ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ A
ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ π. ΣΥΜΕΩΝ ΚΡΑΓΙΟΠΟΥΛΟΥ
...πάντα συνεργεῖ εἰς ἀγαθόν
Τὸ αἴσθημα κατωτερότητος καὶ ἄλλες ἀρρωστημένες καταστάσεις
μέσα στο μυστήριο τῆς σωτηρίας
Πανόραμα Θεσσαλονίκης, Ε΄ έκδοση
B΄ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6
Αρρωστημένες ψυχολογικές καταστάσεις
Ἁμαρτία καί νεύρωση*
Παίρνουμε την περίπτωση που κάποιος έχει νεύρωση. Δὲν μπορῶ ἐγώ νὰ πῶ ὅτι αὐτός εἶναι ἁμαρτωλότερος ἀπό ἕναν ἄλλο ποὺ δὲν ἔχει νεύρωση. Δὲν μπορῶ νὰ τὸ πῶ. Ὑπάρχουν ἄνθρωποι οἱ ὁποῖοι εἶναι ἐγκληματίες, οἱ ὁποῖοι κάνουν φοβερά ἐγκλήματα, ὅμως ἔχουν σχετικά νορμάλ ψυχολογική κατάσταση δὲν ἔχουν δηλαδή καμιά νεύρωση, με τὴν ἔννοια αὐτή τή χτυπητή, που βλέπουμε ἕναν ἄλλο νὰ ἔχει. Καὶ ἕνας ἄλλος, ὁ ὁποῖος μάλιστα ἔχει φόβο Θεοῦ, ἐκκλησιάζεται κτλ., μπορεῖ νὰ πάσχει ἀπό νεύρωση. Νὰ ποῦμε ὅτι εἶναι ἁμαρτωλότερος αὐτὸς; Δὲν μπορῶ νὰ τὸ πῶ.
Θυμάστε, εἴχαμε ἀναφέρει τὸ ἑξῆς: Ἔχουμε δύο ἀδέλφια, δίδυμα μάλιστα. Μένουν στο ἴδιο σπίτι, ζοῦν κάτω ἀπό τις ίδιες συνθήκες καὶ μὲ τίς ἴδιες προϋποθέσεις, ἀλλὰ τὸ ἕνα ἔχει μια προσωπικότητα ἀσθενική, δηλαδή το ὅλο σκαρί του ἔχει κάτι τὸ ἀρρωστημένο. Μιά μέρα, καθώς βρίσκονται τα δύο τους κάπου, ορμάει ἐπάνω τους ἕνα σκυλί. Καὶ τὰ δύο φοβήθηκαν. Το ένα παιδί, αὐτὸ ποὺ δὲν ἔχει ἀρρωστημένη προσωπικότητα, φοβήθηκε μέν, αλλά σιγά-σιγά το ξεπέρασε, σαν να μη συνέβη τίποτε. Ψυχολογικά, τὴν ὅλη τρομάρα, τὸ ὅλο βίωμα τοῦ φόβου που δοκίμασε, θὰ ἔλεγε κανείς, τὸ ἀφομοίωσε Τὸ ἀφομοίωσε, καὶ τέλειωσε. Το παιδί όμως το ὁποῖο, θὰ ἔλεγα ἐγώ, ἔχει ἐλλειπτική προσωπικότητα - δὲν εἶναι θέμα ἁμαρτίας, μὲ τὴν ἔννοια ὅτι έκανε κάποια συγκεκριμένη ἁμαρτία ἄλλο τώρα ὅτι ἡ κάθε ἀρρώστια που ὑπάρχει στον όποιο άνθρωπο ὑπάρχει, διότι εἶναι ἁμαρτωλή ἡ ἀνθρώπινη φύση, το παιδί λοιπόν μὲ τὴν ἑλλειπτική προσωπικότητα ὄχι μόνο φοβήθηκε πολύ, αλλά, ἐπειδὴ ἀκριβῶς ἡ προσωπικότητά του δὲν λειτουργεί πολύ φυσιολογικά, δὲν μπορεῖ νὰ ἀντέξει τὸ βίωμα αὐτό. Όμως, τι να το κάνει; Οὔτε μπορεῖ νὰ τὸ ἀντέξει ούτε μπορεῖ νὰ τὸ πετάξει· καὶ ἔτσι τὸ ἀπωθεί. Τὸ ἀπωθεῖ βαθιά μέσα του, καὶ ἀπὸ τὴν ἀπώθηση δημιουργείται ή νεύρωση.
Ἀργότερα, το παιδί αὐτὸ θὰ παρουσιάσει νεύρωση. Ἀφήνουμε τις ἄλλες περιπτώσεις ποὺ εἶναι ψυχώσεις. (Στὸ σημεῖο αὐτὸ νὰ ποῦμε ὅτι τὰ ἀπωθημένα βιώματα ὁπωσδήποτε δημιουργοῦν κάποιο πρόβλημα στὸν ἄνθρωπο καὶ πρὶν ἀκόμη ἐκδηλωθοῦν.) Μπορεῖ λοιπὸν ὁ ἄνθρωπος αὐτός να φθάσει στὰ εἴκοσί του χρόνια, μπορεῖ νὰ φθάσει στα 30, στα 35, στα 40, καὶ νὰ ἐκδηλωθεῖ τότε αὐτὴ ἡ κατάσταση. Μάλιστα, αὐτός ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νὰ ἔζησε εὐσεβέστερα ἀπὸ τὸν ἀδελφό του, που αἰσθάνεται ἄνετα.
Δὲν μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι αὐτός πού δέν ἔχει νεύρωση εἶναι λιγότερο ἁμαρτωλός. Μάλιστα θά μποροῦσε κανείς νὰ πεῖ ὅτι ἴσως ἔχει κάνει πιό πολλές συνειδητές ἁμαρτίες. Μέ καταλαβαίνετε ἕως ἐδῶ;
Ἡ συμβολή τοῦ γιατροῦ στή θεραπεία τοῦ νευρωτικοῦ
Ἴσως θά ἔχετε ἀκούσει καί ἀπό ἁγιορεῖτες ὅτι αὐτές οἱ ἀσθένειες εἶναι ἀσθένειες τῆς ψυχῆς, καί την ψυχή τή γιατρεύει ὁ Χριστός, καί γι' αὐτό δέν χρειάζονται φάρμακα. Καί τό σῶμα τό γιατρεύει ὁ Χριστός. Δέν μποροῦμε νὰ ποῦμε δηλαδή ὅτι ὁ Θεός γιατρεύει μόνο τήν ψυχή καί δέν γιατρεύει τό σῶμα. Δέν τα ξεχωρίζει ὁ Θεός. Ὁ ὅλος ἄνθρωπος εἶναι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καί ὁ ὅλος ἄνθρωπος εἶναι παιδί τοῦ Θεοῦ. Ὅμως, ὁ Θεός ἀφήνει τίς ἀρρώστιες τοῦ σώματος, καί γιά νά παιδευτεῖ ὁ ἄνθρωπος καί γιατί καί μόνος του ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νὰ βρεῖ φάρμακα, μπορεῖ νὰ κάνει ἐγχειρήσεις κτλ. Ἄλλωστε ὁ Θεός ἔδωσε τὴν ἐπιστήμη τῆς ἰατρικῆς.
Ἡ ψυχή ὡς πνεῦμα καί τό σῶμα δένονται λειτουργικά. Αὐτή ἡ λειτουργικότητα ἀρρωσταίνει, θά ἔλεγα, ὅπως ἀρρωσταίνει καί τό σῶμα. Καί ὅπως μπορεῖ ἕνας γιατρός νά ἐπέμβει στο σῶμα, μπορεῖ νὰ ἐπέμβει και στη λειτουργικότητα αὐτή. Βέβαια, τί θὰ κάνει ὁ γιατρός; Ὁ γιατρός δέν μπορεῖ νὰ θεραπεύσει πλήρως. Μπορεῖ νὰ ἀνακουφίσει, μπορεί να βοηθήσει να ξεπεραστεῖ ἡ κρίση, μπορεῖ νὰ βοηθήσει τόν ἄρρωστο αὐτό να σταθεῖ λίγο στα πόδια του, ἀπό κεῖ ποὺ εἶχε φθάσει σε μια κατάσταση ἄγχους, ὥστε νὰ εἰρηνεύσει κάπως, να ἠρεμήσει κάπως, καὶ ἔτσι νὰ μπορεῖ νά συζητήσει μαζί του. Ἀλλά να θεραπευθεῖ πλήρως... Ὄχι. Γιατί; Διότι, για να θεραπευθεί, χρειάζεται νά ἀλλάξει ἡ ὅλη στάση τῆς προσωπικότητος. Αὐτό δέν εἶναι θέμα φαρμάκων. Καί σ' αὐτό τό σημεῖο ἔρχεται ἡ Ἐκκλησία.
Ωστόσο, ἐγώ δέν μπορῶ νὰ ἀποκλείσω ὅτι ἕνας γιατρός θὰ μποροῦσε νά βοηθήσει ἕναν πάσχοντα ἀπό νευρωτικές καταστάσεις καί μάλιστα ὄχι ἁπλῶς καί μόνο μέ τά φάρμακα πού δίνει. Εἴπαμε, τά φάρμακα ὡς ἕνα σημεῖο κάτι κάνουν. Στό παράδειγμα πού ἀναφέραμε, τόν νευρωτικό ἀδελφό θὰ μποροῦσε να τον βοηθήσει μέ τόν διάλογο. «Ναί, παιδί μου, κάποτε σοῦ συνέβη αὐτό τό γεγονός καί ἔπαθες αὐτό πού ἔπαθες. Ἀλλά, ξέρεις, τὸ ἔπαθες, ἐπειδὴ ἐσύ τό πῆρες ἀλλιῶς, καί ὄχι ὅπως τὸ πῆρε ὁ ἀδελφός σου. Τότε ἤσουν μικρός, δέν καταλάβαινες καί, ἤθελες δέν ἤθελες, ἐπηρεάστηκες, καθώς τέτοια εἶναι ἡ ὅλη ψυχοσύνθεσή σου. Δέν φταῖς σε τίποτε. Ἀλλά τώρα ὅμως πού εἶσαι μεγάλος, θά μπορέσεις –θά σε βοηθήσω κι ἐγώ- ὄχι ἁπλῶς αὐτό τό βίωμα νά τό ἀντιμετωπίσεις κατά τρόπο πού νά τό ἀφομοιώσεις, ὅπως ἔκανε ὁ ἀδελφός σου, καί νά πάψει νά σε βασανίζει, ἀλλά καί γενικότερα να παίρνεις σωστότερη στάση ἀπέναντι σε παρόμοια γεγονότα, καί νά μή σε ἐπηρεάζουν ὅπως σε ἐπηρεάζουν».
Μπορεῖ λοιπόν να βοηθήσει ἕνας γιατρός. Δέν μπορῶ νὰ τὸ ἀποκλείσω. Ἄλλο τώρα ὅτι οἱ πιό πολλοί τα βάζουν μέ τή θρησκεία, τα βάζουν με το Εὐαγγέλιο. Αὐτά εἶναι λάθος. Ἀλλά ἕνας πιστός γιατρός θὰ μποροῦσε νά βοηθήσει μέ τίς συστάσεις του. Δέν ξέρω ἄν γίνομαι ἀντιληπτός. Βέβαια, ἕνας κληρικός θὰ μποροῦσε ἴσως να βοηθήσει περισσότερο, μὲ τὴν ἔννοια ὅτι ἐμπνέει περισσότερη σιγουριά. Καί καθώς θὰ τὸν συνδέσει τόν ἄνθρωπο αὐτό, δηλαδή θα τον βοηθήσει να συνδεθεῖ μέ τόν Χριστό, πραγματικά ὅμως, διά τῆς πίστεως, διά τῆς ἀληθινῆς πίστεως, διά τῆς ταπεινώσεως κτλ., θά γιατρευτεῖ αὐτός. Δὲν θὰ τὸν γιατρέψουν τά φάρμακα. Ἀλλά δέν μπορῶ νὰ ἀποκλείσω, ἐπαναλαμβάνω, ὅτι ἕνας γιατρός ἔχει τή δυνατότητα να παράσχει κάποια ὠφέλεια στο θέμα τῶν νευρώσεων διά τοῦ τρόπου αὐτοῦ.
Συνέπειες τῆς ἀπωθήσεως τῆς ἠθικῆς συνειδήσεως
Καί νομίζω ὅτι συνεννοούμαστε, ὅταν λέω ὅτι αὐτός πού ἔχει νεύρωση δέν εἶναι ἁμαρτωλότερος ἀπό ἕναν ἄλλο πού δέν ἔχει. Πολλές φορές μπορεῖ ἐκεῖνος πού δέν ἔχει νεύρωση νά εἶναι πιὸ ἁμαρτωλός. Καί μάλιστα σ᾽ ἐκεῖνον μπορεῖ νὰ δημιουργηθεῖ κάτι ἄλλο, πού εἶναι χειρότερο: ἡ ἀπώθηση τῆς ἠθικῆς συνειδήσεως. Διότι ὁ κάθε ἄνθρωπος ἔχει ἠθική συνείδηση μέσα του.
Αὐτό πού γίνεται μὲ τὸν σημερινό ἄνθρωπο γε νικότερα εἶναι ὅτι δὲν λογαριάζει οὔτε τὸν Θεό οὔτε τὴν ἠθική συνείδηση. Ζεῖ σὰν νὰ μὴν ὑπάρχει ἁμαρτία: «Τί θὰ πεῖ ἁμαρτία», σαν να λέει. Ἀλλά ὅπως κι ἄν ἔχει τὸ πράγμα, ὁ ἄνθρωπος ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ εἶναι ὅπως τὸν ἔφτιαξε ὁ Θεός. Καί ὁ Θεός τον ἔφτιαξε μὲ τὴν ἠθική συνείδηση, γιά νά καταλαβαί νει ὁ ἄνθρωπος ὅτι τώρα ἁμαρτάνει, τώρα δέν ἁμαρ τάνει, τώρα εἶναι ἐντάξει μέ τόν Θεό, τώρα δέν εἶναι ἐντάξει. Ὅταν αὐτά τά ἰσοπεδώνει, ἀπωθεῖ τὴν ἠθική συνείδηση.
Το κακό πού πάει να γίνει σήμερα, καθώς απωθεῖται ἡ ἠθική συνείδηση, εἶναι ὅτι γενικά ὁ ἄνθρωπος θα γίνει ἀγνώριστος. Δέν ξέρουμε τί ἄλλα συμπτώματα θά ἔχει, ἀλλά πάει να γίνει ἀγνώριστος. Σάν νὰ μὴν εἶναι ἄνθρωπος. Σάν να χάνει τὴν ἀνθρωπιά του. Αὐτό λίγο πολύ τὸ ζοῦμε κάθε μέρα Καί τό καταλαβαίνεις αὐτό καλύτερα, ἅμα βρεῖς ἕναν ἄνθρωπο –ὄχι ἄνθρωπο ἅγιο· ἄς τὸ ἀφήσουμε αὐτό- ἕναν ἁπλοϊκό ἄνθρωπο, ἕναν χωρικό, πού ἔχει τὴν εὐσέβειά του καὶ δὲν τὸν ἔχει ἐπηρεάσει ἡ νοοτροπία τῶν σημερινῶν ἀνθρώπων. Αὐτός μοιάζει περισσότερο μέ ἀληθινό ἄνθρωπο, καί μπορεῖς νὰ τοῦ ἔχεις ἐμπιστοσύνη καί τελικά ξέρεις ὅτι θὰ σοῦ πεῖ τὴν ἀλήθεια.
Χρειάζεται προσοχή να μήν παρασυρθοῦμε ἀπό αὐτό τό ἰσοπεδωτικό πνεῦμα.
26-5-1986
Αρρωστημένες ψυχολογικές καταστάσεις
Ἁμαρτία καί νεύρωση*
Παίρνουμε την περίπτωση που κάποιος έχει νεύρωση. Δὲν μπορῶ ἐγώ νὰ πῶ ὅτι αὐτός εἶναι ἁμαρτωλότερος ἀπό ἕναν ἄλλο ποὺ δὲν ἔχει νεύρωση. Δὲν μπορῶ νὰ τὸ πῶ. Ὑπάρχουν ἄνθρωποι οἱ ὁποῖοι εἶναι ἐγκληματίες, οἱ ὁποῖοι κάνουν φοβερά ἐγκλήματα, ὅμως ἔχουν σχετικά νορμάλ ψυχολογική κατάσταση δὲν ἔχουν δηλαδή καμιά νεύρωση, με τὴν ἔννοια αὐτή τή χτυπητή, που βλέπουμε ἕναν ἄλλο νὰ ἔχει. Καὶ ἕνας ἄλλος, ὁ ὁποῖος μάλιστα ἔχει φόβο Θεοῦ, ἐκκλησιάζεται κτλ., μπορεῖ νὰ πάσχει ἀπό νεύρωση. Νὰ ποῦμε ὅτι εἶναι ἁμαρτωλότερος αὐτὸς; Δὲν μπορῶ νὰ τὸ πῶ.
Θυμάστε, εἴχαμε ἀναφέρει τὸ ἑξῆς: Ἔχουμε δύο ἀδέλφια, δίδυμα μάλιστα. Μένουν στο ἴδιο σπίτι, ζοῦν κάτω ἀπό τις ίδιες συνθήκες καὶ μὲ τίς ἴδιες προϋποθέσεις, ἀλλὰ τὸ ἕνα ἔχει μια προσωπικότητα ἀσθενική, δηλαδή το ὅλο σκαρί του ἔχει κάτι τὸ ἀρρωστημένο. Μιά μέρα, καθώς βρίσκονται τα δύο τους κάπου, ορμάει ἐπάνω τους ἕνα σκυλί. Καὶ τὰ δύο φοβήθηκαν. Το ένα παιδί, αὐτὸ ποὺ δὲν ἔχει ἀρρωστημένη προσωπικότητα, φοβήθηκε μέν, αλλά σιγά-σιγά το ξεπέρασε, σαν να μη συνέβη τίποτε. Ψυχολογικά, τὴν ὅλη τρομάρα, τὸ ὅλο βίωμα τοῦ φόβου που δοκίμασε, θὰ ἔλεγε κανείς, τὸ ἀφομοίωσε Τὸ ἀφομοίωσε, καὶ τέλειωσε. Το παιδί όμως το ὁποῖο, θὰ ἔλεγα ἐγώ, ἔχει ἐλλειπτική προσωπικότητα - δὲν εἶναι θέμα ἁμαρτίας, μὲ τὴν ἔννοια ὅτι έκανε κάποια συγκεκριμένη ἁμαρτία ἄλλο τώρα ὅτι ἡ κάθε ἀρρώστια που ὑπάρχει στον όποιο άνθρωπο ὑπάρχει, διότι εἶναι ἁμαρτωλή ἡ ἀνθρώπινη φύση, το παιδί λοιπόν μὲ τὴν ἑλλειπτική προσωπικότητα ὄχι μόνο φοβήθηκε πολύ, αλλά, ἐπειδὴ ἀκριβῶς ἡ προσωπικότητά του δὲν λειτουργεί πολύ φυσιολογικά, δὲν μπορεῖ νὰ ἀντέξει τὸ βίωμα αὐτό. Όμως, τι να το κάνει; Οὔτε μπορεῖ νὰ τὸ ἀντέξει ούτε μπορεῖ νὰ τὸ πετάξει· καὶ ἔτσι τὸ ἀπωθεί. Τὸ ἀπωθεῖ βαθιά μέσα του, καὶ ἀπὸ τὴν ἀπώθηση δημιουργείται ή νεύρωση.
Ἀργότερα, το παιδί αὐτὸ θὰ παρουσιάσει νεύρωση. Ἀφήνουμε τις ἄλλες περιπτώσεις ποὺ εἶναι ψυχώσεις. (Στὸ σημεῖο αὐτὸ νὰ ποῦμε ὅτι τὰ ἀπωθημένα βιώματα ὁπωσδήποτε δημιουργοῦν κάποιο πρόβλημα στὸν ἄνθρωπο καὶ πρὶν ἀκόμη ἐκδηλωθοῦν.) Μπορεῖ λοιπὸν ὁ ἄνθρωπος αὐτός να φθάσει στὰ εἴκοσί του χρόνια, μπορεῖ νὰ φθάσει στα 30, στα 35, στα 40, καὶ νὰ ἐκδηλωθεῖ τότε αὐτὴ ἡ κατάσταση. Μάλιστα, αὐτός ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νὰ ἔζησε εὐσεβέστερα ἀπὸ τὸν ἀδελφό του, που αἰσθάνεται ἄνετα.
Δὲν μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι αὐτός πού δέν ἔχει νεύρωση εἶναι λιγότερο ἁμαρτωλός. Μάλιστα θά μποροῦσε κανείς νὰ πεῖ ὅτι ἴσως ἔχει κάνει πιό πολλές συνειδητές ἁμαρτίες. Μέ καταλαβαίνετε ἕως ἐδῶ;
Ἡ συμβολή τοῦ γιατροῦ στή θεραπεία τοῦ νευρωτικοῦ
Ἴσως θά ἔχετε ἀκούσει καί ἀπό ἁγιορεῖτες ὅτι αὐτές οἱ ἀσθένειες εἶναι ἀσθένειες τῆς ψυχῆς, καί την ψυχή τή γιατρεύει ὁ Χριστός, καί γι' αὐτό δέν χρειάζονται φάρμακα. Καί τό σῶμα τό γιατρεύει ὁ Χριστός. Δέν μποροῦμε νὰ ποῦμε δηλαδή ὅτι ὁ Θεός γιατρεύει μόνο τήν ψυχή καί δέν γιατρεύει τό σῶμα. Δέν τα ξεχωρίζει ὁ Θεός. Ὁ ὅλος ἄνθρωπος εἶναι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καί ὁ ὅλος ἄνθρωπος εἶναι παιδί τοῦ Θεοῦ. Ὅμως, ὁ Θεός ἀφήνει τίς ἀρρώστιες τοῦ σώματος, καί γιά νά παιδευτεῖ ὁ ἄνθρωπος καί γιατί καί μόνος του ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νὰ βρεῖ φάρμακα, μπορεῖ νὰ κάνει ἐγχειρήσεις κτλ. Ἄλλωστε ὁ Θεός ἔδωσε τὴν ἐπιστήμη τῆς ἰατρικῆς.
Ἡ ψυχή ὡς πνεῦμα καί τό σῶμα δένονται λειτουργικά. Αὐτή ἡ λειτουργικότητα ἀρρωσταίνει, θά ἔλεγα, ὅπως ἀρρωσταίνει καί τό σῶμα. Καί ὅπως μπορεῖ ἕνας γιατρός νά ἐπέμβει στο σῶμα, μπορεῖ νὰ ἐπέμβει και στη λειτουργικότητα αὐτή. Βέβαια, τί θὰ κάνει ὁ γιατρός; Ὁ γιατρός δέν μπορεῖ νὰ θεραπεύσει πλήρως. Μπορεῖ νὰ ἀνακουφίσει, μπορεί να βοηθήσει να ξεπεραστεῖ ἡ κρίση, μπορεῖ νὰ βοηθήσει τόν ἄρρωστο αὐτό να σταθεῖ λίγο στα πόδια του, ἀπό κεῖ ποὺ εἶχε φθάσει σε μια κατάσταση ἄγχους, ὥστε νὰ εἰρηνεύσει κάπως, να ἠρεμήσει κάπως, καὶ ἔτσι νὰ μπορεῖ νά συζητήσει μαζί του. Ἀλλά να θεραπευθεῖ πλήρως... Ὄχι. Γιατί; Διότι, για να θεραπευθεί, χρειάζεται νά ἀλλάξει ἡ ὅλη στάση τῆς προσωπικότητος. Αὐτό δέν εἶναι θέμα φαρμάκων. Καί σ' αὐτό τό σημεῖο ἔρχεται ἡ Ἐκκλησία.
Ωστόσο, ἐγώ δέν μπορῶ νὰ ἀποκλείσω ὅτι ἕνας γιατρός θὰ μποροῦσε νά βοηθήσει ἕναν πάσχοντα ἀπό νευρωτικές καταστάσεις καί μάλιστα ὄχι ἁπλῶς καί μόνο μέ τά φάρμακα πού δίνει. Εἴπαμε, τά φάρμακα ὡς ἕνα σημεῖο κάτι κάνουν. Στό παράδειγμα πού ἀναφέραμε, τόν νευρωτικό ἀδελφό θὰ μποροῦσε να τον βοηθήσει μέ τόν διάλογο. «Ναί, παιδί μου, κάποτε σοῦ συνέβη αὐτό τό γεγονός καί ἔπαθες αὐτό πού ἔπαθες. Ἀλλά, ξέρεις, τὸ ἔπαθες, ἐπειδὴ ἐσύ τό πῆρες ἀλλιῶς, καί ὄχι ὅπως τὸ πῆρε ὁ ἀδελφός σου. Τότε ἤσουν μικρός, δέν καταλάβαινες καί, ἤθελες δέν ἤθελες, ἐπηρεάστηκες, καθώς τέτοια εἶναι ἡ ὅλη ψυχοσύνθεσή σου. Δέν φταῖς σε τίποτε. Ἀλλά τώρα ὅμως πού εἶσαι μεγάλος, θά μπορέσεις –θά σε βοηθήσω κι ἐγώ- ὄχι ἁπλῶς αὐτό τό βίωμα νά τό ἀντιμετωπίσεις κατά τρόπο πού νά τό ἀφομοιώσεις, ὅπως ἔκανε ὁ ἀδελφός σου, καί νά πάψει νά σε βασανίζει, ἀλλά καί γενικότερα να παίρνεις σωστότερη στάση ἀπέναντι σε παρόμοια γεγονότα, καί νά μή σε ἐπηρεάζουν ὅπως σε ἐπηρεάζουν».
Μπορεῖ λοιπόν να βοηθήσει ἕνας γιατρός. Δέν μπορῶ νὰ τὸ ἀποκλείσω. Ἄλλο τώρα ὅτι οἱ πιό πολλοί τα βάζουν μέ τή θρησκεία, τα βάζουν με το Εὐαγγέλιο. Αὐτά εἶναι λάθος. Ἀλλά ἕνας πιστός γιατρός θὰ μποροῦσε νά βοηθήσει μέ τίς συστάσεις του. Δέν ξέρω ἄν γίνομαι ἀντιληπτός. Βέβαια, ἕνας κληρικός θὰ μποροῦσε ἴσως να βοηθήσει περισσότερο, μὲ τὴν ἔννοια ὅτι ἐμπνέει περισσότερη σιγουριά. Καί καθώς θὰ τὸν συνδέσει τόν ἄνθρωπο αὐτό, δηλαδή θα τον βοηθήσει να συνδεθεῖ μέ τόν Χριστό, πραγματικά ὅμως, διά τῆς πίστεως, διά τῆς ἀληθινῆς πίστεως, διά τῆς ταπεινώσεως κτλ., θά γιατρευτεῖ αὐτός. Δὲν θὰ τὸν γιατρέψουν τά φάρμακα. Ἀλλά δέν μπορῶ νὰ ἀποκλείσω, ἐπαναλαμβάνω, ὅτι ἕνας γιατρός ἔχει τή δυνατότητα να παράσχει κάποια ὠφέλεια στο θέμα τῶν νευρώσεων διά τοῦ τρόπου αὐτοῦ.
Συνέπειες τῆς ἀπωθήσεως τῆς ἠθικῆς συνειδήσεως
Καί νομίζω ὅτι συνεννοούμαστε, ὅταν λέω ὅτι αὐτός πού ἔχει νεύρωση δέν εἶναι ἁμαρτωλότερος ἀπό ἕναν ἄλλο πού δέν ἔχει. Πολλές φορές μπορεῖ ἐκεῖνος πού δέν ἔχει νεύρωση νά εἶναι πιὸ ἁμαρτωλός. Καί μάλιστα σ᾽ ἐκεῖνον μπορεῖ νὰ δημιουργηθεῖ κάτι ἄλλο, πού εἶναι χειρότερο: ἡ ἀπώθηση τῆς ἠθικῆς συνειδήσεως. Διότι ὁ κάθε ἄνθρωπος ἔχει ἠθική συνείδηση μέσα του.
Αὐτό πού γίνεται μὲ τὸν σημερινό ἄνθρωπο γε νικότερα εἶναι ὅτι δὲν λογαριάζει οὔτε τὸν Θεό οὔτε τὴν ἠθική συνείδηση. Ζεῖ σὰν νὰ μὴν ὑπάρχει ἁμαρτία: «Τί θὰ πεῖ ἁμαρτία», σαν να λέει. Ἀλλά ὅπως κι ἄν ἔχει τὸ πράγμα, ὁ ἄνθρωπος ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ εἶναι ὅπως τὸν ἔφτιαξε ὁ Θεός. Καί ὁ Θεός τον ἔφτιαξε μὲ τὴν ἠθική συνείδηση, γιά νά καταλαβαί νει ὁ ἄνθρωπος ὅτι τώρα ἁμαρτάνει, τώρα δέν ἁμαρ τάνει, τώρα εἶναι ἐντάξει μέ τόν Θεό, τώρα δέν εἶναι ἐντάξει. Ὅταν αὐτά τά ἰσοπεδώνει, ἀπωθεῖ τὴν ἠθική συνείδηση.
Το κακό πού πάει να γίνει σήμερα, καθώς απωθεῖται ἡ ἠθική συνείδηση, εἶναι ὅτι γενικά ὁ ἄνθρωπος θα γίνει ἀγνώριστος. Δέν ξέρουμε τί ἄλλα συμπτώματα θά ἔχει, ἀλλά πάει να γίνει ἀγνώριστος. Σάν νὰ μὴν εἶναι ἄνθρωπος. Σάν να χάνει τὴν ἀνθρωπιά του. Αὐτό λίγο πολύ τὸ ζοῦμε κάθε μέρα Καί τό καταλαβαίνεις αὐτό καλύτερα, ἅμα βρεῖς ἕναν ἄνθρωπο –ὄχι ἄνθρωπο ἅγιο· ἄς τὸ ἀφήσουμε αὐτό- ἕναν ἁπλοϊκό ἄνθρωπο, ἕναν χωρικό, πού ἔχει τὴν εὐσέβειά του καὶ δὲν τὸν ἔχει ἐπηρεάσει ἡ νοοτροπία τῶν σημερινῶν ἀνθρώπων. Αὐτός μοιάζει περισσότερο μέ ἀληθινό ἄνθρωπο, καί μπορεῖς νὰ τοῦ ἔχεις ἐμπιστοσύνη καί τελικά ξέρεις ὅτι θὰ σοῦ πεῖ τὴν ἀλήθεια.
Χρειάζεται προσοχή να μήν παρασυρθοῦμε ἀπό αὐτό τό ἰσοπεδωτικό πνεῦμα.
26-5-1986
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου