр къепщэ. Гъэмафэр лъэшэу жъоркъ ыкIи гъушъэ.

Урысыем иполитеческэ щыIакI

Урысые Федерациер президентскэ республикэу щыт. къэралыгъом ипащэр Президентыр ары. Президентыр илъэсихым зэ тикъэралыгъо исхэм хадзы.

Хэбзэ гъэуцухэр зыгъэцакIэрэр Федеральнэ собраниеу парламентыр ары. Парламентыр палатитIоу гощыгъэ: ашъхьагърэр – совет Федерациер, ачIэгърэр – Государственнэ думэр ары. УнэшъошI гъэцэкIэн Iофыр зезыхьэрэр Правительствэр ары. Урысыер Федеративнэ къэралыгъоу щыт. ащ Урысые Федерацием и конституцие къызэрэдилъытэу, зэфэдэныгъэ зиIэ субъект 83-рэ хахьэх.

Урысыер етIани федеральнэ округиеу гощыгъэ. Округ пэпчъ Урысыем ипрезидент илIыкIохэр ащыIэх.

Урысые Федерацием и конституцие къызэриIорэмкIэ Адыгэ Республикэ светскэ къэралыгъоу щыт.

Урысыем непэ ищыIакI

Урысыер хэгъэгушху. ЦIыф зэлъэпкъэгъу пчъагъэ зэгурыIохэу щэпсэух. Лъэхъан къинхэр ар иIагъэх. Непэ пштэмэ, Урысыем ищыIакIэ нахь псынкIэ хъугъэ. Экономикэр джы дэдэм зыпкъ ит, дышъэ гъэтIылъыгъэхэри иIэх. Спортым ылъэныкъокIи культурэм ылъэныкъокIи Урысыем гъэхъагъэхэр ешIых. Анахь Iофтхьабзэшхоу Урысыем зэшIуихыгъэмэ зэу ащыщ я 22-рэ кIымэфэ Олимпиадэр 2014-рэ илъэсым Шъачэ зэрэщырекIокIыгъэр. Ащ ипэгъокIэу Урысыем Iофэу зэшIуихрэр бэ дэд. къалэу Шъачэ гъогухэр щашIых, хьакIэщхэр щагъэуцух, спортивнэ объектхэр къызэIуахых. Олимпиадэм зэрэдунаеу зэхищагъэ.

Егъэпхыгъэ линкыхэр

• Достопримечательности России