Fokas

Fokas
	; Irudi gehiago
bizantziar enperadore
Antzinako Erromako senataria
Bizitza
Jaiotza	Trazia, 547 (egutegi gregorianoa)
Herrialdea	Bizantziar Inperioa
Heriotza	Konstantinopla, 610 (62/63 urte)
Heriotza modua	: burugabetzea
Familia
Ama	Domentzia
Ezkontidea(k)	Leontia (en)
Seme-alabak	ikusi Domentzia (en) ;
Haurrideak	ikusi Comentiolus (en) ; Domentziolus (en) ;
Jarduerak
Jarduerak	politikaria eta militarra
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	kristautasuna

Flavio Nizeforo Fokas Augusto (latinez: Flavius Phocas Augustus; grezieraz: Φωκᾶς, Phokas;c. 547- 610eko urriaren 5a) Bizantziar Inperioko agintaria 602 eta 610 urteen artean. Boterea Maurizio agintariari kendu zion. Jarrera despotiko eta maltzurrekoa Kartagoko exarkak zuzenduriko matxinada batean hil zuten exarkaren seme zen Herakliok agintaritza jaso zuen.

Tronurako bidea

Fokasen jatorria oso argi ez badago ere zenbait iturriren arabera traziarra izan zitekeen. 600. urte inguruan Bizantziok Balkanetan zuen armadako ofizial zen. Antza denez bere kideek estima handia zioten eta urte horretan armadak Konstantinoplara Komentiolus komandanteari buruzko kexuak aurkeztera joan zen delegazioan parte hartu zuen. Gorteak armadaren ordezkarien eskaerak ukatu zituen eta zenbait iturrien arabera Fokas mesprezuz tratatu zuten iseka eta burlak esan zizkiotelarik.

602 urtean Mauriziok abaroen aurka borrokan zebilen Balkanetako armadari negua Danubioaren ipar hertzean pasa zezala agindu zion. Agindu honek armada matxinatu zuen eta militarrak Konstantinoplara joan ziren Fokas buruan zutela. Hilabete baten buruan Maurizioren botereak behera egin zuen eta hiri barneko fakzio ezberdinek Fokas agintari izatea eskatzen zuten. Alde egiten saiatu bazen ere Maurizio atxilotu eta erail zuten bere lau seme-alaba gazteenekin batera. Bere etsai izan arren Fokas agintari bihurtu zenean Maurizio kristauen erara ehortz zezatela agindu zuen.

Agintea

Askok atsegin handiz hartu zuten Mauriziok igotako zergak beheratu zituelako, hala ere jende askok tronu-lapurra izatea leporatzen zion Konstantino I.aren garaian Konstantinopla fundatu zenetik ez baitzen matxinada bidezko agintari aldaketarik izan. Iturri klasikoen arabera aurkariak gogor eta krudelki tratatu zituen boterea mantentzearren milaka pertsona hil zitzatela aginduz. Ziurrenik Fokasen ondorengoen agintepean bizi ziren historialariek honen hilketa kopurua puztu zuten agintariaren bekaizkeria salatu nahian.

Fokasen Zutabea izan zen 608 urteko abuztuaren 1ean Erromatar foroan eraiki zen azken monumentua

Fokas eta Aita Santuaren arteko harremana adeitsua izan zen beti eta Bonifazio IV.ari Panteoia oparitu zion eliza bezala erabili zezan. Opari honi esker Aita Santuak Fokasen omenez Erromako Foruko azken monumentua eraiki zuen, Fokasen Zutabea deritzana hain zuzen, 608 urteko abuztuaren 1ean. Gaur egun oraindik zutik dirauen zutabe honen oinean agintariari buruzko idazkiak grabatu ziren.

Fokasen agintean zehar inperioak eraso ugari jaso zituen. Alde batetik Balkanetako armadaren matxinadak Danubioaren muga babes gabe utzi zuen abaro eta eslaviarren erasoak areagotu zirelarik Atenasera iristeraino. Maurizioren laguntzarekin Persiako buruzagitza lortu zuen Kosroes II.ak Maurizioren erailketa Bizantziorekin sinatutako bake akordioa hausteko aitzakiatzat erabili zuen; honetaz gain pertsiarrek Maurizioren seme zela zioen Teodosio izeneko Bizantzioko erregegai bat hartu zuten honen eskubideak defendatzeko asmoz. Kosroesek agintari berriaren etorrerak sortu zituen hika mikak areagotu nahian ibili zen zenbaitek Fokasek agintari izateko eskubiderik ez zuela baitzioten besteak beste Narsesek, garaiko jeneral ospetsua batek, zeina agintari berriaren kontra matxinatu zen. Kosroes eta Narsesek bat egin zuten Fokasen kontra, hala ere trikimailu baten bidez Fokasek Narses Konstantinoplara joan zedin lortu zuenean jenerala atxilotu eta behin betiko akabatu zuen. Garaiko jeneral argiena gabe Bizantzioko armadak bataila ugari galdu zituen hurrengo urteetan.

608. urtean Kartagoko exarka eta bere semeak, biak Heraklio izenekoak, agintariaren kontra matxinatu ziren. Garaiko txanponetan Heraklio Zaharra eta bere anaia Gregorio kontsul erromatarren dohainekin ageri dira. Gregorioren seme Nizetasek lurretik Egipto eraso zuen Konstantinoplako zereal iturri nagusia zen probintzia konkistatuz. Garai berean gainera Fokasen juduak indarrez kristau bihurtzeko aginduak Siria eta Palestinan matxinada gehiago ekarri zituen, Antiokian bertan juduek kristau ugari hil zituzten besteak beste Antiokiako patriarka zen Anastasio. Fokasek Bonosus jenerala bidali zuen matxinadak deuseztatu eta Egipto berreskura zezan. Bonosusen juduen kontrako errepresioa neurrigabeki bortitz eta krudela izan zen eta zenbait mende geroagoko iturriek ere aipatzen dute bortizkerien eredutzat. Hala ere Siria eta Palestinakoak argitu ostean Nizetasek garaitua izan zen borroka gogorren ostean. Persiarrek Bizantzio barneko gerra zibilaz baliatuz ekialdeko probintziak hartu eta Anatoliaren inbasioari ekin zioten.^[1] Heraklio Zaharraren semeak, Heraklio Gazteak, ontzidiaren agintea jaso eta Sizilia eta Zipretik pasa ostean Konstantinoplara ailegatu zen.

Amaiera

610. urtean Heraklio gaztea esan bezala Konstantinopla ingurura iritsi zen eta aurkarien aurrean Fokasen aldeko gudarien gehiengoak desertatu edo alde egin zuen. Herakliok hiri barneko zenbait aristokratekin boterea lortzeko tratu bat egin eta harresietara iritsi zenean Exkubitoreak, Fokasen suhi Priskok zuzenduriko eliteko zaintzaileak, Herakliorenera pasa ziren Heraklio hirira erresistentzia gabe sartu zelarik. Fokas atxilotu eta Herakliorengana eraman zuten. Esan ohi da Herakliok zera esan ziola Fokasi "Horrela zuzendu duzu inperioa, gizajo halakoa?" eta honek erantzun ziola "Hobeto zuzenduko al duzu zuk?", Fokasen erantzunak haserreturik Heraklio berak Fokas hil eta burua moztu zion. Fokasen gorpua zatitua, hiriko kaleetatik erakutsi eta erre zuten.

Heraklio bilakatu zen agintari Fokasen ondoren Persiarren inbasioari nola hala eta asko kostata aurre egitea lortu zuelarik eta dinastia berri bati hasera emanez. Heraklio Bizantzioko agintari ospetsuenetako bat bihurtu zen.^[2]^[3]

Erreferentziak

↑ (Ingelesez) Dodgeon, Michael H.; Greatrex, Geoffrey; Lieu, Samuel N. C.. (2002). The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars (Part II, 363-630 AD). Routledge ISBN 0-415-00342-3..
↑ (Ingelesez) Farrokh, Kaveh. (2007). Shadows in the desert: ancient Persia at war. Osprey Publishing ISBN 1-84603-108-7..^{[Betiko hautsitako esteka]}
↑ (Ingelesez) Kaegi, Walter Emil. (1995). Byzantium and the early Islamic conquests. Cambridge University Press ISBN 0-521-48455-3..

Aurrekoa
Maurizio

Bizantziar agintaria
602 -610

Ondorengoa
Heraklio

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Fokas

Datuak: Q31556
Multimedia: Phocas / Q31556

[1] (Ingelesez) Dodgeon, Michael H.; Greatrex, Geoffrey; Lieu, Samuel N. C.. (2002). The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars (Part II, 363-630 AD). Routledge ISBN 0-415-00342-3..

[2] (Ingelesez) Farrokh, Kaveh. (2007). Shadows in the desert: ancient Persia at war. Osprey Publishing ISBN 1-84603-108-7..^{[Betiko hautsitako esteka]}

[3] (Ingelesez) Kaegi, Walter Emil. (1995). Byzantium and the early Islamic conquests. Cambridge University Press ISBN 0-521-48455-3..

[1]

[2]

[3]

i e a Erromatar eta bizantziar enperadoreak
Printzerria 27 BC – 235 AD	Augusto Tiberio Kaligula Klaudio Neron Galba Oton Vitelio Vespasiano Tito Domiziano Nerva Trajano Hadriano Antonino Pio Marko Aurelio eta Luzio Vero Komodo Pertinax Didio Juliano (Peszenio Nigro) (Klodio Albino) Septimio Severo Karakala eta Geta Makrino eta Diadumeniano Heliogabalo Alexandro Severo
Krisialdia 235–284	Maximino Trax Gordiano I.a eta Gordiano II.a Pupieno eta Balbino Gordiano III.a Filipo Arabiarra eta Filipo II.a Dezio eta Herenio Etrusko Hostiliano Treboniano Galo eta Volusiano Emiliano Valeriano Galieno, Salonino eta Valeriano II.a Klaudio Gotiko Kintilo Aureliano Tazito Floriano Probo Karo Karino eta Numeriano Galietako enperadoreak: Postumo (Leliano) Mario Viktorino (Domiziano II.a) Tetriko I.a eta Tetriko II.a
Dominatua 284–395	Diokeziano (inperio osoa) Diokeziano (ekialdea) eta Maximiano (mendebaldea) Diokeziano (ekialdea) eta Maximiano (mendebaldea) eta Galerio (ekialdea) eta Konstantzio Kloro (West) Galerio (ekialdea) eta Konstantzio Kloro (mendebaldea) eta Severo II.a (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Severo II.a (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Maxentzio (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Lizinio (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Maxentzio (bakarrik) Lizinio (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) eta Konstantino I.a Handia (bere burua aldarrikatua) eta Valerio Valente Lizinio (ekialdea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Lizinio II.a, Konstantino II.a eta Krispo (Martiniano) Konstantino I.a Handia (inperio osoa) eta Krispo Konstantino II.a Konstante Magnentzio eta Dezentzio Konstantzio II.a eta Vetranio Juliano Apostata Joviano Valentiniano I.a Valente Graziano Valentiniano II.a Magno Maximo eta Flavio Viktor Teodosio I.a Handia (Flavio Eugenio)
Mendebaldeko Inperioa 395–480	Honorio (Konstantino III.a eta Konstantzio II.a) Konstantzio III.a Joan, mendebaldeko usurpatzailea Ravenan Valentiniano III.a Petronio Maximo eta Paladio Avito Maioriano, Libio Severo, Antemio eta Olibrio Glizerio Julio Nepote (de iure) Romulo Augustulo (usurpatzailea)
Ekialdeko/ Bizantziar Inperioa 395–1204	Arkadio Teodosio II.a Pulkeria Martziano Leon I.a Leon II.a Zenon I.a (1. agintaldia) Basilisko eta Marko Zenon I.a (2. agintaldia) Anastasio I.a Justino I.a Justiniano I.a Justino II.a Tiberio II.a Maurizio eta Teodosio Fokas Heraklio Konstantino III.a Heraklonas Konstante II.a Konstantino IV.a eta Heraklio, Tiberio eta Justiniano II.a Justiniano II.a (1. agindaldia) Leontzio Tiberio III.a Justiniano II.a (2. agintaldia) eta Tiberio Filipiko Anastasio II.a Teodosio III.a Leon Isauriarra Konstantino V.a Artabasdo Leon IV.a Khazariarra Konstantino VI.a Irene Nizeforo I.a Estaurazio Mikel I.a Rangabe eta Teofilakto Leon V.a Armeniarra eta Konstantino Mikel II.a Teofilo Mikel III.a Basilio Mazedoniarra Leon VI.a Jakituna Alexandro Bizantziokoa Konstantino VII.a Porfirogeneta Erroman I.a Lakapetarra eta Kristobal, Eztebe eta Konstantino Erroman II.a Nizeforo II.a Fokas Joan I.a Tzimiskes Basilio II.a Konstantino VIII.a Zoe (1. agindaldia) eta Erroman III.a Zoe (1. agindaldia) eta Mikel IV.a Mikel V.a Zoe (2. agindaldia) eta Teodora Zoe (2. agindaldia) eta Konstantino Monomako Konstantino Monomako (bakarrik) Teodora Mikel VI.a Isaak I.a Komneno Konstantino X.a Dukas Erroman IV.a Diogenes Mikel VII.a Dukas eta Androniko, Konstantzio eta Konstantino Nizeforo III.a Botaniates Alexio I.a Komneno Joan II.a Komneno eta Alexio Komneno Emanuel I.a Komneno Alexio II.a Komneno Androniko I.a Komneno Isaak II.a Angelo Alexio III.a Angelo Alexio IV.a Angelo Nikolas Kanabos, usurpatzailea Alexio V.a Dukas
Nizeako Inperioa 1204–1261	Konstantino Laskaris Teodoro I.a Laskaris Joan III.a Dukas Vatatzes Teodoro II.a Laskaris Joan IV.a Dukas Laskaris
Ekialdeko/ Bizantziar Inperioa 1261–1453	Mikel VIII.a Paleologo Androniko II.a Paleologo eta Mikel IX.a Paleologo Androniko III.a Paleologo Joan V.a Paleologo Joan VI.a Kantakuzeno eta Joan V.a Paleologo eta Mateo Kantakuzeno Joan V.a Paleologo Androniko IV.a Paleologo Joan VII.a Paleologo Androniko V.a Paleologo Emanuel II.a Paleologo Joan VIII.a Paleologo Konstantino XI.a Paleologo
Letra etzanean usurpatzaile edo enperadorekideak.