XΡΗΣΤΟΥ ΓΙΑΝΝΑΡΑ - Η ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ (28)

 Συνέχεια από: Σάββατο 30 Αυγούστου 2025

ΧΡΗΣΤΟΥ ΓΙΑΝΝΑΡΑ

Η ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ

Σπουδή στον Ιωάννη της Κλίμακος

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΩΔΩΝΗ, 1971

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ

ΠΕΡΙ ΑΠΑΘΕΙΑΣ

Ἡ ἀπάθεια ἔχει βαθμίδες: «Ἔστιν ἀπαθὴς καὶ ἔστιν ἀπαθοῦς ἀπαθέστερος»23. Ἡ ἐμπειρία τῆς Κλίμακος ἀναφέρεται σὲ συγκεκριμένα παραδείγματα βαθμιαίας προόδου στὴν ἀπάθεια.

«᾿Αρχὴ μὲν ἀοργησίας,
σιωπὴ χειλέων ἐν ταραχῇ καρδίας·
μεσότης δέ,
σιωπὴ λογισμῶν ἐν ψιλῇ ταραχῇ ψυχῆς·
τέλος δέ,
πεπηγμένη γαλήνη ἐν πνοῇ ἀνέμων ἀκαθάρτων»24.

Στὴ διαβάθμιση αὐτὴ τῶν ἐπιτευγμάτων παίρνουν τὴν ἴδια ἀξιολογική προτεραιότητα τόσο οἱ «ὑπὲρ φύσιν» ἀρετές, οἱ «ἀρετὲς τῶν ᾿Αγγέλων», ὅπως χαρακτηρίζονται ἀπὸ τὴν Κλίμακα, τῶν ὁποίων «αὐτὸς ὁ Θεὸς Λόγος καθέστηκε διδάσκαλος καὶ δοτήρ»25, ὅσο καὶ ἡ ἐπιστροφὴ στὴν «κατὰ φύσιν» ἀνθρώπινη ἀκεραιότητα, σὲ καταστάσεις μιᾶς «φυσικῆς» αὐθεντικότητος, ὅπως εἶναι ἡ ἁπλότητα ἢ ἡ ἀφοβία τοῦ θανάτου. Ἡ ἀπάθεια εἶναι ταυτόχρονα μιὰ «φυσική» ἀνθρώπινη πληρότητα καὶ μιὰ μετοχὴ στὸν πλοῦτο τῶν ἀγγελικῶν χαρισμάτων. Εἶναι χαρακτηριστικὴ ἡ ἀνάλυση ποὺ γίνεται στὴν Κλίμακα τῆς φυσικῆς ἐκφράσεως τῆς ἀπαθείας ποὺ εἶναι ἡ ἁπλότητα. Ἡ ἁπλότητα ὁρίζεται ὡς τὸ «πρῶτον ἰδίωμα τῆς τῶν παίδων ἡλικίας»26. Ἡ ἀναφορὰ στὴν παιδική καθαρότητα δὲν σημαίνει μόνο τὴν ἀπουσία τῶν σαρκικῶν παθῶν, σημαίνει περισσότερο τὶς οὐσιαστικές προϋποθέσεις αὐτῆς τῆς ἀπουσίας. Ὑπάρχει φυσικὴ ἁπλότητα, ποὺ σημαίνει τὴν ἀπειρία τοῦ πάθους, καὶ ὑπάρχει καὶ «ἡ ἐκ πονηρίας μετεγκεντρισθεῖσα διὰ πόνων καὶ ἰδρώτων»27. Ἡ δεύτερη εἶναι μιὰ δυναμικὴ ἐπιστροφὴ στὴν ἀδιαφθορία τῆς προσωπικῆς ἐκείνης πληρότητος ποὺ συγκεφαλαιώνει τὴν φύση σὲ μιὰ αὐθόρμητη ταυτότητα προσωπικῶν βιωμάτων καὶ φυσικῶν ἐκφράσεων – ὅπως στὴν παιδικὴ ἡλικία. Ἡ ἀρετὴ τῶν παιδιῶν εἶναι αὐτὴ ἡ φυσικὴ πιστότητα στὸν ἑαυτό τους, ἡ ἀδιαφθορία ἀπὸ τὸν διχασμὸ τῶν σκοπιμοτήτων, «ἕξις ψυχῆς ἀποίκιλος... ἀπερίεργος ἔννοια, ἀνόθευτον ἦθος, ἄπλαστος καὶ ἀπροκατασκεύαστος λόγος»28. Ἡ προσπάθεια ἐπιστροφῆς σὲ αὐτὴ τὴ γνησιότητα καὶ εὐθύτητα τῆς παιδικῆς ἡλικίας εἶναι μιὰ ὁδὸς πρὸς τὴν ἀπάθεια, ὁδηγεῖ «ἀνεπαισθήτως» στὴν ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τὰ πάθη, ἔστω κι ἂν δὲν ἀφορᾶ ἄμεσα στὴν καταπολέμησή τους.

«Οἶδα ἐν τῇ ψυχῇ ἀπάθειαν,
ἐξ ἁπλότητος πολλῆς καὶ ἀκεραιότητος ἐπαινουμένης συνισταμένην·
δικαία γὰρ ἡ βοήθεια παρὰ τοῦ σώζοντος τοὺς εὐθεῖς
τῇ καρδίᾳ,
καὶ ἀνεπαισθήτως αὐτοὺς τῶν κακῶν ἀπαλλάτοντος»29.

Ἡ χαλιναγώγηση τῶν παθῶν παρουσιάζεται ἐδῶ ὡς ἀποτέλεσμα τῆς ἁπλότητος καὶ ἀκεραιότητος, δηλαδὴ τοῦ ἀνεπιτήδευτου ἤθους καὶ τῆς πιστότητος σὲ αὐτὸ ποὺ πραγματικὰ εἶναι ὁ κάθε ἄνθρωπος, χωρὶς τὸν διχασμὸ ἀνάμεσα στὸ πρόσωπο καὶ στὸ προσωπεῖο ποὺ διαμορφώνεται ἀπὸ τὸ θέλημα τῆς ἀτομικῆς φύσεως καὶ τοῦ ψυχολογικοῦ «ἐγώ». Αὐτὴ ἡ ἁπλότητα ποὺ σημαίνει τὸν ἑνοποιημένο ἄνθρωπο, σημαίνει καὶ τὴν ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τὰ σαρκικά πάθη – αὐτὴ τὴν ἁπλότητα «ἕως εἶχεν ὁ ᾿Αδὰμ ἐκεῖνος, οὐκ εἶδε ψυχῆς αὐτοῦ γύμνωσιν, οὐδ᾽ ἀσχημοσύνην σαρκὸς αὐτοῦ»30. «Εἴπερ καὶ τὰ νήπια ἐκδυθέντα, οὐ πάνυ γινώσκουσιν»31. Τὸ σῶμα ἀποτελεῖ «αἰσχύνη» ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ ἡ ἐπαναστατημένη ἐπιθυμία διαστέλλει τὸ σῶμα ἀπὸ τὸ πρόσωπο, βλέπει στὸ σῶμα μόνο τὸ ἀπρόσωπο εἶδος. Γυμνότητα εἶναι αὐτὴ ἡ ἀπροσωποποίηση, ἡ ἐξομοίωση στὸν χῶρο τῶν ἀντικειμένων, ἡ ἀνωνυμία τοῦ εἶδους. ᾿Αντίθετα, ἀπάθεια εἶναι ἡ ἁγνότητα τῆς ἁπλότητος ποὺ βλέπει στὸ σῶμα τὴν αἰσθητὴ ἔκφραση τῆς προσωπικῆς μοναδικότητος. Γι᾿ αὐτὸ καὶ

«ἡ ἁγνεία ἀπάθεια λέγεται· καὶ εἰκότως˙
προοίμιον γάρ ἐστι τῆς κοινῆς ἀναστάσεως
καὶ ἀφθαρσίας φθαρτῶν»32.

Στὴν κοινὴ ἀνάσταση θὰ ἔχῃ, ἀκριβῶς, «καταποθῆ» ἡ φυσικὴ ἐπιθυμία τοῦ εἴδους ἀπὸ τὴ ζωὴ τοῦ προσώπου, ἡ ἀντιθετικὴ αὐτὴ διάκριση θὰ ἔχη ἀρθῇ καὶ τὸ ἀνθρώπινο σῶμα θὰ ἔχῃ ἀποκατασταθῆ στὴν ἀκεραιότητα τοῦ προσώπου. Γεγονὸς ποὺ πραγματοποιεῖται καὶ στὸν παρόντα χρόνο ὅταν ἡ ἁγνότητα φτάση στὴν πληρότητα τῆς ἀπαθείας.

Σημειώσεις
23. ΚΘ΄ δ΄ 165.
24. Η΄ δ΄ 70.
25. ΚΣΤ΄ μβ΄ 131.
26. ΚΔ΄ ζ΄ 114.
27. ΚΔ΄ η΄ 114.
28. ΚΔ΄ στ΄ καὶ ιστ΄ 114, 115.
29. ΚΣΤ΄ μ΄ 131.
30. ΚΔ΄ ζ΄ 114.
31. ΚΣΤ΄ μ΄ 131.
32. ΚΘ΄ δ΄ 165.

Η ΚΟΙΝΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΕΙΝΑΙ Η ΚΡΙΣΗ Η ΟΠΟΙΑ ΑΠΟΦΕΥΓΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΚΚΟΣΜΙΚΕΥΜΕΝΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ. Η ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΑ ΘΑ ΑΝΑΛΑΒΕΙ ΤΟΝ ΕΞΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ  ΖΩΝΤΑΣ ΜΕ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ ΤΟ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΟΡΙΣΜΕΝΟ ΣΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΙΒΙΩΣΗ  ΤΗΣ ΚΥΡΙΟΤΗΤΟΣ ΤΟΥ ΕΓΩ. Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΗΝ ΕΙΝΑΙ ΕΚ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΟΤΟΥ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ ΑΛΛΟΣ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ. ΑΣ ΦΙΛΗΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΓΗ ΚΑΤΩ ΑΠ'ΤΑ ΠΟΔΙΑ ΜΑΣ ΧΩΡΙΣ ΤΟΥΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ ΜΑΞΙΜΑΛΙΣΜΟΥΣ. ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ.