Αυτός ο πολιτισμός μας

Guido Dalla Casa - 29 Οκτωβρίου 2025

Πηγή: Guido Dalla Casa

Ας δούμε αυτήν την λίστα γεγονότων:
-Η ατμόσφαιρα της Γης μολύνεται ολοένα και περισσότερο (κυρίως με την αύξηση του CO2).
-Η αύξηση του CO2 είναι η αιτία της κλιματικής αλλαγής, με τις γνωστές συνέπειές της.
-Όλα τα οικοσυστήματα, τα αισθανόμενα όντα που αποτελούν τη Ζωή, βρίσκονται σε σοβαρό κίνδυνο.
-Τα ζωντανά είδη εξαφανίζονται με γοργούς ρυθμούς και επομένως η βιοποικιλότητα μειώνεται ραγδαία.
-Η ομοιοστατική ικανότητα της Γης υποστηρίζεται από τη βιοποικιλότητα.
-Γνωρίζουμε ότι είμαστε αναπόσπαστο μέρος του Γήινου Οργανισμού, ή Οικόσφαιρας, μαζί με τριάντα εκατομμύρια είδη αισθανόμενων όντων.
-Η φύση (η Γη) είναι ένα εξαιρετικά πολύπλοκο σύστημα, με έναν τεράστιο αριθμό μεταβλητών.
-Το οικονομικό σύστημα, το οποίο αποτελεί μέρος του, έχει μόνο μία μεταβλητή: το χρήμα.
-Η φύση (η Γη) λειτουργεί σε κλειστούς κύκλους. Ο βιομηχανικός πολιτισμός καταναλώνει πόρους και παράγει απόβλητα.
-Η κατανάλωση γης, με την αντικατάσταση της ζωντανής ύλης με αδρανή ύλη, έχει φτάσει σε τρομακτικά νούμερα και αυξάνεται αμείλικτα.
Υπάρχει ένα πρωτεύον θηλαστικό 70 κιλών που έχει ξεπεράσει το όριο των οκτώ δισεκατομμυρίων.
Η ομορφιά του κόσμου μειώνεται ραγδαία.
Οι ψυχικές διαταραχές και το γενικό άγχος βρίσκονται σαφώς σε άνοδο.
Ο βιομηχανικός πολιτισμός έχει αυτοανακηρυχθεί πρόοδος και έχει εισβάλει σε ολόκληρο τον κόσμο.
Τα φαινόμενα που χαρακτηρίζουν τον πολιτισμό μας εξελίσσονται εκθετικά: επομένως, όταν οι επιπτώσεις γίνονται ορατά εμφανείς, το τέλος του είναι επικείμενο.
Αυτά τα γεγονότα δεν αμφισβητούνται μεμονωμένα, εκτός από μικρές μειονότητες.
Γενικά, έχουν γίνει κάποιες προσπάθειες για την αντιμετώπιση ή την επιβράδυνση των προβλημάτων που αναφέρονται, σχεδόν πάντα εξετάζοντας το καθένα ξεχωριστά από τα άλλα: η βιωσιμότητα, η πράσινη οικονομία, η πράσινη ανάπτυξη, η ενεργειακή μετάβαση είναι εκφράσεις που γίνονται ευρέως διαδεδομένες, ακόμη και αν συχνά στερούνται αξιοπιστίας. Φαίνονται προσαρμοσμένες για να συνεχίσουν όπως πριν.
Αν εξετάσουμε ολόκληρο το σύμπλεγμα ως σύνολο, αντί για κάθε μεμονωμένο πρόβλημα ξεχωριστά, είναι σαφές ότι η ρίζα του προβλήματος μπορεί να συνοψιστεί σε λίγες λέξεις: αυτό που προκάλεσε όλα αυτά είναι ο βιομηχανικός πολιτισμός ως σύνολο, αυτό το ανθρώπινο πολιτιστικό μοντέλο που γεννήθηκε στις αρχές του δέκατου ένατου αιώνα στην Αγγλία, βασισμένο στην απόλυτη πρωτοκαθεδρία της οικονομίας.
Πρέπει επομένως να αναρωτηθούμε: Ποια είναι η προέλευση αυτού του μοντέλου, ποιες είναι οι βασικές αρχές της σκέψης που το οδήγησαν σε αυτό;
Οι βασικές αρχές της σκέψης του βιομηχανικού πολιτισμού είναι:
- ανθρωποκεντρισμός, δηλαδή, η θεώρηση της ανθρωπότητας ως έξω και πάνω από τη Φύση, η οποία υποτίθεται ότι βρίσκεται στη διάθεσή μας. Αυτή η κοσμοθεωρία πηγάζει σε μεγάλο βαθμό από τον μύθο προέλευσης της Παλαιάς Διαθήκης (Γένεση)·
- υλισμός, δηλαδή, η ιδέα ότι όλα γύρω μας, συμπεριλαμβανομένων τριάντα εκατομμυρίων ειδών αισθανόμενων όντων (!), είναι απλώς ύλη που χειραγωγείται κατά βούληση. Αυτή η φιλοσοφία προέρχεται σε μεγάλο βαθμό, τουλάχιστον ιστορικά στη Δύση, από τη σκέψη του Ντεκάρτ, του Μπέικον, του Λοκ και αρκετών άλλων.
Αυτά τα θεμέλια οδήγησαν στον τρόπο θεώρησης του κόσμου που ο φυσικός και φιλόσοφος Φρίτγιοφ Κάπρα ονόμασε Καρτεσιανό-Νευτώνειο παράδειγμα.
Επομένως, πηγαίνοντας στη ρίζα, αυτές είναι οι φιλοσοφικές προϋποθέσεις που πρέπει να απορρίψουμε προκειμένου να διορθώσουμε τα πολύ σοβαρά προβλήματα που αναφέρονται. Άλλα μέτρα, αν και χρήσιμα, είναι απλώς βραχυπρόθεσμα παρηγορητικά.
Είναι εκπληκτικό να σημειωθεί ότι τα δύο προαναφερθέντα θεμέλια (ανθρωποκεντρισμός και υλισμός) θα έπρεπε να είχαν ήδη εξαφανιστεί με τη βιολογική εξέλιξη (Lamarck, 1809) και το τέλος του διαχωρισμού νου-ύλης (Heisenberg, 1927), αλλά οι πρακτικές συνέπειες παραμένουν αθέατες. Ακόμα και η πλέον γνωστή χρονική κλίμακα έχει ξεχαστεί εντελώς στη σύγχρονη σκέψη: μεταξύ των τρεχουσών τάσεων του πολιτισμού μας και οποιασδήποτε ιστορίας της Γης, υπάρχει περίπου μια αναλογία 1:10.000.
Κι όμως... ακόμη και σήμερα ακούμε να γίνεται λόγος για το «Αβρααμικό Σύμφωνο»! Ήλπιζα ότι ήταν αστείο... Πότε θα καταλήξει η Παλαιά Διαθήκη στα σκουπίδια; Τουλάχιστον, η Γένεση θα πρέπει να θεωρείται στο ίδιο επίπεδο με τους μύθους προέλευσης των Λακότα, των Ασμάτ, των Εσκιμώων, των Αβορίγινων και ούτω καθεξής. Έπειτα, υπάρχει ο κάδος των αχρήστων της μνήμης...
Έτσι, παρεμπιπτόντως, θυμάμαι ότι, ακόμη και χωρίς καμία ιστορική σκέψη, η οποία είναι πολύ δύσκολη μετά από δύο χιλιάδες χρόνια, το κήρυγμα του Χριστού μοιάζει πολύ περισσότερο με τις ιδέες που κυκλοφορούσαν στις όχθες του Γάγγη (η «συμπονετική αγάπη προς όλα τα αισθανόμενα όντα» του Βουδισμού Μαχαγιάνα) παρά με εκείνες της περιοχής της Μεσογείου, όπου η μόνη συλλογιστική ήταν «νικητής-ηττημένος» (όπως σήμερα). Αν κάποιος θέλει να μιλήσει για «μονοθεϊσμό-πολυθεϊσμό», εκ των οποίων ο πρώτος θα ήταν «μια πρόοδος» (!) σε σύγκριση με τον δεύτερο, θα ήταν καλύτερο να σκεφτεί τον μονισμό του Βράχμαν, ο οποίος διαπερνά τα πάντα, μάλιστα «είναι».

Questa nostra civiltà

ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ;  ΑΣ ΠΡΟΣΕΞΟΥΜΕ ΚΑΤΙ.

 Είναι γενικά γνωστό πως η ιστορία μπορεί να χωριστεί χοντρικά σε δύο εποχές. Η πρώτη είναι η εποχή του πρωτόγονου πολιτισμού, ενώ η δεύτερη περιλάμβανει την ανάπτυξη διαφόρων υψηλών πολιτισμών, οι πιο σημαντικοί των οποίων είναι ο κινεζικός, ο ινδικός, ο ελληνο-ρωμαϊκός και ο δυτικός. 
Το βασικό χαρακτηριστικό ενός πρωτόγονου πολιτισμού είναι πως με κανένα τρόπο δεν είναι γεωγραφικά περιορισμένος σε μία περιοχή ή τοπίο, ή και σε μία ήπειρο ακόμη. Εκτείνεται σε όλη μας την γη και γι' αυτό έχει μια πλανητική διάδοση. Βασικά είναι ένας πρωτόγονος πολιτισμός ο ίδιος παντού στη γη. Αυτή όμως η συμπεριληπτική τάση δεν ισχύει για τους υψηλούς πολιτισμούς. Αυτοί είναι περιορισμένοι σε μία συγκεκριμένη γεωγραφικά κλειστή περιοχή (π.χ στην ινδική υπο-ήπειρο, την λεκάνη της Μεσογείου κτλ), έχουν τις ρίζες τους, για να χρησιμοποιήσουμε μια έκφραση του ΄Οσβαλντ Σπέγκλερ, στην «μητέρα γη» τους. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που δικαιολογεί το γιατί είναι κατάλληλο να μιλάμε στον ενικό για τον πρωτόγονο πολιτισμό, ενώ πρέπει να εφαρμόζουμε πάντα τον πληθυντικό όταν θέλουμε να μιλήσουμε γενικά για «υψηλούς πολιτισμούς». 

Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΑΠΛΩΣ ΠΡΩΤΟΓΟΝΟΣ. ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟΝ.