Myślę, że wiele z Was
zainteresowanych jest kuchnią, choćby ze względu na codzienne przygotowanie
posiłków. Przyznam, że nie jestem jakąś szczególną fanką gotowania. Gotuję, bo
trzeba jeść. A jak jedzenie jest smaczne i rodzinie oraz gościom smakuje, to dodatkowa motywacja.
Dziś będzie o naczyniach kamionkowych. Co to jest kamionka i
jak ją odróżnić od innego rodzaju ceramiki?
 |
| makutra |
Kamionka jest najcięższym rodzajem ceramiki.
Kamionkę otrzymujemy z gliny z dodatkiem szamotu lub piasku
kwarcowego oraz soli kuchennej. Przygotowane wyroby pokrywa się solą lub innymi
sproszkowanymi minerałami i wypala w bardzo wysokiej temperaturze 1230-1300 °C. Sól, bądź te inne minerały, w trakcie
wypalania tworzą szklistą powierzchnię, która nie tylko nadaje barwę naczyniu
ale jest bardzo odporna na nasiąkanie wodą i działanie kwasów.
Sól nadaje barwę brązową, dla uzyskania innych kolorów
potrzeba odpowiednio innych minerałów.
 |
| Zielone kufle z Bolesławca XIX w. |
 |
| Granatowa zastawa, Bolesławiec |
Kamionka jest oczywiście
nieprzezroczysta. Charakteryzuje się także dużą odpornością mechaniczną.
Dlatego stosuje się je do produkcji rur kanalizacyjnych, płytek posadzkowych do
pomieszczeń o szczególnym przeznaczeniu. Do wyrobu aparatury kwasoodpornej np.
farmaceutycznej.
 |
| kadź farmaceutyczna |
Z kamionki oczywiście wytwarza się naczynia kuchenne i to
już od starożytności. Znali ją i cenili Grecy.
Jednak produkcja jej była stosunkowo droga w porównaniu z naczyniami
glinianymi, bardziej powszechnymi. Znane są jednak naczynia kamionkowe z
terenów Europy z XIII – XVI w. Upowszechniły się natomiast w wieku XVIII wraz z
rozwojem technologii i rozwojem manufaktur, które przyczyniły się do obniżenia
kosztów.
 |
| XVI w. Muzeum Elbląg garnek do gotowania |
 |
| XVII w Muzeum Elbląg, takie garnki nazywano grapenami |
Tryumfy święciła porcelana, kamionka stawała się naczyniami ubogich.
Poszerzyła się też oferta produktów z kamionki. Garnki, beczułki, pojemniki do
przechowywania produktów sypkich i płynnych, formy do pieczenia, zestawy
toaletowe (dzban+miska) oraz drobniejsze naczynka typy maselniczki, dzbanuszki,
miski, makutry.
 |
| kamionkowa forma do tarty Bolesławiec |
 |
forma na babkę spód
forma na bakę środek z kominkiem |
Na terenie dzisiejszej Polski najdawniejszą chyba wytwórnią
kamionki są Zakłady Ceramiczne „ Bolesławiec”, a kamionki od niemieckiej nazwy
miasta (Bunzlau czyt. Bunclau) nazywane są bunclokami .
Produkcję kamionki w
Bolesławcu można udokumentować od XVI w., a w wieku XVIII miasto należało do
najbardziej liczących się na świecie centrów produkcji ceramiki. Posiadał
Bolesławiec nawet własną szkołę, otwartą w 1897 r. Zawodową Szkołę Ceramiczną.
Zakłady „Bolesławiec” oficjalnie swoją historię datują od 1946 r., ale są
bezpośrednimi spadkobiercami firmy Rainhold & Co.
Drugim znanym producentem był Zakład naczyń Kamionkowych w
Bochni, działający w latach 1924 - 1991. Większość moich naczyń jest właśnie z Bochni.
 |
| naczynie sygnowane BOCHNIA |
Naczynia kamionkowe można stosować do kiszenia kapusty,
ogórków (odporność na kwasy), do gotowania, pieczenia, zapiekania – są żaroodporne,
do zaparzania, Ścianki naczyń nie nasiąkają płynami, można przechowywać alkohol
.
Dawniej sprzedawano w nich wino, wódkę, a do dziś często
miody pitne.
 |
| butla na wino, miałam kiedyś, ale stłukłam |
 |
| moja skromna kolekcja |
Produkty przechowywane w tych naczyniach dłużej zachowują
świeżość.Oto kilka moich kamionek:
 |
| Największy ponad 50 cm wysokości do kiszenia kapusty |
 |
| Miseczki na smalec i buteleczki od Bolsa |
 |
| świetnie kisi się ogórki |
 |
| około 40 cm, co rok służy do choinkowych gałązek |
A kiedy ucho odpadnie lub garnek się wyszczerbi, może nam
jeszcze posłużyć jako donica do kwiatów.
 |
| teraz pusty stoi w piwnicy |